Πόση πολλαπλότητα σε μελωδικές αποχρώσεις χωράει στη φωνή μιας γυναίκας;
Δακρύζουν οι Τούρκοι στο άκουσμα των ήχων του φλαμέγκο και των φάδος; Συγκινούνται οι Έλληνες με τ' αραβικά σάζι; Λικνίζονται οι Βρετανοί στις νότες που "βγάζουν" τα οθωμανικά και αραβικά μακάμια; Ακούν οι Ισπανοί τα περσικά Νταστγκιά, Ινδικές Ράγκα, και Βυζαντινές Οκταηχίες; Πόση πολλαπλότητα σε μελωδικές αποχρώσεις χωράει στη φωνή μιας γυναίκας;
"Είμαι το αποτέλεσμα αυτών των μίξεων (ελληνική, τουρκική, περσική, ισπανική μουσική... κλασσική μουσική" λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η Γιασμίν Λεβί- η Ισραηλινή τουρκικής καταγωγής με τους Παλαιστίνιους και άραβες "φανς", τους Ιρανούς θαυμαστές και τους Σουηδούς ακροατές, τους Έλληνες, τους Ισπανούς, τους Γερμανούς και τους Βρετανούς να γεμίζουν τις αίθουσες και τα στάδια για ν' ακούσουν τους διεθνείς λυγμούς της.
Τραγουδάει από "σεβντά" ("Sevda") για την... "αρρώστια της αγάπης" ("Mal de Ι' amor") για τα "θλιμμένα βαλς" ("Triste vals"), λέει "αντίο αγαπημένη" ("Adio Querida") και εκλιπαρεί λυγμικά για "μία νύχτα ακόμη" ("una noche mas").
Διαχειρίζεται μία πλούσια μουσική κληρονομιά που έχει ως κεντρικό άξονα τη σεφαραδίτικη (ιουδαιοϊσπανική) παράδοση αλλά, ουσιαστικά, "αγκαλιάζει" πλήθος από επιμέρους ιδιώματα, που εκτείνονται από το flamenco ως τις μεσανατολικές ηχορυθμίες.
"Ο πόνος από την αγάπη είναι ένα βασικό συστατικό για τους στίχους και τις μουσικές σε κάθε διαχρονικό τραγούδι" απαντάει, μάλλον αβίαστα, για το αν τελικά... "είναι αρρώστια τα τραγούδια;" η κόρη του μουσικολόγου- μελετητή της ισπανοεβραϊκής μουσικής Ισαάκ Λεβί (γεννημένος στην Σμύρνη στα 1919) και της ερμηνεύτριας Kohava Levy (κυκλοφόρησε μόλις πέρσι τον πρώτο της δίσκο) Γιασμίν Λεβί, που έρχεται στην Ελλάδα για δύο ακόμη συναυλίες (η μία αύριο στη Μονή Λαζαριστών της Θεσσαλονίκης και η επόμενη το βράδυ της Τετάρτης 6 Ιουλίου στο Κατράκειο της Αθήνας). Ακολουθούν συναυλίες στην Κύπρο (26/7), στο Τελ-Αβίβ (2/8) και στο Τσανάκαλε της Τουρκίας (2/8).
- Με τέτοια "κληρονομιά" ήταν νομοτελειακό το να ασχοληθείτε με τη μουσική;
Είναι "κυτταρικό" τελικά... Βλέπω πολλούς ανθρώπους που έχουν παρόμοια ταλέντα με τους γονείς τους και κάποιες φορές συγκλονίζομαι, όταν διαπιστώνω ότι αυτά τα ταλέντα περνάνε στις γενιές. Είναι η ψυχή το συστατικό στοιχείο αυτό που σε πηγαίνει - σε καθοδηγεί στις κατευθύνσεις της ζωής. Μάλλον γεννήθηκα για να είμαι καλλιτέχνης- με το άστρο...
Γεννημένη στην Ιερουσαλήμ, πήγε στο σχολείο, πήγε στο ...στρατό, σπούδασε μουσική στην Ισπανία, ταξίδεψε, τραγούδησε, έγινε μάνα, διαχειρίζεται έναν πολυδιάστατο εαυτό και μία πλούσια μουσική κληρονομιά που έχει ως κεντρικό άξονα τη σεφαραδίτικη (ιουδαιοϊσπανική) παράδοση αλλά αγκαλιάζει πλήθος από επιμέρους ιδιώματα που εκτείνονται από το flamenco ως τις μεσανατολικές ηχορυθμίες.
- Μουσικοί τρόποι και δρόμοι, οκταηχίες, οθωμανικά και αραβικά μακάμια, αργεντίνικα τάγκο, πέρσικα Νταστγκιά, λαντίνο και ήχοι φάδος και φλαμένκο. Πού συναντώνται η ανατολική και δυτική μουσική;
Δεν νομίζω ότι υπάρχει φόρμουλα για ένα συγκεκριμένο σημείο επαφής. Είναι ο καλλιτέχνης που τραγουδάει ή παίζει τη μουσική Μερικά από τα είδη δεν έχουν να κάνουν μεταξύ τους. Δεν μιλώ για την ομορφιά και το αίσθημα της μουσικής αλλά για την πηγή της μουσικής, των μουσικών οργάνων και τους μουσικούς δρόμους- το πεντάγραμμο. Αν ένας καλλιτέχνης νιώθει συνδεδεμένος με ποικίλα είδη, όπως κλασσική και περσική θα βρει έναν φυσικό και χαριτωμένο τρόπο να τα παντρέψει μεταξύ τους... Η μίξη πολιτισμών και μουσικών ειδών υπάρχει ήδη εδώ και δεκαετίες. Αυτό συμβαίνει όλο και περισσότερο γιατί ο κόσμος μικραίνει και υπάρχει πολύ μουσική προσφορά και οι ίδιοι οι μουσικοί θέλουν να επεκτείνουν τον μουσικό τους κόσμο. Έτσι, συνεργάζονται ολοένα και περισσότερο, η μουσική γίνεται περισσότερο ανοικτή, πολιτισμοί έρχονται πιο κοντά. Δεν πιστεύω ότι αυτό είναι το μέλλον της μουσικής, αλλά είναι η ίδια η μουσική. Αυτό σημαίνει μουσική. Το να μοιράζεσαι διαφορετικές παραδόσεις, διαφορετικά στυλ.
- Είναι η μακρόχρονη συνύπαρξη των λαών (εβραίοι, χριστιανοί, μουσουλμάνοι) που κάνουν τη Θεσσαλονίκη μία "ιδιαίτερη" στάση στις περιοδείες σας; Νιώθετε πως εδώ οι νότες σας βρίσκουν πιο... "ευήκοα ώτα"; Το κοινό σας ανά τον κόσμο είναι κυρίως απόγονοι σεφαραδιτών εβραίων ή η μουσική είναι η πλέον... "εσπεράντο" γλώσσα;
Παρότι τραγουδώ τέτοια τραγούδια δεν έχω βάλει σύνορα στη μουσική και στα είδη της που μπορώ να ερμηνεύσω... Η μουσική δεν ανήκει στους Σεφαραδίτες αλλά στους ανθρώπους που την αγαπούν οπουδήποτε στον κόσμο και εφόσον το συγκεκριμένο άκουσμα "αγγίξει" την ψυχή τους... Δεν καθορίζω τους ανθρώπους από τη θρησκεία και τον τρόπο που έχουν επιλέξει να ζουν. Δεν τραγουδώ για τη θρησκεία των ανθρώπων. Δεν τραγουδώ για συγκεκριμένες εθνικότητες ή ανάλογα με τη σεξουαλική τους επιλογή. Τραγουδώ με αγάπη, για τους ανθρώπους που θέλουν να αγαπήσουν χωρίς να κριτικάρουν τους άλλους. Δεν διαλέγω το κοινό μου. Είναι αυτοί που διαλέγουν εμένα με το να αφιερώσουν χρόνο για να ακούσουν τα τραγούδια και τις συναυλίες μου...
- Συνεργάζεστε συχνά με Έλληνες συναδέλφους σας (Βιτάλη, Νταλάρας, Κότσιρας, Χαρούλης κ.ά). Ξεχωρίζετε κάποιον- τον νοιώθετε πιο "κοντά" σας;
Η Ελένη Βιτάλη είναι μία από τις τραγουδίστριες, με την οποία ονειρευόμουν να τραγουδήσω. Αφήνει σημάδι στην ψυχή κάθε φορά που την ακούω. Ο Κότσιρας έχει εξελιχθεί σε έναν σημαντικό μου φίλο, τον αγαπώ και μοιάζουμε. Στη συνέχεια γνώρισα τον Χαρούλη. Η Χάρις Αλεξίου, ο Γιώργος Νταλάρας... Είναι όλοι τους στην καρδιά μου. Μουσικά, πιστεύω ότι όλοι μας μοιραζόμαστε μία θλιμμένη ψυχή. Μιλάμε την ίδια γλώσσα.
- Υπάρχει "ethnic" μουσική ή είναι πλέον "world music";
Επιλέγω να μιλώ για την αυθεντική μουσική που δεν γνωρίζει όρια. Και μετά, μπορείς να μιλήσεις για τζαζ, ροκ, κλασσική. Από τη στιγμή που είναι αυθεντική, είναι καλή.
- Εσείς είστε-νιώθετε Τουρκάλα, Ισραηλίτισα, Ισπανή, Ελληνίδα; Μουσουλμάνα, εβραία, ορθόδοξη- καθολική χριστιανή; Ποια είναι τελικά η θρησκεία της μουσικής και ποια η μουσική της θρησκείας;
Για μένα η μουσική είναι η θρησκεία μου κι αυτή εμπεριέχει όλες τις μουσικές- αν και η μουσική είναι μία -όπως κι ο Θεός...
- Τελικά τι χρώμα έχει η μουσική;
Λευκό, μαύρο, κόκκινο, μπλε. Χρώματα χαρούμενα, λυπημένα, χρώματα "νεκρικά", άλλα που σφύζουν από ζωή, χρώματα της ελπίδας άλλα και της απελπισίας.
