Τα τελευταία χρόνια έχουν παρατηρηθεί μεγάλες αλλαγές στη χρήση των μέσων μαζικής επικοινωνίας. Ειδικά, οι ανήλικοι χρησιμοποιούν ολοένα και περισσότερο τα μέσα μαζικής επικοινωνίας μέσω κινητών συσκευών, συμπεριλαμβανομένων των επιγραμμικών βιντεοπαιχνιδιών. Αυτό δημιουργεί μια αυξανόμενη ζήτηση για τις υπηρεσίες του Διαδικτύου. Ως νέο φαινόμενο, οι ιστότοποι κοινωνικής δικτύωσης έχουν γίνει σημαντικοί τόσο για τους μεμονωμένους χρήστες όσο και από κοινωνική άποψη. Αναμένονται ακόμα πολλές αλλαγές. Όλες αυτές οι νέες εξελίξεις προσφέρουν πολλές ευκαιρίες για τους ανηλίκους, συνεπάγονται όμως και ορισμένα προβλήματα όσον αφορά στην προστασία τους.
Υπάρχει μία σχετική σημαντική έκθεση σχετικά με το θέμα, δηλαδή η Έκθεση της Επιτροπής στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, στο Συμβούλιο, στην Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών της 13ης Σεπτεμβρίου 2011 σχετικά με την εφαρμογή της σύστασης του Συμβουλίου, της 24ης Σεπτεμβρίου 1998, όσον αφορά στην προστασία των ανηλίκων και της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και τη σύσταση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 20ής Δεκεμβρίου 2006 για την προστασία των ανηλίκων και της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και για το δικαίωμα απάντησης σε σχέση με την ανταγωνιστικότητα της ευρωπαϊκής βιομηχανίας οπτικοακουστικών υπηρεσιών και επιγραμμικών υπηρεσιών πληροφόρησης, με τίτλο «Η προστασία των ανηλίκων στον ψηφιακό κόσμο».
Η έκθεση αυτή παρουσιάζει την κατάσταση όσον αφορά στα μέτρα που έχουν θεσπίσει τα κράτη μέλη για την προστασία των παιδιών στο πλαίσιο των επιγραμμικών δραστηριοτήτων. Αποτελεί συνέχεια της σύστασης του 2006 για την προστασία των ανηλίκων στις οπτικοακουστικές υπηρεσίες και τις υπηρεσίες πληροφόρησης, καθώς και της σύστασης του 1998 για την προστασία των ανηλίκων και της ανθρώπινης αξιοπρέπειας.
Με εκθέσεις, όπως την προαναφερθείσα, γίνεται γενικά ανασκόπηση των πρωτοβουλιών που έχουν υιοθετήσει τα κράτη μέλη και οι οποίες αποσκοπούν στην καταπολέμηση του επιγραμμικού περιεχομένου που εισάγει διακρίσεις ή είναι παράνομο ή βλαβερό. Πρόκειται επί της ουσίας για ανάληψη αυτοδέσμευσης ή για κώδικες δεοντολογίας. Υπό αυτό το πρίσμα, προβλέπεται η υιοθέτηση κατάλληλης σήμανσης στους διαδικτυακούς ιστότοπους.
Ωστόσο, το επίπεδο προστασίας που επιτυγχάνεται με αυτό το είδος πρωτοβουλιών εξακολουθεί να διαφέρει από το ένα κράτος μέλος στο άλλο. Τα υφιστάμενα μέτρα πρέπει εφεξής να παρακολουθούνται συνεχώς προκειμένου να εξασφαλίζεται η αποτελεσματικότητά τους.
Εξάλλου, το παράνομο ή βλαβερό περιεχόμενο προέρχεται συνήθως από άλλα κράτη μέλη της ΕΕ ή από τρίτες χώρες. Μια συντονισμένη προσέγγιση σε ευρωπαϊκή, και έπειτα σε διεθνή, κλίμακα θα επιτρέψει την εναρμόνιση της προστασίας κατά αυτού του είδους περιεχομένου.
Το ψηφιακό θεματολόγιο για την Ευρώπη προέβλεψε τη θέσπιση ανοιχτών γραμμών επικοινωνίας μέχρι το 2013, που θα επιτρέπουν την καταγγελία προσβλητικού ή βλαβερού επιγραμμικού περιεχομένου. Εξάλλου, ο σύνδεσμος ανοιχτών γραμμών επικοινωνίας στο διαδίκτυο INHOPE (EN) αποτέλεσε αποτελεσματικό εργαλείο συνεργασίας για τα κράτη μέλη και τις τρίτες χώρες. Έχουν επίσης θεσπιστεί διαδικασίες επισήμανσης και απομάκρυνσης, ώστε οι πάροχοι υπηρεσιών διαδικτύου (ISP) να αποσύρουν το παράνομο περιεχόμενο που το κοινό έχει καταγγείλει μέσω της ανοιχτής γραμμής.
Ωστόσο, η Επιτροπή έχει καλέσει τα κράτη μέλη να παρακολουθούν στενότερα τις ανοιχτές γραμμές επικοινωνίας τους.
Ειδικά οι πάροχοι υπηρεσιών Διαδικτύου (IPS) καλούνται να αναλάβουν ενεργότερο ρόλο στην προστασία των ανηλίκων. Η εφαρμογή των κωδίκων δεοντολογίας πρέπει να επεκταθεί και να εποπτεύεται στενά. Οι ενώσεις ISP καλούνται να συμπεριλάβουν στις δραστηριότητές τους την προστασία των ανηλίκων και να πράξουν τα αναγκαία ώστε να δεσμευθούν καταλλήλως τα μέλη τους. Επιπλέον, απαραίτητη είναι και η ευρύτερη συμμετοχή των καταναλωτών και των αρχών στην ανάπτυξη αυτών των κωδίκων δεοντολογίας.
Οι ISP ενθαρρύνονται να γενικεύσουν την εφαρμογή των κωδίκων δεοντολογίας και να συμπεριλάβουν την προστασία των ανηλίκων στις αντίστοιχες εντολές τους.
Επίσης, οι πάροχοι ιστότοπων κοινωνικής δικτύωσης θα πρέπει να μεριμνούν για την εκπόνηση των κατευθυντήριων γραμμών όσον αφορά στη λειτουργία τους. Η Επιτροπή ενθαρρύνει την αύξηση των σημείων αναφοράς και τη δημιουργία αποτελεσματικών διοικητικών υποδομών, ώστε να χρησιμοποιηθούν στους ιστότοπους κοινωνικής δικτύωσης.
Γραμματισμός (εξοικείωση ατόμου με συνθετότερα συστήματα επικοινωνίας) και ευαισθητοποίηση:
Υπάρχουν πολλές πρωτοβουλίες σε αυτόν τον τομέα, όπως οι συμπράξεις δημόσιου και ιδιωτικού τομέα ή το έργο EU Kids Online. (http://www.lse.ac.uk/media@lse/research/EUKidsOnline/ParticipatingCountries/PDFs/EL-EU-Kids-Online-(Greek).pdf ). Αλλά, η συμμετοχή όλων των παιδιών και των γονέων, καθώς και η εναρμόνιση μεταξύ σχολείων και κρατών είναι δύσκολο να επιτύχουν στον ανώτατο βαθμό. Χρειάζεται χρόνος και οργανωμένη προσπάθεια για την ευόδωση αυτού του στόχου.
Επίσης, για την αποτελεσματική προστασία των παιδιών στον ψηφιακό κόσμο, σημαντικό ρόλο παίζουν οι περιορισμοί πρόσβασης σε περιεχόμενο.
Τα τεχνικά συστήματα, όπως το φιλτράρισμα, τα συστήματα επαλήθευσης της ηλικίας, ή τα συστήματα γονικού ελέγχου, μπορούν να φανούν χρήσιμα, αλλά δεν μπορούν να εγγυηθούν πλήρη περιορισμό της πρόσβασης σε περιεχόμενο για τους ανηλίκους. Οι συνδρομητές είναι όλο και πιο ενημερωμένοι σχετικά με τα διαθέσιμα συστήματα φιλτραρίσματος και διαβάθμισης καθώς και με το λογισμικό επαλήθευσης της ηλικίας. Τα κράτη μέλη προς αυτή την κατεύθυνση να επισημαίνουν την ανάγκη διαφάνειας όσον αφορά στη συμπερίληψη ορισμένων μορφών περιεχομένου σε «μαύρη λίστα» και τη δυνατότητα αφαίρεσης του.
Θα πρέπει σε Ευρωπαϊκό επίπεδο ν' αναζητηθούν καινοτόμα συστήματα διαβάθμισης και ταξινόμησης του περιεχομένου στον τομέα των τεχνολογιών πληροφοριών και επικοινωνιών.
Με εξαίρεση τη Γερμανία, όλα τα κράτη μέλη χρησιμοποιούν το σύστημα Pan European Games Information System (PEGI) για την προστασία των ανηλίκων στο πλαίσιο των βιντεοπαιχνιδιών.
Αναφορικά με το PEGI:
Οι ηλικιακές διαβαθμίσεις είναι συστήματα που χρησιμοποιούνται για να εξασφαλίσουν ότι όλα τα προϊόντα ψυχαγωγικού περιεχομένου, όπως κινηματογραφικές ταινίες, βίντεο, DVD και παιχνίδια υπολογιστή, φέρουν σαφή επισήμανση βάσει ηλικίας σύμφωνα με το περιεχόμενό τους. Οι ηλικιακές διαβαθμίσεις προσφέρουν καθοδήγηση στους καταναλωτές (ιδίως τους γονείς), βοηθώντας τους να αποφασίσουν αν θα αγοράσουν ή όχι ένα συγκεκριμένο προϊόν.
Το PEGI χρησιμοποιείται και είναι αναγνωρισμένο σε όλη την Ευρώπη και έχει την ενθουσιώδη υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Θεωρείται υπόδειγμα ευρωπαϊκής εναρμόνισης στον τομέα της προστασίας των παιδιών.
Θα ήταν όμως σκόπιμο να αυξηθούν τα μέτρα ευαισθητοποίησης, για λόγους πρόληψης, ιδίως στα σχολεία. Εξάλλου, πρέπει να σημειωθεί περαιτέρω πρόοδος όσον αφορά στη διασφάλιση της συμμόρφωσης με την ηλικιακή διαβάθμιση σε σχέση με την πώληση βιντεοπαιχνιδιών και την ευρύτερη εφαρμογή συστημάτων, όπως το PEGI σε επιγραμμικά παιχνίδια.
Χρύσα Τσιώτση
Δικηγόρος
[email protected]
