Τα ηλεκτρονικά τσιγάρα παρουσιάζονται ως η λύση στο πρόβλημα των καπνιστών που θέλουν να απαλλαγούν από τη βλαβερή συνήθεια αλλά δεν μπορούν να ξεπεράσουν τον εθισμό τους στη νικοτίνη. Πόσο ασφαλές όμως είναι το ηλεκτρονικό υποκατάστατο και πώς θα έπρεπε να αντιμετωπίζεται; Ως φάρμακο ή ως εμπόρευμα;
Το ηλεκτρονικό τσιγάρο επιτρέπει την απορρόφηση νικοτίνης από τον χρήστη με τη διαφορά ότι το επίπεδο των τοξικών ουσιών στον ατμό που χρησιμοποιεί να είναι πολύ χαμηλότερο από ότι στον καπνό. Επί της ουσίας, τα ηλεκτρονικά τσιγάρα δεν έχουν καθόλου καπνό.
Οι πιθανές παρενέργειες από τη χρήση ηλεκτρονικού τσιγάρου στην ανθρώπινη υγεία δεν έχουν ερευνηθεί εκτενώς και σε βάθος χρόνου. Παρ' όλα αυτά, δεν έχουν αποδειχθεί απολύτως ασφαλή για την υγεία ενώ περιέχουν επιβλαβείς ουσίες. Τα ηλεκτρονικά υποκατάστατα του καπνού ενδέχεται να οδηγήσουν σε εθισμό στη νικοτίνη. Παράλληλα, οι αρωματικές ύλες που περιέχουν ελλοχεύουν κινδύνους για την υγεία. Τέλος αποδεικνύονται ελκυστικά για τους νέους.
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, καθώς και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) προτείνουν τα ηλεκτρονικά τσιγάρα να αντιμετωπίζονται ως φαρμακευτικά προϊόντα. Ωστόσο, η βιομηχανία προτιμά να αντιμετωπίζονται ως προϊόντα καπνού.
Οι απόψεις των ειδικών διίστανται. Αν ο εκπρόσωπος του Παγκοσμίου Οργανισμού Υγείας στην ΕΕ, Roberto Bertolini, προειδοποίησε ότι "δεν υπάρχουν μελέτες που να αποδεικνύουν ότι δεν θα υπάρξουν μακροπρόθεσμες συνέπειες" και άλλοι θύμισαν ότι πέρασαν κάποιες δεκαετίες μέχρι να γίνουν προφανείς οι κίνδυνοι του τσιγάρου, ο Jean-Francois Etter της ιατρικής σχολής του Πανεπιστημίου της Γενεύης σημείωσε κάτι διαφορετικό:
"Τα ηλεκτρονικά τσιγάρα είναι πιο ασφαλή από τα συμβατικά και μάλιστα έχει αποδειχθεί ότι μπορούν να βοηθήσουν τους καπνιστές στην προσπάθεια τους να απαλλαγούν από τη συνήθεια."
Μια ανάλυση που έκανε το 2009 ο Αμερικανικός Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων της Αμερικής (FDA) σε ηλεκτρονικά τσιγάρα, σε δύο από τις μεγαλύτερες εταιρείες, εντόπισε δείγματα που περιείχαν καρκινογόνες ουσίες, αλλά και άλλες επικίνδυνες χημικές ουσίες, όπως τη διαιθυλενογλυκόλη που υπάρχει στα αντιψυκτικά αυτοκινήτου.
Στην Ελλάδα τώρα μία μελέτη ελλήνων ερευνητών που έγινε πέρυσι και
δημοσιεύθηκε στο Medical News Today απέδειξε ότι όσοι χρησιμοποιούσαν ηλεκτρονικά τσιγάρα ανέπτυσσαν αυξημένη δυσκολία στην αναπνοή είτε πρόκειται για καπνιστές είτε για μη καπνιστές.
Τί ορίζει όμως ο νόμος για τα ηλεκτρονικά τσιγάρα στην Ελλάδα;
Απαγορεύεται:
α) η πώληση προϊόντων καπνού σε ανηλίκους και από ανηλίκους,
β) η τοποθέτηση προϊόντων καπνού σε προθήκες καταστημάτων, εξαιρουμένων των καταστημάτων αφορολογήτων ειδών, των περιπτέρων και των καταστημάτων που πωλούν αποκλειστικά προϊόντα καπνού,
γ) η κατασκευή, προβολή, εμπορία και πώληση αντικειμένων που έχουν την
εξωτερική μορφή προϊόντων καπνού, καθώς και το ηλεκτρονικό τσιγάρο, εκτός και αν υπάρχει η προηγούμενη έγκριση του Υπουργείου Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης: (α) κάθε συνοδευτική ένδειξη σε συσκευασίες προϊόντων καπνού, καθώς και κάθε μορφή διαφημιστικής προβολής ή καταχώρισης, σύμφωνα με τις οποίες η χρήση των προϊόντων καπνού εμφανίζει μειωμένο κίνδυνο για την υγεία και (β) η κυκλοφορία προϊόντων, που διατίθενται για τη διακοπή του καπνίσματος. Με κοινή απόφαση των Υπουργών Ανάπτυξης και Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης ορίζονται οι προϋποθέσεις και η διαδικασία για τη χορήγηση της έγκρισης.
Μέχρι σήμερα δεν υπάρχει κάποια σχετική υπουργική απόφαση που να ρυθμίζει το ανωτέρω θέμα, οπότε όλα τα καταστήματα που σήμερα πωλούν ηλεκτρονικά τσιγάρα ή οι αντίστοιχες διαφημίσεις που υπάρχουν σε δρόμους, σε έντυπα ή στο internet γίνονται παράνομα και χωρίς τη λήψη σχετικής άδειας από κάποια αρχή ή υπηρεσία. Η αρμόδια υπηρεσία για τον έλεγχο αυτής της κατάστασης είναι το Σώμα Επιθεωρητών Υπηρεσιών Υγείας και Πρόνοιας, το οποίο όμως παρεμβαίνει επιβάλλοντας πρόστιμα μόνο κατόπιν καταγγελίας από κάποιον τρίτο, πολίτη, φορέα, επιχείρηση κτλ.
Είναι πολύ σημαντικό το γεγονός ότι υπάρχει ρητή απαγόρευση στο νόμο και συνεπώς οποιαδήποτε παραβίαση των όσων αυτός ορίζει, συνεπάγεται και τους αντίστοιχους κινδύνους για όποιον λειτουργεί κατά αυτόν τον τρόπο.
Επιπλέον, σε περίπτωση που εγκριθεί μελλοντικά το ηλεκτρονικό τσιγάρο από τον ΕΟΦ, θα θεωρηθεί, φαρμακευτικό προϊόν, οπότε και πάλι θα τεθεί το ζήτημα της νομιμότητας των διαφημίσεων αυτού, καθώς υπάρχει γενικός περιορισμός ως προς τη διαφήμιση των φαρμάκων, αφού επιτρέπεται μόνο για αυτά που μπορούν να πωληθούν χωρίς ιατρική συνταγή, τα οποία όμως αναγκαστικά θα πρέπει και πάλι να έχουν άδεια κυκλοφορίας του ΕΟΦ. Το ηλεκτρονικό τσιγάρο θα χορηγείται χωρίς ιατρική συνταγή, αλλά με βάση τα προαναφερθέντα για οποιαδήποτε προβολή, προώθηση ή διαφήμιση θα χρειάζεται να υπάρχει υποχρεωτικά άδεια κυκλοφορίας από τον ΕΟΦ.
Το γεγονός ότι ακόμα δεν έχει υπάρξει μία επίσημη θέση για την καταλληλότητα ή μη του ηλεκτρονικού τσιγάρου, για το εάν είναι ή όχι φαρμακευτικό προϊόν και για το εάν υπάγεται στα είδη καπνού ή όχι δημιουργεί αμφιβολίες και ερωτηματικά για το κατά πόσο είναι σύννομη η εμπορία και η διαφήμιση του.
Χρύσα Τσιώτση
Δικηγόρος
[email protected]
