Η έννοια του θεού ή των θεών υπάρχει σε όλες τις ανθρώπινες κοινωνίες, είτε ως ισχυρός παντογνώστης ή απλά πνεύματα των στοιχείων της Φύσης.
Μια πρόσφατη μέθοδος εξέτασης της θρησκευτικής σκέψης και συμπεριφοράς συνδέει την πανταχού παρουσία τους και την ομοιότητα των πεποιθήσεών μας, με τρόπους με τους οποίους οι ανθρώπινες διανοητικές διαδικασίες προσαρμόστηκαν για την επιβίωση των ανθρώπων κατά τη διάρκεια των προϊστορικών χρόνων.
Η μέθοδος αυτή στηρίζεται σε μερικές παρατηρήσεις γύρω από την ανθρώπινη ψυχολογία.
Πρώτον, όταν συμβαίνει κάποιο γεγονός, τείνουμε να θεωρούμε ότι το έχει προκαλέσει κάποιο ζωντανό ον. Με άλλα λόγια, υποθέτουμε ότι πίσω από αυτή την εκδήλωση κρύβεται κάποια ενέργεια.
Οι επιζήσαντες οργανισμοί, που είχαν την τάση να αποδίδουν αυτές τις εκδηλώσεις σε κάποια αόρατη ενέργεια, πέρασαν τα γονίδιά τους στις επόμενες γενιές, ενισχύοντας την "καλωδίωση" αυτού του τρόπου λήψης αποφάσεων στον εγκέφαλο. Δεν είναι κάτι που οι άνθρωποι μαθαίνουν, αλλά συμβαίνει γρήγορα και αυτόματα, γράφει ο Steve Kelly, λέκτορας στο πανεπιστήμιο Strathclyde, στην ιστοσελίδα theconversation.com.
Τάσεις ενσυναίσθησης
Το δεύτερο χαρακτηριστικό σχετίζεται με τον τρόπο που βλέπουμε τους άλλους.
Ενώ η κοινή ζωή σε μια φυλή με άλλους θα είχε πολλά πλεονεκτήματα ως προς την επιβίωση κατά τους προϊστορικούς χρόνους, το να τα πηγαίνουν όλοι καλά με όλους δεν θα ήταν πάντοτε εύκολο.
Η κατανόηση της συμπεριφοράς των άλλων απαιτεί να καταλαβαίνει κανείς τις σκέψεις και τις πεποιθήσεις τους, ειδικά όταν μπορεί να είναι λανθασμένες εξαιτίας έλλειψης γνώσεων όλων των δεδομένων μιας κατάστασης.
Αυτό είναι γνωστό ως "θεωρία του μυαλού".
Σύμφωνα με τη θεωρία αυτή, υποθέτουμε αυτόματα ότι υπάρχουν λόγοι πίσω από τη συμπεριφορά των άλλων, την οποία προσπαθούμε να επεξεργαστούμε με σκοπό να κατανοήσουμε καλύτερα γιατί συμπεριφέρονται με τον τρόπο που συμπεριφέρονται.
Το να μην έχει κανείς αυτήν την ικανότητα –όπως υποστηρίζουν ορισμένοι- σημαίνει ότι υπάρχει η βάση για εμφάνιση αναπτυξιακών διαταραχών, όπως ο αυτισμός.
Τι σχέση μπορεί να έχουν αυτά τα δύο με την πίστη στο θεό (ή τους θεούς);
Φανταστείτε μια πέτρα να πέφτει στο βάθος μιας σπηλιάς, συνεχίζει ο αρθρογράφος.
Αυτόματα πιστεύουμε ότι κάποιος το προκάλεσε αυτό. Όμως χωρίς να υπάρχουν αποδεικτικά στοιχεία, δε θα μπορούσε να είναι κάποιο αόρατο πλάσμα ή ένα πνεύμα; Κι αν ισχύει αυτό, γιατί να μην κάνει την εμφάνισή του; Μήπως για να καταφέρει να ανακαλύψει τα μυστικά μας ή αν είμαστε καλοί ή κακοί άνθρωποι;
Ένα άλλο παράδειγμα, θα μπορούσε να είναι αυτό της έκρηξης ενός ηφαιστείου.
Χωρίς τις γνώσεις γεωλογίας, οι πρόγονοί μας απέδιδαν το γεγονός σε κάποιο ον, το οποίο όμως είχε υπεράνθρωπες ικανότητες. Και γιατί να θέλει να προκαλέσει τέτοια καταστροφή; Ίσως, η έκρηξη να σηματοδοτούσε κάποια τιμωρία επειδή η φυλή δεν είχε πράξει, σύμφωνα με τις επιθυμίες του όντος αυτού.
Περί θεών και φαντασμάτων
Τα δύο υπεραπλουστευμένα αυτά παραδείγματα βοηθούν στην επεξήγηση του πώς οι εσωτερικοί μηχανισμοί των ανθρώπων, θα μπορούσαν να τους οδηγήσουν αρχικά στην πίστη προς κάποιο θεό, φαντασμάτων ή άλλων υπερφυσικών πλασμάτων.
Οι πρόγονοί μας έβγαζαν συμπεράσματα γύρω από τα υπερφυσικά γεγονότα, συνταιριάζοντας τα ένστικτά τους με τη θεωρία του μυαλού.
Οι λογικές διαδικασίες εξηγούν πώς οι θρησκευτικές ιδέες είναι τόσο ανθεκτικές και εξαπλώνονται σε ολόκληρες ηπείρους από γενιά σε γενιά.
Πολλές θρησκευτικές ιστορίες περιέχουν νοήματα που μοιάζουν να παραβιάζουν αυτό το ιδιαίτερο είδος διαίσθησης, όπως ένας άνθρωπος που περπατά στο νερό ή μία φλεγόμενη βάτος που μιλάει. Αυτές οι ιστορίες επωφελούνται από το χαρακτηριστικό της μνήμης για να διαδοθούν με επιτυχία και να μην ξεχαστούν στο πέρασμα των χρόνων.
