Λίγοι μήνες απομένουν μέχρι να μεταφερθεί η Εθνική Βιβλιοθήκη στο νέο της κτίριο, στο Κέντρο Πολιτισμού-Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, και να σηματοδοτηθεί έτσι η είσοδός της σε μια νέα εποχή, ψηφιακή, καινοτομίας και εξωστρέφειας. Τι θα σημαίνει αυτό, όμως, για τις υπόλοιπες βιβλιοθήκες της χώρας; Ο αριθμός των δημόσιων βιβλιοθηκών ανέρχεται στις 45, ενώ οι δημοτικές ξεπερνούν τις 120. Ένα εθνικό δίκτυο βιβλιοθηκών, ένας «διακαής πόθος» για τις βιβλιοθήκες της ελληνικής περιφέρειας, σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες έχει γίνει πραγματικότητα εδώ και δεκαετίες, αλλά στην Ελλάδα είναι ακόμα σε επίπεδο συζητήσεων. Κάτι φαίνεται, όμως, αυτή τη φορά να «κινείται» και να δίνει ελπίδες ότι τα ευχολόγια θα μετατραπούν σε πράξεις.
Γιατί, όμως, είναι τόσο σημαντικό ένα εθνικό δίκτυο βιβλιοθηκών; Γιατί να ασχοληθούμε με τις βιβλιοθήκες;
Έτοιμο το νομοθετικό πλαίσιο, μέχρι τον Μάρτιο
Πρόσφατα, πραγματοποιήθηκε συνάντηση, στο υπουργείο Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων, των διευθυντών και εκπροσώπων των δημοσίων βιβλιοθηκών της χώρας, υπό τον υφυπουργό Θεοδόση Πελεγρίνη, με στόχο να «χαρτογραφηθεί» η πραγματικότητα των βιβλιοθηκών -οι δυσκολίες τους, οι ελλείψεις, αλλά και οι δράσεις και τα προγράμματά τους. Ο κ. Πελεγρίνης τούς ενημέρωσε ότι έχουν ξεκινήσει εργασίες, εδώ και δύο μήνες, για τη διαμόρφωση του πλαισίου λειτουργίας των δημόσιων βιβλιοθηκών, ώστε να έρθουν πιο κοντά στην κοινωνία και να ανταποκρίνονται στις ανάγκες της. «Αν και έχουμε να αντιμετωπίσουμε ένα σύνθετο πλέγμα δυσκολιών, μέχρι τον Μάρτιο θα είναι έτοιμο το νομοθετικό πλαίσιο» είπε, μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ. Πελεγρίνης και ανέφερε ότι έχει αρχίσει ήδη η ένταξη της διαδικασίας δημιουργίας εθνικού δικτύου βιβλιοθηκών στο ΕΣΠΑ.
'Αξονας του εθνικού δικτύου, η Εθνική Βιβλιοθήκη
Σύμφωνα με τον σχεδιασμό που γίνεται, κύριος άξονας του εθνικού αυτού δικτύου θα είναι η Εθνική Βιβλιοθήκη και γύρω από αυτή, θα λειτουργούν οι βιβλιοθήκες της περιφέρειας. «Πρόκειται για έναν δίαυλο επικοινωνίας των βιβλιοθηκών της περιφέρειας, δημόσιων και δημοτικών, με άξονα την Εθνική Βιβλιοθήκη» εξήγησε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο διευθυντής της Εθνικής Βιβλιοθήκης Φίλιππος Τσιμπόγλου. Ως θεματοφύλακας, η Εθνική Βιβλιοθήκη έχει αποστολή «να διαφυλάξει και να διαδώσει ό,τι δημοσιεύεται, εκδίδεται και γράφεται στη χώρα και επιπλέον, να εντοπίσει ό,τι δημοσιεύεται, εκδίδεται και γράφεται για τη χώρα στον πλανήτη και να το συγκεντρώσει ώστε να διατηρηθούν όλα αυτά στις επόμενες γενιές και τους επόμενους αιώνες» προσθέτει ο κ. Τσιμπόγλου.
Έτσι, γίνεται φανερό ότι η Εθνική Βιβλιοθήκη έχει πολλά να προσφέρει σε ένα εθνικό δίκτυο, ως πρότυπο, καθώς θα μπορεί να συντονίζει τις περιφερειακές βιβλιοθήκες, να μεταδίδει καλές πρακτικές που συνδέονται με την οργάνωση του προγράμματος ψηφιοποίησης χειρογράφων, ώστε να είναι προσβάσιμα από όλους, με νομική υποστήριξη, για θέματα πνευματικών δικαιωμάτων και δανεισμού, καθώς και με την παροχή ηλεκτρονικών πόρων. Και όλα αυτά, μέσα σε ένα πλαίσιο αρχών που οριοθετείται από την ανοικτή πρόσβαση, τα ανοικτά δεδομένα, την αξιοποίηση συνεργιών και το οποίο θα συμβάλλει στη δια βίου μάθηση και την ευημερία των ανθρώπων, όπως συμφωνήθηκε στην πρόσφατη συνάντηση των εμπλεκόμενων φορέων, στο υπουργείο. «Έχουμε την τεχνογνωσία, οπότε για εμάς είναι εύκολη η δημιουργία υπηρεσιών προς τις άλλες βιβλιοθήκες» τονίζει ο κ. Τσιμπόγλου. Ο πιο σημαντικός και άμεσος, όμως, ρόλος που θα κληθεί να παίξει η Εθνική Βιβλιοθήκη σε αυτό το δίκτυο, είναι εκείνος του διαχειριστή ενός Συλλογικού Καταλόγου των βιβλιοθηκών, προχωρώντας στην καταλογογράφηση όλων των βιβλίων που υπάρχουν στη διάθεσή τους.
Τα αυτόνομα... «νησάκια»
Όλα τα παραπάνω, σίγουρα ακούγονται σαν βάλσαμο στα αυτιά όσων είναι στη διοίκηση βιβλιοθηκών της περιφέρειας. Η Κατερίνα Κεράστα, γραμματέας της δημόσιας βιβλιοθήκης της Λιβαδειάς, προσδοκά πολλά από την Εθνική Βιβλιοθήκη και το εθνικό δίκτυο βιβλιοθηκών, γνωρίζοντας, παράλληλα τη μακρά ιστορία προσπαθειών συγκρότησής του και τις δυσκολίες του εγχειρήματος. «Μέχρι σήμερα, κάθε βιβλιοθήκη λειτουργούσε αυτόνομα, σαν "νησάκι"» αναφέρει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η κ. Κεράστα και προσθέτει: «Αν και προσδοκούμε πολλά, δεν έχουμε την πολυτέλεια της απαίτησης "όλα, εδώ και τώρα". Είμαστε ρεαλιστές. Γνωρίζουμε τα προβλήματά της (σ.σ. της Εθνικής Βιβλιοθήκης), όπως και τα δικά μας. Σε πρώτη φάση, μας αρκεί να ξεκινήσει η λειτουργία της ως καταλογογραφικό κέντρο που θα συντονίζει και ορίζει τις καλές βιβλιοθηκονομικές πρακτικές και την επιμόρφωση των βιβλιοθηκονόμων. Είναι ο κατεξοχήν φορέας που θα πρέπει να αναλάβει τη διαχείριση του Συλλογικού Κατάλόγου και τη διάθεση των ψηφιακών συλλογών όλων των βιβλιοθηκών του δικτύου. Επίσης, είναι αναγκαίες οι πρωτοβουλίες της για τη βελτίωση και επικαιροποίηση του υφισταμένου και αναχρονιστικού νομικού πλαισίου λειτουργίας των βιβλιοθηκών».
Δεν είναι, ωστόσο, μόνο οι βιβλιοθήκες της περιφέρειας εκείνες που θα επωφεληθούν της σύνδεσής τους με την Εθνική Βιβλιοθήκη. Τα... «αυτόνομα νησάκια» ήδη από το 2012, υπό την αιγίδα του προγράμματος Future Library και του ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος, προχώρησαν πολλά βήματα προς τα εμπρός, αποκτώντας τεχνογνωσία, εμπειρία συνεργασιών μεταξύ τους και εισάγοντας και υλοποιώντας νέες υπηρεσίες και δράσεις (όπως για παράδειγμα η δράση "Αναζήτηση Εργασίας με Αρωγό τη Βιβλιοθήκη" που υλοποιήθηκε στη Στερεά Ελλάδα).
«Η βιβλιοθήκη, στοιχείο της δημοκρατίας»
Στην ουσία, είναι βασική ανάγκη η χάραξη μίας «εθνικής πολιτικής βιβλιοθηκών», κάτι στο οποίο συμφωνούν και το υπουργείο και οι εκπρόσωποι των βιβλιοθηκών. «Οι αλλαγές που συμβαίνουν στις σύγχρονες κοινωνίες είναι ταχύτατες και μεγάλες, και οι επιδράσεις τους στο χώρο των βιβλιοθηκών ραγδαίες. Η παγκόσμια τάση δημιουργίας δικτύων και κοινοπραξιών στο χώρο αυτό δεν είναι τυχαίες» αναφέρει η κ. Κεράστα τονίζοντας ότι οι δράσεις που γίνονται στηρίζονται στις ίδιες ιδέες και αρχές, οπότε μέσα από την συστηματοποίηση και κωδικοποίησή τους, «θα απελευθερωθεί δυναμική για παροχή υψηλής ποιότητας υπηρεσιών στο αναγνωστικό κοινό και την κοινωνία».
Αυτός είναι, άλλωστε, ο πυρήνας της συζήτησης: Να επωφεληθεί το αναγνωστικό κοινό και η κοινωνία από τις βιβλιοθήκες. «Η βιβλιοθήκη είναι στοιχείο της δημοκρατίας, καθώς είναι ανοικτή σε όλους τους ανθρώπους, ανεξαρτήτως κοινωνικών ή οικονομικών στοιχείων» λέει με έμφαση ο κ. Τσιμπόγλου και τονίζει ότι οι βιβλιοθήκες πρέπει να μπουν στη ζωή μας, σαν συνήθεια. Γι' αυτό και στόχος των βιβλιοθηκών είναι η εξωστρέφεια. Να μην περιμένουν οι βιβλιοθηκονόμοι απλώς πίσω από έναν πάγκο να έρθει κάποιος στην βιβλιοθήκη, αλλά να δημιουργηθεί μια ζωντανή κοινότητα πολιτών που νοιάζεται για την ανάγνωση, το βιβλίο, την ιστορία, τις τέχνες, την τεχνολογία και ό,τι άλλο αφορά την ανθρώπινη Γνώση και Εμπειρία. «Δεν πρέπει να μείνουμε στην πραγματικότητα της μιζέριας, αλλά να βρούμε τρόπο να βγούμε δημιουργικά από αυτή» υπογραμμίζει ο κ. Τσιμπόγλου και καταλήγει: «Έχουμε πλούτο που μας κάνει περήφανους και πρέπει να αναδειχθεί».
