Πόσο αυτοβιογραφικό μπορεί να είναι ένα μυθιστόρημα; Μας μιλάει ένα μυθιστόρημα για την προσωπική ζωή του συγγραφέα ή αναφέρεται εκ των πραγμάτων σε κάτι ευρύτερο; Κι ακόμα, ποιον ακριβώς ρόλο παίζουν το όνειρο και η φαντασία σε ένα τέτοιο πλαίσιο; Αυτά είναι τα ερωτήματα τα οποία έθεσε χθες το βράδυ, ο Αμερικανός συγγραφέας Τζόναθαν Φράνζεν, συζητώντας για το έργο του με τον συγγραφέα και δημοσιογράφο Αναστάση Βιστωνίτη, στην κατάμεστη αίθουσα της Ελληνοαμερικανικής Ένωσης.
«Μιλώντας για το αυτοβιογραφικό στοιχείο του μυθιστορήματος, έχουμε συνήθως κατά νουν πως ο κεντρικός ήρωας παρουσιάζει κάποιες ομοιότητες με το πρόσωπο του συγγραφέα, αλλά έτσι βάζουμε αμέσως στην άκρη το ζήτημα της λογοτεχνικής φαντασίας» παρατήρησε ο Φράνζεν: «Παράλληλα, κάποιοι αναρωτιούνται γιατί αν πρόκειται ένας συγγραφέας να μιλήσει για τον εαυτό του, δεν το κάνει απευθείας, αντί να μας γεμίζει με διάφορα δραματικά ψέματα. Όμως, η ζωή του συγγραφέα δεν έχει το παραμικρό ενδιαφέρον αν τα μυθιστορήματά του στηρίζονται μόνο στις προσωπικές του αναμνήσεις. Από την άλλη πλευρά, κάθε συγγραφέας είναι άκρως βιογραφικός, υπό την έννοια πως είναι πάντοτε υποχρεωμένος να δίνει μια προσωπική μάχη: τη μάχη που έδωσε ο Κάφκα σε όλα τα βιβλία του. Ο συγγραφέας γίνεται αυτοβιογραφικός γιατί εκείνο που θέλει, είναι να δώσει νόημα στα όνειρά του. Κι αυτό μετράει πολύ περισσότερο από το πόσο μοιάζει ο ίδιος με τον ήρωά του. Όλα αυτά, βεβαίως, ισχύουν μόνο για την καλή λογοτεχνία, όχι για τη λογοτεχνία που δεν θέλει να ρισκάρει και έχει ως μοναδικό της στόχο να διασκεδάσει τους αναγνώστες».
Γεννημένος το 1959 στο Ιλινόις και με σπουδές στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου, ο Φράνζεν ανέβηκε στην κορυφή του συγγραφικού πανθέου των ΗΠΑ τα τελευταία χρόνια, γράφοντας για τις οικογενειακές σχέσεις, για την παρακμή των αμερικανικών μητροπόλεων, αλλά και για τις ΗΠΑ του 21ου αιώνα. Όπως είπε κατά τη διάρκεια της χθεσινοβραδινής εκδήλωσης, η Αμερική σε πολλαπλά επίπεδα και σε ποικίλες διαστάσεις θα είναι και το θέμα του νέου μυθιστορήματός του, του πολυαναμενόμενου ''Purity'', που θα κυκλοφορήσει τον ερχόμενο Σεπτέμβριο. Ο Φράνζεν μίλησε επίσης χθες για τις επιρροές που έχει δεχθεί από τον Κάφκα, τον Ντελίλο και τον Ρίλκε, αναφέρθηκε στην πολύπλοκη σχέση του με τη Γερμανία και τη γερμανική λογοτεχνία και τόνισε πως από μικρός ενδιαφερόταν για τις επιστήμες και την ιστορία των επιστημών ενώ μια άλλη σημαντική επιρροή του είναι η λογοτεχνία της επιστημονικής φαντασίας.
«Ο συγγραφέας δεν εκκινεί κατ' ανάγκην από την παιδική του ηλικία» παρατήρησε σε άλλο σημείο της συζήτησης ο Φράνζεν: «Μπορεί να βασιστεί και σε συμβάντα που δεν συνδέονται στενά μαζί του και τα οποία μολονότι αφορούν τρίτους, χαράχτηκαν με έντονο τρόπο στην πρώιμη μνήμη του. Έχω μιλήσει κατ' επανάληψη στα έργα μου για τον εαυτό μου και έχω μάθει πώς να κρατάω μέχρι το τέλος τον αναγνώστη με την αφήγησή μου. Έχω μάθει, όμως, εξίσου καλά και κάτι άλλο: πώς να κάνω τους αναγνώστες να γελάνε, συνδυάζοντας το δραματικό με το σατιρικό στοιχείο. Το σπουδαιότερο, ωστόσο, για μένα είναι η μορφή την οποία προσδίδω σε κάθε μου μυθιστόρημα. Δεν μπορώ να ξεκινήσω ένα καινούργιο μυθιστόρημα αν δεν έχω καταλήξει πρωτύτερα σε μια νέα, καινοτόμο μορφή».
Τα περισσότερα μυθιστορήματα του Φράνζεν, έχουν μεταφραστεί στα ελληνικά και κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Ψυχογιός και Ωκεανίδα.
