Το φαινόμενο αυτό έχει προβληματίσει τους ανθρώπους στην πορεία των ετών και έχει δώσει τροφή σε μια σειρά θεωριών
Το έχουν βιώσει οι περισσότεροι από εμάς: από καιρού εις καιρόν βρισκόμαστε σε ένα μέρος ή βιώνουμε μια κατάσταση, τα οποία έχουμε την έντονη αίσθηση πως έχουμε ξαναζήσει. Το φαινόμενο αυτό έχει προβληματίσει τους ανθρώπους στην πορεία των ετών και έχει δώσει τροφή σε μια σειρά θεωριών οι οποίες προσπαθούν να εξηγήσουν το φαινόμενο-πάντα όμως ανεπιτυχώς. Ίσως είναι η πρώτη φορά που προτείνεται μια πλήρης και πειστική λύση από τους επιστήμονες.
Η θεωρία που προτείνουν ερευνητές του Πανεπιστημίου St Andrews του Ηνωμένου Βασιλείου, είναι πως το déjà vu είναι μια τεχνική του εγκεφάλου προκειμένου αυτός να βεβαιώνεται πως οι μνήμες που περιλαμβάνει είναι ακριβείς. Η ερευνητική ομάδα διάβασε σε μια σειρά εθελοντών τις παρακάτω λέξεις που συνδέονται νοηματικά μεταξύ τους: κρεβάτι, μαξιλάρι, νύχτα, πάπλωμα. Παρέλειψαν επίτηδες τη λέξη «ύπνος» και ρώτησαν τους εθελοντές αν είχαν ακούσει κάποια λέξη που να ξεκινά από «ύψιλον». Οι ερωτώμενοι απάντησαν αρνητικά.
Μετά την πάροδο κάποιου χρονικού διαστήματος, ρωτήθηκαν εάν είχαν ακούσει τη λέξη «ύπνος». Και πάλι απάντησαν αρνητικά, αλλά ταυτόχρονα είχαν την αίσθηση πως η λέξη τους ήταν οικεία, αφού σχετιζόταν με τις υπόλοιπες. Κατ’ αυτό τον τρόπο, αναπαράχθηκε η αίσθηση του déjà vu.
Στη συνέχεια η ομάδα χρησιμοποίησε Λειτουργική Απεικόνιση Μαγνητικού Συντονισμού (fMRI), προκειμένου να καταγράψει την εγκεφαλική δραστηριότητα των εθελοντών κατά τη διάρκεια της παραπάνω διαδικασίας. Τα ευρήματα που προέκυψαν ήταν κάτι παραπάνω από ενδιαφέροντα: οι απεικονίσεις έδειξαν δραστηριότητα στα πρόσθια τμήματα του εγκεφάλου-περιοχές που εμπλέκονται στη διαδικασία λήψης αποφάσεων. Συνεπώς κατά τη διάρκεια του déjà vu παρατηρείται μια διαδικασία επίλυσης συγκρούσεων στον εγκέφαλο, ανάμεσα σε αυτό που θυμάται και σε αυτό που όντως συνέβη.
Το δείγμα της έρευνας είναι μικρό και θα πρέπει να ακολουθήσουν και άλλες, περισσότερο εμπεριστατωμένες. Αν ωστόσο ισχύουν τα ευρήματα, τότε ίσως το déjà vu να είναι μια απόδειξη πως το σύστημα του εγκεφάλου που ελέγχει τη μνήμη λειτουργεί σωστά, μειώνοντας έτσι την πιθανότητα εσφαλμένων μνημών. Η συγκεκριμένη υπόθεση εργασίας επιβεβαιώνεται και από τις γνωστές επιπτώσεις της ηλικίας στη μνήμη: το déjà vu επικρατεί περισσότερο στις παιδικές ηλικίες και απομειώνεται με την πάροδο του χρόνου, καθώς η μνήμη εξασθενίζει. Κατ’ αυτό τον τρόπο, καθίσταται παράλληλα δυσκολότερο για τους μεγαλύτερους να εντοπίσουν ενδεχόμενα προβλήματα μνήμης. Επομένως, την επόμενη φορά που θα έχετε déjà vu, σκεφθείτε πως πιθανόν να αποτελεί ένδειξη πως ο εγκέφαλος και η μνήμη σας λειτουργούν ρολόι!
