Παγκόσμια Ημέρα Θεάτρου
Η διεθνής θεατρική κοινότητα τιμά σήμερα την Παγκόσμια Ημέρα Θεάτρου. Όπως κάθε χρόνο, το Διεθνές Ινστιτούτο Θεάτρου καλεί μια διεθνώς αναγνωρισμένη προσωπικότητα του θεάτρου να γράψει το μήνυμα του εορτασμού της Παγκόσμιας Ημέρας Θεάτρου, στις 27 Μαρτίου. Εφέτος το μήνυμα ανέλαβε να γράψει η βραβευμένη Γαλλίδα ηθοποιός Ιζαμπέλ Ιπέρ.
Το μήνυμα μεταφράζεται σε περισσότερες από 50 γλώσσες, δημοσιοποιείται μέσα από το δίκτυο του Διεθνούς Ινστιτούτου Θεάτρου (ΔΙΘ) και τα Εθνικά του Κέντρα (περισσότερα από 90 Εθνικά Κέντρα και πολλά Συνεργαζόμενα Μέλη), αλλά και θεατρικούς οργανισμούς σε όλο τον κόσμο, διαβάζεται σε όλα τα θέατρα και μεταδίδεται από τα Μ.Μ.Ε σε όλο τον κόσμο. Το ΔΙΘ έχει ως στόχο να προωθεί τις εθνικές και διεθνείς δραστηριότητες που διοργανώνονται στο πλαίσιο των εορτασμών για την Παγκόσμια Ημέρα Θεάτρου.
Ο εορτασμός της Παγκόσμιας Ημέρας Θεάτρου καθιερώθηκε το 1962 από το Διεθνές Ινστιτούτο Θεάτρου και εορτάζεται στις 27 Μαρτίου, από την παγκόσμια θεατρική κοινότητα. Στην ιστορία του εορτασμού κι ανάμεσα στις προσωπικότητες που έχουν μοιραστεί τις σκέψεις τους για το θέατρο με μήνυμα τους είναι ο 'Αρθουρ Μίλερ, ο Ρίτσαρντ Μπάρτον, ο Πίτερ Μπρουκ, η Αριάν Μιουσκίν, ο Ιάκωβος Καμπανέλης, ο Ντάριο Φο κ.ά.Μήνυμα της Παγκόσμιας Ημέρας Θεάτρου 2017
«Μας βρίσκει εδώ, όπως και κάθε χρόνο την Άνοιξη, το 55ο έτος εορτασμών της Παγκόσμιας Ημέρας Θεάτρου. Μια μέρα σημαίνει 24 ώρες, που ξεκινούν πρώτα από το θέατρο Νο και το Bunraku, περνούν από την Όπερα του Πεκίνο και το Kathakali, καθυστερούν κάπου μεταξύ Ελλάδας και Σκανδιναβίας, από τον Αισχύλο έως τον Ίψεν, από τον Σοφοκλή στον Στρίντμπεργκ, μεταξύ Αγγλίας και Ιταλίας, από τη Σάρα Κέιν στον Πιραντέλο, μα και στη Γαλλία μεταξύ άλλων, εδώ που βρισκόμαστε τώρα, στο Παρίσι, στην πόλη που εξακολουθεί να φιλοξενεί τα περισσότερα θεατρικά σχήματα από το εξωτερικό. Έπειτα, σε αυτές τις 24 ώρες, θα οδηγηθούμε από το Παρίσι στη Ρωσία, από τον Ρακίνα και τον Μολιέρο στον Τσέχωφˑ μπορούμε ακόμη να διασχίσουμε τον Ατλαντικό για να καταλήξουμε σ' ένα πανεπιστήμιο στην Καλιφόρνια, όπου εκεί οι νέοι άνθρωποι ίσως ανακαλύπτουν εκ νέου το θέατρο. Γιατί το θέατρο πάντοτε αναγεννιέται μέσα από τις στάχτες του. Είναι η σύμβαση που πρέπει διαρκώς και ακαταπόνητα να καταργείται. Και έτσι παραμένει ζωντανό. Το θέατρο σφύζει από ζωή, αψηφώντας το χώρο και το χρόνοˑ τα πιο σύγχρονα έργα τρέφονται από τα επιτεύγματα των περασμένων αιώνων, τα πιο κλασικά ρεπερτόρια εκσυγχρονίζονται κάθε φορά που ερμηνεύονται ξανά.
Μια Παγκόσμια Ημέρα Θεάτρου, προφανώς, δεν είναι μια συνηθισμένη, καθημερινή, μέρα. Είναι η μέρα που αναβιώνει έναν απέραντο χωροχρόνο και για να επικαλεστώ αυτόν το χωροχρόνο θα ήθελα να καλέσω εδώ έναν Γάλλο θεατρικό συγγραφέα, τόσο ταλαντούχο όσο και διακριτικό, τον Ζαν Ταρντιέ. Για τον χώρο ερωτά ποια είναι η μακρύτερη διαδρομή από το ένα σημείο στο άλλο… Για τον χρόνο προτείνει να μετρούμε σε δέκατα δευτερολέπτου τον χρόνο που χρειαζόμαστε για να προφέρουμε τη λέξη «αιωνιότητα». Για τον χωροχρόνο είπε επίσης: «Πριν κοιμηθείτε εστιάστε την προσοχή σας, νοερά, σε δύο σημεία στο χώρο και υπολογίστε πόσος χρόνος χρειάζεται, στο όνειρο, να πάτε από το ένα σημείο στο άλλο». Στη μνήμη μου έχω κρατήσει τη φράση «στο όνειρο». Φαίνεται ότι ο Ζαν Ταρντιέ και ο Μπομπ Γουίλσον έχουν συναντηθεί. Μπορούμε επίσης να συνοψίσουμε τη σημασία της Παγκόσμιας Ημέρας Θεάτρου μας, ανακαλώντας στη μνήμη μας τον Σάμουελ Μπέκετ, μέσα από τον οποίο λέει η Γουίνι, με εκείνο το σβέλτο ύφος της: «Ω, τι όμορφη μέρα πρόκειται να ήταν». Καθώς σκεφτόμουνα αυτό το μήνυμα, που είχα την τιμή να προσκληθώ να γράψω, ερχόντουσαν στη μνήμη μου όλα τα όνειρα, από όλες αυτές τις σκηνές. Έτσι, δεν ήρθα εντελώς μόνη σε αυτήν την αίθουσα της ΟΥΝΕΣΚΟˑ όλοι οι χαρακτήρες που ερμήνευσα επάνω στη σκηνή είναι εδώ μαζί μου, οι ρόλοι που φαινομενικά με εγκατέλειπαν όταν όλα τελείωναν, μα που χάραξαν μέσα μου μια υπόγεια ζωή, έτοιμοι να βοηθήσουν ή να καταστρέψουν τους επόμενους ρόλους: Φαίδρα, Αραμίντ, Ορλάντο, Έντα Γκάμπλερ, Μήδεια, Μερτέιγ, Μπλανς Ντιμπουά… Με συνοδεύουν επίσης όλοι οι χαρακτήρες που αγάπησα και χειροκρότησα ως θεατής. Έτσι, ανήκω σε όλο τον κόσμο. Είμαι Ελληνίδα, Αφρικανή, Σύρια, Βενετσιάνα, Ρωσίδα, Βραζιλιάνα, Περσίδα, Ρωμαία, Γιαπωνέζα, Νεοϋορκέζα, γυναίκα από τη Μασσαλία, Φιλιππινέζα, Αργεντινή, Νορβηγίδα, Κορεάτισσα, Γερμανίδα, Αυστριακή, Αγγλίδα, πραγματικά ανήκω σε όλο τον κόσμο. Εκεί, στη σκηνή, βρίσκεται η πραγματική παγκοσμιοποίηση.
Στους εορτασμούς της Παγκόσμιας Ημέρας Θεάτρου 1964, ο Λόρενς Ολιβιέ ανακοίνωσε ότι μετά από αγώνες που διήρκησαν πάνω από έναν αιώνα, η Αγγλία απέκτησε το Εθνικό της Θέατρο και εξέφρασε αμέσως την επιθυμία του να το διαμορφώσει ως ένα διεθνές θέατρο, τουλάχιστον στο ρεπερτόριό του. Γνώριζε πολύ καλά πως ο Σαίξπηρ ανήκει στον κόσμο.
Με χαρά ανακάλυψα ότι το πρώτο Μήνυμα της Παγκόσμιας Ημέρας Θεάτρου το εμπιστεύτηκαν στον Ζαν Κοκτώ, μια τέλεια επιλογή, αφού είναι ο συγγραφέας του "Ο γύρος του κόσμου σε 80 μέρες". Κι εγώ γύρισα τον κόσμο, με διαφορετικό τρόπο, έκανα το γύρο του κόσμου σε 80 θεατρικά έργα ή ταινίες. Περιλαμβάνω εδώ και τις ταινίες γιατί δεν βρίσκω ότι διαφέρουν οι ερμηνείες τους από το θέατρο και εκπλήττομαι κάθε φορά που το λέω, μα είναι αλήθεια, έτσι είναι. Δεν υπάρχει διαφορά.
Καθώς σας μιλώ εδώ δεν είμαι εγώ, δεν είμαι ηθοποιός, είμαι απλά ένας άνθρωπος από τους πολλούς που χρησιμοποιεί το θέατρο για να συνεχίσει να υπάρχει. Είναι, λίγο, καθήκον μας. Και ανάγκη μας: με άλλα λόγια: το θέατρο δεν υπάρχει χάρη σε μας, μάλλον χάρη στο θέατρο υπάρχουμε εμείς. Το θέατρο είναι παντοδύναμο, αντιστέκεται, επιβιώνει από το κάθε τι, πολέμους, λογοκρισία, φτώχια. Αρκεί να πούμε «Το σκηνικό είναι μια γυμνή σκηνή μιας ακαθόριστης εποχής» και να προσθέσουμε έναν ηθοποιό. Ή μία ηθοποιό. Τι θα κάνει αυτός; Τι θα πει αυτή; Θα μιλήσουν; Το κοινό περιμένει, θα αναγνωρίσει, γιατί χωρίς το κοινό δεν υπάρχει θέατρο, ποτέ δεν πρέπει να το ξεχνάμε αυτό. Ένας μόνο θεατής στο κοινό είναι το κοινό. Μα ας μην είναι πολλές οι άδειες καρέκλες! Εκτός στον Ιονέσκο… Στο τέλος λέει η γριούλα: «Ναι, ναι, ας πεθάνουμε ενδόξως… Ας πεθάνουμε για να γίνουμε μύθος… τουλάχιστον θα αποκτήσουμε το δρόμο μας…»
Γιορτάζουμε την Παγκόσμια Ημέρα Θεάτρου για 55 χρόνια τώρα. Στα 55 αυτά χρόνια είμαι η όγδοη γυναίκα που καλούμαι να μεταδώσω ένα μήνυμα και τελικά δεν ξέρω αν η λέξη μήνυμα ταιριάζει. Οι προγενέστεροί μου (η πλειοψηφία επιβάλλει το αρσενικό γένος!) μίλησαν για το θέατρο της φαντασίας, της ελευθερίας, της καταγωγής, συζήτησαν το πολυπολιτισμικό θέατρο, το θέατρο της ομορφιάς, το θέατρο που θέτει αναπάντητα ερωτήματα… Το 2013, μόλις πριν τέσσερα χρόνια, ο Ντάριο Φο είπε: «Έτσι, η μόνη λύση στην κρίση βρίσκεται στην ελπίδα ότι θα οργανωθεί ένας μεγάλος διωγμός εναντίον μας και ιδιαίτερα εναντίον των νέων ανθρώπων που επιθυμούν να μάθουν την τέχνη του θεάτρου: μια νέα διασπορά των Commedianti, των δημιουργών του θεάτρου, ο οποίοι αναμφισβήτητα θα αντλήσουν από ένα τέτοιο περιορισμό αφάνταστα οφέλη για μια νέα αναπαράσταση.». Τα αφάνταστα οφέλη μοιάζουν μια πολύ καλή συνταγή, που επάξια θα μπορούσε να περιληφθεί σε κάθε πολιτική ρητορική, δεν συμφωνείτε;… Και αφού βρίσκομαι στο Παρίσι, λίγο πριν τις προεδρικές εκλογές, εισηγούμαι σε αυτούς που φαίνεται ότι επιθυμούν να μας κυβερνήσουν να προσέξουν αυτά τα αφάνταστα οφέλη του θεάτρου. Όχι όμως κυνήγι μαγισσών!
Το θέατρο για μένα είναι ο άλλος, είναι ο διάλογος, η απουσία του μίσους. Η φιλία μεταξύ των λαών, δεν γνωρίζω πολύ καλά τι θα πει αυτό, μα πιστεύω στην κοινότητα, στη φιλία μεταξύ των θεατών και των ηθοποιών, πιστεύω στην ενότητα όλων αυτών που επανενώνει το θέατρο, τους θεατρικούς συγγραφείς, τους μεταφραστές, τους φωτιστές, τους σχεδιαστές κοστουμιών, τους σκηνογράφους, αυτούς που ερμηνεύουν το θέατρο και αυτούς που το δημιουργούν και αυτούς που το επισκέπτονται. Το θέατρο μας προστατεύει, μας προφυλάσσει… Μου φαίνεται πως μας αγαπά… όσο το αγαπάμε…
Θυμάμαι έναν παλιό σκηνοθέτη, ο οποίος κάθε βράδυ στα παρασκήνια, προτού να ανοίξει η αυλαία, φώναζε με στεντόρεια φωνή: «Τόπο για το Θέατρο!». Και αυτή είναι και η τελευταία μου φράση. Σας ευχαριστώ».
Ιζαμπέλ Ιπέρ
