Η πρώτη αναφορά που έχουμε είναι από ένα οθωμανικό «τεφτέρι» του 1481
Οι αγωνιστές του 1821 αποτελούν μια κατηγορία ανθρώπων που έχουν αποτελέσει αντικείμενο μελέτης των ιστορικών αφενός για την μαχητικότητά τους, αφετέρου για το γεγονός ότι πολλοί από αυτούς όχι μόνο έγραψαν ιστορία με τις πράξεις τους αλλά την κατέγραψαν κιόλας.
Μια από αυτές τις περιπτώσεις ήταν ο αγωνιστής Νικόλαος Κασομούλης ο οποίος ήταν ένας από τους σημαντικότερους αγωνιστές, καθώς και ιστορικός της Ελληνικής Επανάστασης του 1821. Ο νεαρός που εγκαταστάθηκε σε μικρή ηλικία στις Σέρρες και αργότερα μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία, αποτέλεσε έναν σπουδαίο αγωνιστή της Ελληνικής Επανάστασης ενώ βρέθηκε ακόμη και μεταξύ των πολιορκημένων στο Μεσολόγγι το 1826.
Ο αγωνιστής Νικόλαος Κασομούλης και ο ρόλος του στον Αγώνα της Απελευθέρωσης
Ο αγωνιστής Κοσομούλης καταγόταν από μια ιστορική οικογένεια από το Πισοδέρι Φλώρινας. Γεννήθηκε στο και μεγάλωσε στη Σιάτιστα και ο πατέρας του ήταν έμπορος. Όντας ακόμη νέος εγκαταστάθηκε στις Σέρρες για να επεκτείνει την οικογενειακή επιχείρηση και στα 1820 μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία.
Κατά την Ελληνική επανάσταση του 1821, ο Κοσομούλης συνεργάστηκε με τον οπλαρχηγό Διαμαντή Νικολάου και συμμετείχε στις επιχειρήσεις του αγώνα στον Όλυμπο και τη Χαλκιδική. Μετά την αποτυχία στη Μακεδονία, ο Κοσομούλης πήγε στη Θεσσαλία με σώμα Σιατιστινών. Εκεί συνεργάστηκε και έμαθε πολλά στον πλευρό των οπλαρχηγών Στουρνάρη και Καραϊσκάκη. Το 1826 ο Νικόλαος Κοσομούλης βρέθηκε μεταξύ των πολιορκημένων στο Μεσολόγγι, μαζί με τους αδερφούς του, Δημήτριο και Γεώργιο. Τότε ανέλαβε έναν πολύ σπουδαίο ρόλο Συντόνισε τις ενέργειες όλων των τμημάτων για την Έξοδο και παράλληλα συνέταξε την απόφαση της εξόδου καθ’ υπαγόρευση του Επισκόπου Ρωγών Ιωσήφ. Η Έξοδος σημαδεύτηκε με ένα συμβάν που δε θα ξεχνούσε εύκολα ο Κοσομούλης. Κατά την έξοδο τραυματίστηκε θανάσιμα ο αδερφός του, Δημήτριος. Με τη δημιουργία του ελληνικού κράτους κατέλαβε διάφορα στρατιωτικά αξιώματα, τόσο επί Καποδίστρια, όσο και επί Όθωνα.
Ο αγωνιστής συμμετείχε και στην καταστολή των εξεγέρσεων του 1836, όπου σκοτώθηκε ο αδερφός του, Γεώργιος. Τελικά εξελίχθηκε μέχρι το βαθμό του συνταγματάρχη της Βασιλικής Φάλαγγας, που όμως έμεινε στην ιστορία ως στρατηγός. Εκτός από αγωνιστής, λοιπόν, υπήρξε και ιστορικός και κατέγραφε τα γεγονότα στα οποία συμμετείχε και ο ίδιος. Κυριολεκτικά και μεταφορικά, λοιπόν έγραψε ιστορία.
Αυτό είναι το χωριό του αγωνιστή Κοσομούλη που έγραψε κυριολεκτικά ιστορία
Ο Κοσομούλης καταγόταν από το Πισοδέρι της Φλώρινας. Ένα όμορφο και πολύ ιστορικό χωριό. Χτισμένο στις πλαγιές του όρους Βαρνούντα σε υψόμετρο περίπου 1.420 μέτρων αποτελεί τον πιο ορεινό οικισμό του Νόμου Φλώρινας. Το Πισοδέρι ανήκει στον Δήμο Πρεσπών και ο πληθυσμός του σύμφωνα με την Απογραφή του 2011 ανέρχεται σε μόλις 7 μόνιμους κατοίκους.
Η πρώτη αναφορά που έχουμε για το Πισοδέρι είναι από ένα οθωμανικό «τεφτέρι» του 1481 με την ονομασία Ipsoder και μόλις 12 οικογένειες. Στο χωριό το 1887 λειτουργούσε και χάνι. Εκτός από τον Κοσομούλη, ένας άλλος Πισοδερίτης αγωνιστής του 1821 ήταν ο Παπαδάμος, όπως αναφέρει το exploringreece.
Το Πισοδέρι διαδραμάτισε πολύ σημαντικό ρόλο στο Μακεδονικό Αγώνα. Αρκετά νωρίτερα από την ελληνική επανάσταση μαζί με τα γειτονικά χωριά συμμετείχαν στην «παρασκευή ανδρών». Στο παρεκκλήσι της Αγίας Παρασκευής που βρίσκεται εκεί έθαψε το κεφάλι του Παύλου Μελά ο ιερέας Σταύρος Τσάμης στις 18 Οκτωβρίου 1904.
