Από όλα τα βιβλία που γράφτηκαν στα γαλλικά τον περασμένο αιώνα, ο "Μικρός Πρίγκιπας" του Αντουάν ντε Σαιντ-Εξυπερύ είναι σίγουρα το πιο αγαπημένο και πιο μεταφρασμένο στις περισσότερες γλώσσες του κόσμου.
Αυτό είναι πολύ περίεργο, γράφει ο Adam Gopnik στην ιστοσελίδα του The New Yorker, "καθώς τα νοήματα του βιβλίου –ο σκοπός, η πρόθεση και ηθική του- παραμένουν ακόμη και σήμερα 75 χρόνια μετά την πρώτη κυκλοφορία του κάθε άλλο παρά διαφανή".
Πράγματι, οι πρώτες κριτικές για το "Μικρό Πρίγκιπα" δεν κατάφεραν να "δουν" κάτι άλλο μέσα από τις παραβολές του, αντίθετα υποστήριζαν ότι προκάλεσε αμηχανία στους αναγνώστες του, προσθέτει ο αρθρογράφος.
Από τις πρώτες κριτικές του βιβλίου μόνο αυτή του P. L. Travers κατάφερε να πραγματικά να κατανοήσει τις διαστάσεις του περιεχομένου του και να καταλάβει τη σημασία του.
Πλέον ο "Μικρός Πρίγκιπας" συγκαταλέγεται στην κατηγορία των "κλασικών βιβλίων".
Ποιο είναι όμως το κεντρικό νόημα αυτού του βιβλίου;
Η ιστορία του "Μικρού Πρίγκιπα" έχει ως εξής: Ο αφηγητής πέφτει με το αεροπλάνο του -που έχει πάθει βλάβη- στην έρημο. Εκεί συναντά ένα ασυνήθιστο παιδί (το Μικρό Πρίγκιπα), γνωρίζονται και γίνονται φίλοι. Ο αφηγητής μαθαίνει πολλά από τον καινούργιο του φίλο. Ο καινούργιος του φίλος σιγά-σιγά τού διηγείται την επίσκεψή του σε άλλους πλανήτες, όπου υπάρχουν άνθρωποι ματαιόδοξοι αλλά και κάποιοι (ελάχιστοι) περισσότερο "ανθρώπινοι". Δεν ξεχνάει ποτέ και με τίποτα τις ερωτήσεις που έχει υποβάλει, ενώ ο ίδιος, αντίθετα, δεν συνηθίζει ν' απαντάει στις ερωτήσεις των άλλων.
Μολονότι υποτίθεται ότι είναι παιδικό βιβλίο, γράφει η Wikipedia, ο Μικρός Πρίγκιπας κάνει μερικές βαθυστόχαστες και ιδεαλιστικές παρατηρήσεις σχετικά με τη ζωή και την ανθρώπινη φύση. Η ουσία του βιβλίου περιέχεται στις ατάκες που βγαίνουν από το στόμα της αλεπούς προς τον μικρό Πρίγκιπα: "Δεν βλέπεις καθαρά παρά μόνον με την καρδιά. Η ουσία είναι αόρατη στα μάτια". Η αλεπού στέλνει και άλλα μηνύματα-κλειδιά, όπως: "Είσαι υπεύθυνος για πάντα, γι' αυτό που έχεις εξημερώσει" και "Ο χρόνος που πέρασες με το τριαντάφυλλό σου είναι αυτό που το κάνει ξεχωριστό για σένα".
Χρειάστηκε να περάσουν πολλά χρόνια –και πολλές αναγνώσεις- προκειμένου οι αναγνώστες να αρχίσουν να καταλαβαίνουν ότι το βιβλίο ήταν στην ουσία μια ιστορία για τον πόλεμο.
Όχι μια αλληγορία για τον πόλεμο, αλλά ένας μύθος γι’ αυτόν, στον οποίο τα κεντρικά συναισθήματα σύγκρουσης –η απομόνωση, ο φόβος και η αβεβαιότητα- ανακουφίζονται μόνο με την οικεία ομιλία και την αγάπη.
Ο "Μικρός Πρίγκιπας" δεν είναι, βέβαια, μια ιστορία πολέμου με την κυριολεκτική έννοια του όρου -τα πάντα γύρω από αυτήν έχουν να κάνουν όχι μόνο με την έναρξη του πολέμου, αλλά με την "παράξενη ήττα" της Γαλλίας και την εμπειρία της Vichy και της Κατοχής.
Το αίσθημα ντροπής, αγωνίας και σύγχυσης που προκάλεσε η καταστροφή στον Σαιντ-Εξυπερύ τον οδήγησε στο να γράψει ένα μύθο με αφηρημένες ιδέες απέναντι σε συγκεκριμένες αγάπες.
Σήμερα, γνωρίζουμε καλά τις συνθήκες που οδήγησαν στη δημιουργία του "Μικρού Πρίγκιπα", χάρη στη βιογραφία της Stacy Schiff για τον Σαιντ-Εξυπερύ.
Έχοντας διαφύγει από την Ευρώπη στη Βόρεια Αμερική, ο συγγραφέας έγραψε το συγκεκριμένο βιβλίο στο Μανχάταν και το Λονγκ Άιλαντ.
Τα ερημικά τοπία που περιέχονται στο βιβλίο προέρχονται από την εμπειρία του αεροπόρου Σαιντ-Εξυπερύ το 1935, όταν είχε χαθεί για σχεδόν μια εβδομάδα στην αραβική έρημο.
Η κεντρική ιστορία αγάπης ανάμεσα στον Μικρό Πρίγκιπα και το τριαντάφυλλο, αποτελεί μια προέκταση της θυελλώδους ιστορίας αγάπης που είχε με τη σύζυγό του, Consuelo, από την οποία το τριαντάφυλλο πήρε το βήχα, την εκκεντρικότητα και την αυταρχικότητά της.
Η έρημος και το τριαντάφυλλο – η ζωή του ως ένας ατρόμητος αεροπόρος και ως ένας μπερδεμένος εραστής- ήταν η έμπνευσή του. Όμως ανάμεσα σε αυτές τις δύο εμπειρίες ζωής… υπήρχε ο πόλεμος.
Στα βαθύτερα μέρη της ψυχής του είχε νιώσει την ήττα της Γαλλίας, όχι μόνο ως ήττα στη μάχη αλλά και ως απώλεια νοήματος. Ψάχνοντας για τα αίτια της κατάρρευσης, τα πιο ειλικρινή και αξιότιμα μυαλά της εποχής, όπως οι Marc Bloch και Camus, πίστευαν ότι το πραγματικό σφάλμα έγκειτο στη γαλλική συνήθεια του… αφηρημένου.
Κι από μια εμπειρία που ήταν τόσο απάνθρωπη και συγκλονιστική, μια εμπειρία που μετατρέπει έναν άνθρωπο με μια περίπλοκη ιστορία της ζωής και πεπρωμένο πρώτα σε ένα αλγόριθμο κρυπτογράφησης και στη συνέχεια σε ένα ατύχημα- ο Σαιντ-Εξυπερύ ήθελε να σώσει το πρόσωπο, όχι τις στατιστικές, αναφέρει ο αρθρογράφος.
Ο ιδανικότερος τρόπος για να "δει" κανείς μέσα από τις γραμμές του Μικρού Πρίγκιπα, είναι να το εκλάβει ως μια εκτεταμένη παραβολή και παράθεση αφαιρετικών και αφηρημένων εννοιών, μέσα από τις οποίες ο συγγραφέας δραματοποιεί την πάλη ενάντια στην αφαίρεση όχι ως ένα φιλοσοφικό θέμα, αλλά ως μια ιστορία ζωής και θανάτου.
Ο "Μικρός Πρίγκιπας" είναι ένας μύθος και όχι ένα ρεαλιστικό μυθιστόρημα, που θέλει να μας πει, πως ο κόσμος συνωμοτεί για να μας κάνει τυφλούς και είναι δική μας δουλειά να καταφέρουμε να τον δούμε και πάλι.
