Χρειάστηκε να περάσουν αρκετά χρόνια, και συγκεκριμένα να φτάσουμε στο 1878, για να λυθεί το μυστήριο, που για δεκαετίες βασάνιζε όσους ασχολούνταν με καταδύσεις : η νόσος των δυτών. Τότε, ο διάσημος Γάλλος γιατρός, φυσικός, δικηγόρος και φυσιολόγος, Paul Bert, μετά από πολλά πειράματα, έδωσε απάντηση στο ερώτημα.
Το μυστήριο έλαβε την επιστημονική του εξήγηση και, από τότε έως και σήμερα, τα πράγματα, αλλά και ο τρόπος με τον οποίο οι άνθρωποι με τη στολή και τις μπουκάλες στην πλάτη ταξιδεύουν στα ανεξερεύνητα του υδάτινου κόσμου, άλλαξαν ριζικά....
Ο Γιώργος Βανδώρος είναι αυτό, που κανείς θα μπορούσε να αποκαλέσει "εξέλιξη της καταδυτικής στην Ελλάδα". Κι αυτό, γιατί - εκτός από το ότι έχει καταφέρει να κατέβει σε βάθος 160 μέτρων (!) - θεωρείται ταυτόχρονα ένας από τους πιο αναγνωρισμένους εκπαιδευτές καταδύσεων στην Ελλάδα.
“Ξεκίνησα ως φωτογράφος. Όλα άρχισαν, όταν μου έγινε μία πρόταση για υποβρύχια φωτογραφία, υπό την προϋπόθεση ότι θα δεχόμουν να περάσω το βασικό στάδιο εκπαίδευσης – 3 με 4 ημέρες - στις καταδύσεις”, περιγράφει.
“Δεν είναι άξιο απορίας η αγάπη μου για το υγρό στοιχείο. Μεγάλωσα στην Κεφαλλονιά. Εκεί, όπου έβρισκα νερό, μου ήταν φιλικό και ενδιαφέρον. Μου άρεσαν τόσο πολύ οι καταδύσεις, που αποφάσισα ότι με αυτό πρέπει να ασχοληθώ. Οι υποβρύχιες στιγμές, άλλωστε, έμοιαζαν πάντα εξωγήινες στα μάτια μου σε σύγκριση με το στέρεο περιβάλλον”.
Ο Γιώργος ασχολήθηκε για ένα αρκετά μεγάλο διάστημα με την υποβρύχια φωτογραφία και, στη συνέχεια, με την τεχνική κατάδυση. Γρήγορα, οι καταδύσεις έγιναν η βασική επαγγελματική του ενασχόληση. “Δεν ήθελα να παρακολουθώ τις εικόνες, που φωτογράφιζα, αλλά να έχω επαφή με το περιβάλλον. Έτσι, η φωτογραφία άρχισε να υπολείπεται σιγά σιγά της κατάδυσης. Μου άρεσε να εξερευνώ τα πράγματα και να βρίσκομαι κάτω από το νερό”.
Μέχρι σήμερα, έχει λάβει μέρος σε πολλές καταδυτικές αποστολές. Άλλοτε ψάχνοντας πού τελειώνει ο βυθός σε μυθικές λίμνες δίχως πάτο (Αγ. Νικόλαος Κρήτης 2000, Hellas Underwater Explorers), άλλοτε μελετώντας σπήλαια (Μελισάνη Κεφαλονιάς 2000 - 2001 Hellas Underwater Explorers και Λίμνη Βουλιαγμένης 2007 - 20.. Mixed Gas Adventures), κάποιες φορές ψάχνοντας τα μυστικά των τεχνικών καταδύσεων με μικτά αέρια (Deep Blue Experience 2007, Mixed Gas Adventures), και βουτώντας σε ναυάγια της ιστορίας στην Κέα (Burdigala Project 2009, Mixed Gas Adventures/Blue Ratio Team και Burdigala Project 2010).
Αυτό, που τον συγκινεί όμως περισσότερο, είναι η επαφή του με τα ναυάγια. Σκελετωμένα κουφάρια πλοίων παραπαίουν ξεχασμένα από το χρόνο. "Ναυάγια, που - αν δεν υπήρχαν - δεν θα είχε αλλάξει σε αρκετές των περιπτώσεων η ροή της ιστορίας. Άμεσα συνυφασμένα με την εξέλιξη των γεγονότων από το χθες στο σήμερα".
Όπως λέει, η πιο ενδιαφέρουσα κατάδυση είναι στο σπήλαιο της Βουλιαγμένης. Περιγράφει ένα τεράστιο σπηλαιολογικό σύστημα με μήκος γύρω στα 750 μέτρα. Μια τεράστια αίθουσα με 3 εκατομμύρια κυβικά μέτρα νερό και μέσο βάθος γύρω στα 70 μέτρα. Μιλάει για την έλξη, που νιώθει από την εξερεύνηση των σπηλαίων. “Μου ασκεί μία ιδιαίτερη γοητεία, το ότι μπορώ να αντιληφθώ πράγματα από μόνος μου, πράγματα που άλλοι χρειάζονται χρόνια έρευνας για να αντιληφθούν. Στη Βουλιαγμένη, βρήκαμε απολιθωμένα φύκια και σταλακτίτες. Ένας σταλακτίτης χρειάζεται αέρα για να δημιουργηθεί. Ο συγκεκριμένος σταλακτίτης, λοιπόν, βρέθηκε στα 110 μέτρα, κάτι που μου δίνει την απόδειξη ότι πριν από χρόνια το σημείο αυτό ήταν εκτεθειμένο στον αέρα. Δεν χρειάζεται να διαβάσω βιβλίο για να το καταλάβω. Το βλέπω μπροστά μου...”.
Μια περιπλάνηση γοητευτική, αλλά και επικίνδυνη...
Η περιπλάνηση στο βυθό μπορεί, εκτός από γοητευτική, να είναι και επικίνδυνη. Όπως όλα τα ταξίδια, έτσι κι αυτό. Παρόλ' αυτά, όπως εξηγεί ο Γιώργος, η επικινδυνότητα εξαρτάται σε μεγάλο ποσοστό από τον ανθρώπινο παράγοντα. “Αν κάνεις λάθη, μπορεί να έρθουν επιλογές, που κοστίζουν την ανθρώπινη ακεραιότητα, ή ακόμα και τη ζωή”.
Εκείνος, πάντως, στη συναναστροφή του με τον μυστηριώδη κόσμο του βυθού, δεν ανακαλύπτει την αδρεναλίνη, που του λείπει. Αντιθέτως, “εκεί βρίσκει ξανά τον εαυτό του. Αν φτάσει κάποιος στο σημείο να νιώσει αδρεναλίνη, έχει κάνει λάθος υπολογισμούς, με απρόβλεπτες συνέπειες. Προσωπικά, δεν με εξιτάρει να βρίσκομαι κοντά στο θάνατο, όσο κι αν κάτι τέτοιο φαίνεται περίεργο”.
“Στο βυθό, τα πράγματα είναι πιο απλά. Χρειάζεται μόνο αέριο, και ο χρόνος παραμονής εκεί είναι συγκεκριμένος. Η περιπλάνηση δεν κρύβει πολλές εκπλήξεις. Εκτός, ίσως, από ένα ψάρι, που θα σε κοιτάζει περίεργα και θα θέλει να σε πλησιάσει. Κι εσύ του αφήνεις το περιθώριο, δημιουργώντας μια προσωπική επαφή μαζί του”.
Η γνωριμία με ένα πλάσμα της θάλασσας
Θυμάται σε μία από τις αμέτρητες βουτιές του, μια ξεχωριστή γνωριμία με ένα πλάσμα της θάλασσας...
“Βρέθηκα σε ένα σπήλαιο, χωρίς να είναι ιδιαίτερα βαθύ. Εκεί, ζούσε μία φώκια. Από τις συχνές επισκέψεις, είχαμε καταφέρει να δημιουργήσουμε κώδικα επικοινωνίας. Έμπαινα στη σπηλιά και της άφηνα χώρο ασφαλείας, να μπορεί να κινηθεί ελεύθερα. Κουνώντας το φακό μου, εκείνη με αναγνώριζε και έκανε φιγούρες ή παιχνίδια μπροστά μου. Στην πραγματικότητα, όμως, ήταν αυτή, που χάζευε εμάς και όχι εμείς εκείνη. Όταν μας βαριόταν, αποτραβιόταν. Σε κάτι τέτοιες στιγμές ανακαλύπτει κανείς πόσο μικρός είναι ο καθένας από εμάς μπροστά στη δύναμη και στην ομορφιά της φύσης”.
Το 'πάτωμα' στο λιμάνι του Πειραιά
Μία από τις πιο χαρακτηριστικές του διαδρομές ήταν η τοποθέτηση 'πατώματος' στο λιμάνι του Πειραιά. Το έργο έγινε για να μην ανασκάπτεται ο βυθός από τις προπέλες των πλοίων. Τοποθετήθηκαν πλάκες μπετόν αρμέ, βάρους 60 τόνων η καθεμιά, δημιουργώντας ένα τεχνητό επίπεδο, που προστατεύει το βυθό. Ο Βανδώρος ήταν εκεί, με ελάχιστη ορατότητα, να κατευθύνει το χειριστή του γερανού, έτσι ώστε η κάθε πλάκα να τοποθετηθεί με ακρίβεια δίπλα στην άλλη.
Η σημαντικότερη στιγμή σε μια κατάδυση, όπως εξηγεί ο Γιώργος, είναι το στάδιο της αποσυμπίεσης, όπου σταδιακά, με τη συμπλήρωση ποσότητας οξυγόνου μέσω φιαλών, ο δύτης προσπαθεί να ανέλθει στην επιφάνεια. Σε αντίθεση με την κατάδυση, που είναι όπως λέει απλά μια βουτιά, η άνοδος προς την επιφάνεια - εκτός από ιδιαίτερη προσοχή - χρειάζεται και αρκετό χρόνο. “Μια κατάδυση 20 λεπτών έχει χρειαστεί πέντε και έξι ώρες αποσυμπίεσης για να μπορέσω να βγω και πάλι στην επιφάνεια”, σημειώνει.
Το περιστατικό, που τον έκανε κάποτε να 'παγώσει' αυτό που αγαπούσε, έγινε όχι πολλά χρόνια πριν. Ο πνιγμός ενός φίλου του το 2002. Τότε συμμετείχε και ο ίδιος στη διαδικασία ανεύρεσης. “Όταν χάνεις ένα φίλο με αυτό τον τρόπο, χάνεις έναν άνθρωπο, που δεν θα παίζει πια το ρόλο, τον οποίο έπαιζε στη ζωή σου. Ένα τέτοιο γεγονός είναι λογικό να σε επηρεάζει. Κάποιοι μπορεί να τα παρατήσουν και να μην ασχοληθούν ξανά. Μου πήρε χρόνο να μπω και πάλι στο νερό και να συνεχίσω να ασχολούμαι. Από την άλλη, όμως, γίνεσαι πιο προσεκτικός. Δεν υπερβαίνεις τις δυνάμεις σου μετά από τέτοιο περιστατικό. Το ζητούμενο είναι να μπορείς πάντα να γυρνάς στη στεριά, ακόμα και μπουσουλώντας”.
Όπως, άλλωστε, λένε οι εξερευνητές του βυθού, ο καλός ο δύτης είναι ο γέρος υγιής δύτης. Εκείνος, που γυρίζει πάντα πίσω, και όχι εκείνος, που βουτάει βαθιά. Αυτός, που περιπλανήθηκε όλα τα χρόνια της ζωής του με ασφάλεια. Εξάλλου, η παραμονή ενός ανθρώπου στο βυθό είναι βασισμένη σε μηχανήματα, που μπορεί κάποια στιγμή να σταματήσουν να λειτουργούν. Σημασία έχει πάντα, εκτός από τη σύνεση, που είναι απαραίτητο να κυριαρχεί, να υπάρχει και καλή παρέα. Και, καλή παρέα κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας δεν είναι εκείνη, που σε βοηθάει να περάσεις καλά, αλλά εκείνη, που απαρτίζεται από άτομα καλά εκπαιδευμένα, έτοιμα να διαχειριστούν μία δύσκολη κατάσταση. Γιατί, όσο και αν φαντάζει μοναχικός ο δρόμος ενός δύτη, η πράξη αποδεικνύει ότι η ύπαρξη της ομάδας είναι πιο σημαντική από κάθε τι άλλο. Δικλείδα ασφαλείας για την ίδια μας τη ζωή...
