Πνευμονιόκοκκος: μια σοβαρή απειλή
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας αναφέρει ότι η πνευμονιοκοκκική νόσος είναι παγκοσμίως ένα από τα κυριότερα προβλήματα υγείας με περισσότερο από 1,6 θανάτους ετησίως 1. H νόσος προκαλείται από ένα κοινό βακτήριο, τον πνευμονιόκοκκο, το οποίο επιτίθεται σε διαφορετικά σημεία του σώματος. Οι λοιμώξεις που μπορεί να προκληθούν από το βακτήριο του πνευμονιόκοκκου περιλαμβάνουν τόσο διεισδυτικές λοιμώξεις όπως η μηνιγγίτιδα, η βακτηριαιμία και η βακτηριαιμική πνευμονία όσο και μη διεισδυτικές όπως η μέση ωτίτιδα (λοίμωξη του μέσου ωτός) και η πνευμονία.
Γιατί ο πνευμονιόκκος απειλεί βρέφη και μικρά παιδιά;
Ο πνευμονιόκοκκος είναι ένα βακτήριο που προκαλεί σοβαρή ασθένεια, συχνά απειλητική για τη ζωή, των μικρών παιδιών. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας εκτιμά ότι 1,6 εκατομμύρια άνθρωποι χάνουν την ζωή τους κάθε χρόνο από πνευμονιοκοκκική νόσο. Δυστυχώς 0,7 έως 1 εκατομμύριο από αυτούς τους θανάτους αφορά παιδιά μικρότερα των 5 ετών.
Ιδιαίτερα ευαίσθητα είναι τα βρέφη και τα μικρά παιδιά κάτω των 2 ετών, λόγω του γεγονότος ότι το ανοσολογικό τους σύστημα δεν έχει αναπτυχθεί ακόμα πλήρως, όπως επίσης και μεγαλύτερα παιδιά με αδύναμο ανοσολογικό σύστημα.
Στη βρεφική και την παιδική ηλικία, είναι πολύ επικίνδυνη η εισαγωγή του πνευμονιόκοκκου στο αίμα (βακτηριαιμία), καθώς μπορεί να οδηγήσει σε σηψαιμία, μηνιγγίτιδα και γενικά διεισδυτικές λοιμώξεις.
Παρά τη θεραπεία με αντιβιοτικά, ένα ποσοστό των παιδιών εξακολουθεί να χάνει την ζωή του από τέτοιες λοιμώξεις. Τα παιδιά που επιβιώνουν, συχνά αντιμετωπίζουν μόνιμες βλάβες όπως κώφωση, επιληψία, διανοητική καθυστέρηση ή άλλες σοβαρές αναπηρίες.
Πώς "χτυπά" ο πνευμονιόκκος τους ενήλικες;
Η δυνατότητα του ανοσοποιητικού συστήματος να αντιστέκεται στις λοιμώξεις είναι ο κύριος παράγοντας που προσδιορίζει τον κίνδυνο πνευμονιοκοκκικής νόσου και σχετίζεται στενά με την ηλικία . Συνεπώς, τα μικρά παιδιά κάτω των 2 ετών, των οποίων το ανοσοποιητικό σύστημα δεν είναι πλήρως ανεπτυγμένο, όπως αναφέρεται παραπάνω, και οι ενήλικες 50 ετών και άνω, των οποίων η ανοσοποιητική λειτουργία φθίνει φυσιολογικά, διατρέχουν τον μεγαλύτερο κίνδυνο. Στους ηλικιωμένους ιδιαίτερα (65 ετών και άνω), καθώς το ανοσοποιητικό σύστημα εξακολουθεί να εξασθενεί στην πάροδο του χρόνου, ο κίνδυνος αυξάνει απότομα με την αύξηση της ηλικίας .
Ένας αριθμός παραγόντων αυξάνει τον κίνδυνο ανάπτυξης πνευμονιοκοκκικής νόσου. Μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται το κάπνισμα τσιγάρων και το άσθμα .
Ποιούς "χτυπά" πιο εύκολα ο πνευμονιόκκος;
Ένας αριθμός υποκείμενων ιατρικών νοσημάτων μπορεί να επιτείνει τον κίνδυνο ανάπτυξης πνευμονιοκοκκικής νόσου. Σε αυτά περιλαμβάνονται:
- Χρόνια καρδιακά, πνευμονικά, νεφρικά και ηπατικά νοσήματα
- Συγγενής ή επίκτητη ανοσοανεπάρκεια (HIV)
- Δρεπανοκυτταρική αναιμία ή ασπληνία
- Χρόνια καρδιακή, πνευμονική (συμπεριλαμβανομένουτου άσθματος), νεφρική ή ηπατική νόσος
- Καρκίνος
- Απώλεια εγκεφαλονωτιαίου υγρού
- Διαβήτης
- Χρόνιος αλκοολισμός ή κάπνισμα
- Μεταμόσχευση οργάνου ή αιμοποιητικών κυττάρων
- Koχλιακά εμφυτεύματα
Οι θεραπείες που καταστέλλουν το ανοσοποιητικό σύστημα, όπως η μακροχρόνια θεραπεία με στεροειδή αυξάνουν επίσης τον κίνδυνο.
Οι λοιμώξεις που κάνει ο πνευμονιόκκος
Ο πνευμονιόκοκκος είναι βακτήριο που μπορεί να προκαλέσει σοβαρές και επικίνδυνες για την υγεία ασθένειες. Αυτός ο παθογόνος μικροοργανισμός αποικίζει τους βλεννογόνους της μύτης και του φάρυγγα πολλών ανθρώπων (φορείς), σε ποσοστό ως και 60% ανάλογα με την ηλικία, χωρίς το γεγονός αυτό να σημαίνει ότι θα νοσήσουν. Ο πνευμονιόκοκκος μεταφέρεται μέσω μολυσμένων σταγονιδίων, για παράδειγμα με το βήχα ή το φτέρνισμα, στις ευπαθείς ομάδες, όπως είναι τα μικρά ανεμβολίαστα βρέφη και οι ενήλικες άνω των 50 ετών, και συχνά προκαλεί ασθένειες.
Οι λοιμώξεις που μπορεί να προκληθούν από το βακτήριο του πνευμονιόκοκκου περιλαμβάνουν τόσο διεισδυτικές λοιμώξεις όπως:
- η μηνιγγίτιδα
- η βακτηριαιμία
- η βακτηριαιμική πνευμονία
όσο και μη διεισδυτικές όπως η
- μέση ωτίτιδα (λοίμωξη του μέσου ωτός) και
- η πνευμονία
Μία μελέτη που πραγματοποιήθηκε το 2000 στην Ελλάδα (πριν την έναρξη του εμβολιασμού με το Prevenar) με σκοπό την ανάλυση των στοιχείων των διεισδυτικών πνευμονιοκοκκικών λοιμώξεων που εμφανίστηκαν κατά την 5ετία 1995 – 1999, εκτιμά ότι το ετήσιο ποσοστό τους ήταν 44 περιστατικά ανά 100.000 παιδιά (ηλικίας ως 14 ετών).
Το μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης διεισδυτικής πνευμονιοκοκκικής νόσου είχαν τα παιδιά ηλικίας κάτω των 5 ετών (100 περιστατικά ανά 100.000).
Σε παιδιά ως 2 ετών εμφανίστηκαν το 60% των συνολικών περιστατικών μηνιγγίτιδας, το 53% των συνολικών περιστατικών βακτηριαιμίας και το 29% των συνολικών περιστατικών πνευμονίας.
Ο πνευμονιόκκος και η πνευμονία
Η πνευμονία αποτελεί φλεγμονή του ιστού των πνευμόνων που μπορεί να προκληθεί από βακτήρια, ιούς, μύκητες, εισπνεόμενα χημικά ή ξένα σώματα.
Ο Streptococcus pneumonia είναι η κύρια αιτία της βακτηριακής πνευμονίας . Κατά την εκδήλωση της νόσου αναπτύσσεται φλεγμονή και συσσωρεύεται υγρό στους πνεύμονες προκαλώντας συμπτώματα όπως παραγωγικό βήχα, θωρακικό πόνο, δύσπνοια ή ταχύπνοια, πυρετό, ρίγη και γενική καταβολή. Μερικές φορές τα συμπτώματα μοιάζουν πολύ μ' εκείνα που εμφανίζονται με το κοινό κρυολόγημα και μπορεί να δυσκολέψουν τη διάγνωση.
Η πνευμονία εμφανίζεται κυρίως σε βρέφη, μικρά παιδιά, και ενήλικα άτομα με αδύναμο ανοσολογικό σύστημα. Στα παιδιά κάτω των πέντε ετών ο πνευμονιόκοκκος ευθύνεται για τα δύο τρίτα (2/3) των βακτηριακών πνευμονιών.
Η πνευμονιοκοκκική πνευμονία είναι 'μη διεισδυτική' όταν προσβάλλει μόνο την μεμβράνη που καλύπτει τους πνεύμονες. Αν η λοίμωξη εξαπλωθεί από τους πνεύμονες στην κυκλοφορία του αίματος, έχει καταστεί 'διεισδυτική' και είναι γνωστή ως βακτηριαιμική πνευμονία.
Πολλοί άνθρωποι που προσβάλλονται από πνευμονία χρειάζονται νοσοκομειακή περίθαλψη , και μπορεί να περάσουν αρκετοί μήνες μετά τη λοίμωξη για να αποκατασταθεί πλήρως η υγεία τους. Η βακτηριαιμική πνευμονία, η συχνότερη μορφή διεισδυτικής πνευμονιοκοκκικής νόσου, είναι θανατηφόρος σε αναλογία έως και 1 στους 5 ενήλικες που την εμφανίζουν.
Ο πνευμονιόκκος και η μηνιγγίτιδα
Οι μολυσματικές ασθένειες μπορεί να οδηγήσουν σε μηνιγγίτιδα δηλαδή φλεγμονή των μηνίγγων που καλύπτουν τον εγκέφαλο και το νωτιαίο μυελό. Στα τυπικά αίτια περιλαμβάνονται ο πνευμονιόκοκκος, ο μηνιγγιτιδόκοκκος, ο αιμόφιλος της ινφλουέντζας και οι ιοί της ιλαράς. Οι πιο ευπαθείς ομάδες είναι τα μικρά παιδιά και οι έφηβοι. Ένα μεγάλο ποσοστό από τις βακτηριακές μηνιγγίτιδες στα παιδιά προκαλείται από τον πνευμονιόκοκκο.
Η μηνιγγίτιδα εκδηλώνεται με υψηλό πυρετό, έντονους πονοκεφάλους και ανησυχία, αυχενική δυσκαμψία, ζάλη, ναυτία, έμετο, απώλεια προσανατολισμού και φωτοφοβία. Τα βρέφη και τα μικρά παιδιά παρουσιάζουν λιγότερο τυπικά συμπτώματα όπως υπνηλία, απάθεια, ανορεξία και κακοδιαθεσία.
H θνητότητα της πνευμονιοκοκκικής μηνιγγίτιδας είναι μεγαλύτερη από όλα τα αίτια μηνιγγίτιδας και μπορεί να φθάσει εως 25% ανάλογα με το υλικό, την ηλικία και τη χώρα της μελέτης.
Οι ασθενείς με μηνιγγίτιδα από πνευμονιόκοκκο παρουσιάζουν συχνά (10-50%) νευρολογικές επιπλοκές, με κυριότερες την απώλεια ακοής, την επιληψία και τη διανοητική καθυστέρηση.
Ο πνευμονιόκκος και η οξεία μέση ωτίτιδα
Η οξεία μέση ωτίτιδα είναι μια φλεγμονή του βλεννογόνου του μέσου ωτός, η οποία προκαλείται από βακτήρια ή ιούς και εμφανίζεται κυρίως σε παιδιά και εφήβους. Η μέση ωτίτιδα είναι μια από τις συχνότερες λοιμώξεις της παιδικής ηλικίας. Η ευπαθέστερη ηλικιακή ομάδα είναι από 3 μηνών έως 3 ετών. Περίπου το 40% όλων των περιστατικών βακτηριακής μέσης ωτίτιδας οφείλεται στον πνευμονιόκοκκο.
Τα συμπτώματα εμφανίζονται συνήθως ξαφνικά και περιλαμβάνουν έντονο πόνο στο ένα ή και στα δύο αυτιά, αίσθημα παλμών στο αυτί, πυρετό, γενικό αίσθημα αδιαθεσίας, μείωση της ακοής και πονοκέφαλο. Τα βρέφη είναι ανήσυχα, ανόρεκτα, κλαίνε και πιάνουν συχνά το αυτί τους. Κάποιες φορές παρατηρείται ρήξη του τυμπάνου και έξοδος του πύου, γεγονός που ανακουφίζει από τους έντονους πόνους.
Αν η μέση ωτίτιδα δεν αντιμετωπιστεί, μπορεί να προκαλέσει σοβαρές επιπλοκές. Χωρίς επαρκή θεραπεία, η μόλυνση μπορεί να μεταδοθεί στις μήνιγγες ή τον εγκέφαλο. Οι επανειλημμένες φλεγμονές του μέσου ωτός μπορούν να οδηγήσουν σε βαρηκοΐα.
Γιατί είναι σημαντικός ο εμβολιασμός για τον πνευμονιόκοκκο;
Σε γενικές γραμμές, οι πνευμονιοκοκκικές λοιμώξεις μπορούν να αντιμετωπιστούν με αντιβιοτικά. Ωστόσο, πρέπει να ληφθούν υπόψη δύο προβλήματα σχετικά με την θεραπεία:
1. Οι βαριές πνευμονιοκοκκικές λοιμώξεις εξελίσσονται ραγδαία.
2. Σε πολλές περιπτώσεις, η θεραπεία με αντιβιοτικά ξεκινά με καθυστέρηση.
Τα ανθεκτικά στα αντιβιοτικά στελέχη πνευμονιόκοκκου κερδίζουν συνεχώς έδαφος.
Σε παγκόσμιο επίπεδο παρατηρείται συνεχώς αυξανόμενη αντίσταση του πνευμονιόκοκκου στα αντιβιοτικά, και ιδιαίτερα στην πενικιλλίνη και την ερυθρομυκίνη. Αυτή η αντίσταση είναι ιδιαίτερα υψηλή σε κάποιες χώρες της Ευρώπης (π.χ. στην Ισπανία) . Στοιχεία που έχουν δημοσιευθεί για την Ελλάδα, για το διάστημα 2001-2004, δείχνουν ότι η αντοχή του πνευμονιοκόκκου στην πενικιλλίνη φτάνει το 44,6% και στην ερυθρομυκίνη το 43,6% (τα στοιχεία προέρχονται από παιδιά με πνευμονιοκοκκικές λοιμώξεις) .
Σύμφωνα με μελέτη από τον Ελλαδικό χώρο -από το 2005 έως το 2007- (μετά την κυκλοφορία του 7 δύναμου πνευμονιοκοκκικού εμβολίου) εκτιμήθηκε ότι η αντοχή του πνευμονιόκκοκου στην πενικιλλίνη μειώθηκε κατά 94% στα εμβολιασμένα παιδιά . Παρ' όλα αυτά υπάρχουν στελέχη του πνευμονιόκοκκου που εξακολουθούν να παραμένουν ανθεκτικά στα αντιβιοτικά όπως ο 19A, ο 19F και ο 6Α.
Αυτό οφείλεται σε σημαντικό βαθμό στην ευρεία και άσκοπη χρήση αντιβιοτικών, η οποία οδηγεί σε "προσαρμογή" των παθογόνων μικροοργανισμών στα αντιβιοτικά, με αποτέλεσμα την ανάπτυξη αντοχής σε αυτά.
Το 13δύναμο συζευγμένο πολυσακχαριδικό εμβόλιο για βρέφη, μικρά παιδιά και ενήλικες άνω των 50 ετών
Το 13δύναμο είναι ένα πνευμονιοκοκκικό εμβόλιο που χορηγείται σε:
- παιδιά και εφήβους ηλικίας 6 εβδομάδων έως 17 ετών, με σκοπό να βοηθά στην προστασία έναντι νόσων όπως: μηνιγγίτιδα (φλεγμονή γύρω από τον εγκέφαλο), σήψη ή βακτηριαιμία (βακτήρια στην κυκλοφορία του αίματος), πνευμονία (λοίμωξη του πνεύμονα) και ωτικές λοιμώξεις,
- ενήλικες ηλικίας 50 ετών και άνω, με σκοπό να βοηθά στην πρόληψη ασθενειών όπως πνευμονίας με βακτηριαιμία (λοίμωξη του πνεύμονα με βακτήρια στην κυκλοφορία του αίματος), βακτηριαιμίας (βακτήρια στην κυκλοφορία του αίματος) και μηνιγγίτιδας (φλεγμονή γύρω από τον εγκέφαλο), που προκαλούνται από 13 οροτύπους του βακτηρίου Streptococcus pneumoniae.
Το εμβόλιο δρα βοηθώντας το σώμα να φτιάξει δικά του αντισώματα, τα οποία προστατεύουν εσάς ή το παιδί σας έναντι αυτών των νόσων. Μέσω της συζευγμένης πρωτεΐνης-φορέα, ενεργοποιεί αρκετές οδούς του ανοσοποιητικού συστήματος και εδραιώνει μια "ανοσολογική μνήμη", δηλαδή την ικανότητα του ανοσοποιητικού συστήματος να "θυμάται" το μικρόβιο για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα.
Υπάρχουν συγκεκριμένες συστάσεις εμβολιασμού από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό τις οποίες γνωρίζουν οι παιδίατροι αλλά και οι παθολόγοι. Είναι σημαντικό όσοι εκτιμούν ότι έχουν λόγους να κάνουν το εμβόλιο αυτό να επικοινωνούν με τον γιατρό τους ο οποίος θα τους ενημερώσει για τις δόσεις αλλά και την προστασία που θα τους παρέχει το εμβόλιο κατά του πνευμονιόκοκκου.
