Με αφορμή το λανσάρισμα του πολυβραβευμένου Λίνκολν σε dvd, ο κορυφαίος σκηνοθέτης δίνει αποκλειστική συνέντευξη στο news.gr και μιλά για την ταινία που συζητήθηκε όσο λίγες μέσα στη χρονιά αποκαλύπτοντας παράλληλα και ενδιαφέρουσες πτυχές για τη ζωή του.
Για πολλούς, ο Στίβεν Σπίλμπεργκ είναι ο μεγαλύτερος εν ζωή σκηνοθέτης στο Χόλιγουντ. Κατά τη διάρκεια των τεσσάρων δεκαετιών της καριέρας του, έχει βραβευθεί με δύο Όσκαρ Σκηνοθεσίας για τη Λίστα του Σίντλερ (1993) και τη Διάσωση του στρατιώτη Ράιαν (1998). Τρεις από τις ταινίες του – Τα σαγόνια του καρχαρία (1975), ΕΤ ο εξωγήινος (1982) και το Τζουράσικ Παρκ (1993) έσπασαν ρεκόρ εισπράξεων, με την κάθε μια να γίνεται η μεγαλύτερη εισπρακτική επιτυχία όλων των εποχών όταν προβλήθηκε. Η πιο πρόσφατή του ταινία, Λίνκολν, με πρωταγωνιστή τον Ντάνιελ Ντέι-Λιούις, παρακολουθεί την προσπάθεια του προέδρου να περάσει την 13η τροπολογία του Συντάγματος, η οποία καταργούσε τη δουλεία και έδινε τέλος στον εμφύλιο πόλεμο.
Η φιγούρα του Λίνκολν ήταν ανέκαθεν παρούσα στην παιδική σας ηλικία. Ποια ήταν η ιστορική περίοδος που σας κίνησε αρχικά το ενδιαφέρον;
Το πρώτο πράγμα που μου κίνησε το ενδιαφέρον στην ιστορία ήταν ο πόλεμος – ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος, και αυτό οφείλεται στο ότι ο πατέρας μου πολέμησε σε αυτόν και οι ιστορίες που μου πρωτοείπε αφορούσαν αυτήν τη σύγκρουση.
Ο πατέρας σας πολέμησε στο θέατρο συγκρούσεων της περιοχής Κίνα-Βιρμανία-Ινδία, σωστά;
Ναι, εκεί. Πήρε μέρος σε μερικές αεροπορικές επιδρομές, σε βομβαρδισμούς και επειδή ήταν τόσο καλός στον τομέα του ηλεκτρονικού εξοπλισμού και των ασυρμάτων, έγινε επικεφαλής επικοινωνιών στην αεροπορική βάση. Έτσι, καθηλώθηκε στο έδαφος, αλλά μου μιλούσε καθ’ όλη τη διάρκεια της παιδικής μου ηλικίας για τον Β’ΠΠ.
Λέγεται ότι εμπνευστήκατε την ταινία Λίνκολν εν μέρει από τη συμφιλίωση με τον πατέρα σας…
Μάλλον όχι. Συμφιλιώθηκα με τον πατέρα μου πριν από 22 χρόνια. Είμαστε πολύ κοντά με τον πατέρα μου εδώ και 22 χρόνια και ήμασταν κοντά προτού δημιουργηθεί χάσμα ανάμεσά μας. Αυτό σίγουρα διαπότισε πολλές ταινίες μου, αλλά δεν επηρέασε την απόφασή μου για τη δημιουργία κάποιας ταινίας. Ακόμα κι αν είχα μια πραγματικά ευτυχισμένη σχέση με τον πατέρα μου και δεν είχε υπάρξει συναισθηματικό χάσμα ανάμεσά μας για μιάμιση δεκαετία, εγώ μάλλον θα είχα γυρίσει τις ίδιες ταινίες που γύρισα.
Τι μάθατε για την πατρική πλευρά του Λίνκολν; Εξετάζετε την πλευρά του αυτή στην ταινία;
Ο Λίνκολν ήταν πολύ χαλαρός σε αυτό το θέμα. Άφηνε τα παιδιά του ελεύθερα να ξεσαλώνουν. Όσο ο Γουίλι ζούσε, αυτός και ο Ταντ ήταν πραγματικοί μπελάδες, ταλαιπωρώντας το προσωπικό του Λευκού Οίκου, δένοντας ένα χειροποίητο καρότσι σε μια κατοικίδια κατσίκα και τρέχοντας πάνω-κάτω στους διαδρόμους του κτηρίου. Αυτό συνέβη στην πραγματικότητα. Αργότερα, όταν ο Γουίλι πέθανε, ο Λίνκολν ήρθε πιο κοντά με τον Ταντ επειδή το παιδί ουσιαστικά δεν είχε μητέρα. Η Μέρι Λίνκολν μπήκε σε βαθύ πένθος και όχι μοναχά για έξι μήνες, αλλά για πάνω από δύο χρόνια και ο Λίνκολν, προστατευτικά, είχε πάντα τον Ταντ δίπλα του, ντυμένο με την μπλε στολή του Βόρειου στρατού. Όμως, οι σχέσεις του Ρόμπερτ με τον πρόεδρο ήταν κάπως ψυχρές, με τον έναν να νιώθει άβολα κοντά στον άλλον και έτσι το παρουσιάσαμε στην ταινία.
Σας αρέσει να ανατρέχετε σε συγκεκριμένες ταινίες και σκηνοθέτες –όπως Ντέιβιντ Λιν, Ακίρα Κουροσάβα κ.τ.λ- προτού αρχίσετε να γυρνάτε κάποια ταινία. Ανατρέξατε σε κάτι συγκεκριμένο προτού αρχίσετε να γυρνάτε τον Λίνκολν;
Όχι, επειδή ο Λίνκολν ήταν μια διαδικασία έντεκα ετών. Πήγαινα να ξεκινήσω και όλο υποχωρούσα. Έφτασα στην γραμμή της έναρξης εννιά φορές και διαρκώς αναγκαζόμουν να αναβάλλω. Οπότε δεν προετοιμάστηκα με τον τρόπο αυτό. Επίσης, εμπνεύστηκα από την πραγματική ιστορική καταγραφή και όχι τη χολιγουντιανή εκδοχή της ιστορίας, επομένως δε χρησιμοποίησα το Χόλιγουντ για να δώσω ώθηση στην έμπνευσή μου σχετικά με το Λίνκολν. Ο ίδιος ο Λίνκολν επαρκούσε ως πηγή έμπνευσης.
Κατόπιν τούτου, υπήρξαν κάποιες ταινίες σχετικά με τον Λίνκολν που σας φάνηκαν ενδιαφέρουσες ή που σας έκαναν να εμπνευστείτε από αυτές;
Την τελευταία φορά που είδα την ταινία του Χένρι Φόντα ήταν 20 χρόνια πριν. Μιλώ για την ταινία Ο νεαρός κύριος Λίνκολν που γυρίστηκε το 1938. Και εσκεμμένα απέφυγα να τη δω. Έχω μια αμυδρή ανάμνηση της ταινίας. Η άλλη ταινία που έχω δει μόνο μια φορά πριν από επίσης είκοσι χρόνια, είναι αυτή του 1940, όπου ο Ρέιμοντ Μάσεϊ υποδύεται τον Λίνκολν. Μετά από αυτές, δε γυρίστηκε ταινία σχετικά με τον Αβραάμ Λίνκολν για 72 χρόνια.
Πρέπει να είχατε την επίγνωση ότι δεν έπρεπε να εξυμνήσετε υπερβολικά τον άνθρωπο αυτό.
Αυτό που ο Τόνι [Κούσνερ, ο σεναριογράφος] και εγώ αποφύγαμε ήταν οποιαδήποτε μορφή ηρωολατρείας. Επίσης, δεν εμβαθύναμε πολύ στη διερεύνηση κάθε πλευράς του ατόμου του, επειδή οι περισσότερες πλευρές του μου ήταν άγνωστες - πόσω μάλλον τα βάθη τους. Αυτά είναι προσωπικά ζητήματα και οι μελετητές και οι ιστορικοί μπορούν να κάνουν μόνο υποθέσεις για το πού ταξίδευε ο νους του όταν ξέφευγε απ’ την πραγματικότητα. Αυτό ερμηνεύθηκε ως κατάθλιψη αλλά μπορεί απλώς να πήγαινε νοερά κάπου για να σκεφτεί τις μελλοντικές του κινήσεις. Κανείς δεν ξέρει πραγματικά και σίγουρα δεν υπήρχαν ψυχολόγοι το 1855. Δε θέλαμε να τον δούμε μονάχα να αλληλεπιδρά με το μεγάλο προκείμενο ζήτημα, το οποίο αφορούσε στη συγκέντρωση αρκετών ψήφων για να περάσει μια συνταγματική τροπολογία που θα καταργούσε τη δουλεία και θα τερμάτιζε τον πόλεμο, αλλά θέλαμε να τον δούμε και ως πατέρα και σύζυγο.
Είναι η ταινία σας με τους περισσότερους διαλόγους. Οι σκηνές δράσης αποφεύχθηκαν εσκεμμένα, ή ήταν απλά άσχετες με την ιστορία που θέλατε να αφηγηθείτε;
Ο Τζέιμς ΜακΦίρσον, ο μεγάλος ιστορικός του Αμερικανικού Εμφυλίου, μας είπε ότι ο πόλεμος αυτός ήταν ένα τοπίο τόσο απέραντο που ακόμα και μια μεγάλη φιγούρα σαν αυτή του Αβραάμ Λίνκολν θα χανόταν σε αυτό. Και ποτέ δεν ξεχάσαμε τα λόγια αυτά, επειδή αν η ταινία διαιρούταν σε τρία μέρη, δηλαδή στους Βόρειους και τους Νότιους να συγκρούονται στα αμερικανικά πεδία των μαχών, στον Αβραάμ Λίνκολν να συνεχίζει τις εχθροπραξίες και στην προσπάθειά του να εξισορροπήσει τη δίκαιή του θέση, θα κατέληγε σε κάτι που θα έμοιαζε με συλλογή των μεγαλύτερων επιτυχιών. Θα αδυνατούσαμε ακόμα και να προσπαθήσουμε να επιτρέψουμε στο θεατή να γνωρίσει τον Λίνκολν, τον άνδρα, τον άνθρωπο. Επομένως ο πόλεμος έπρεπε να παραλειφθεί.
Άλλαξε καθόλου η στάση του Λίνκολν απέναντι στη δουλεία ή παρέμεινε αμετάβλητη;
Ουδέποτε άλλαξε στάση αλλά έκανε πονηρούς ελιγμούς στην πολιτική αρένα. Ο Λίνκολν απεχθανόταν από πολύ μικρός τη δουλεία, αλλά έλεγε στους Νότιους αυτό που περίμεναν να ακούσουν, προκειμένου να περιορίσει την αιματοχυσία προτού αυτή καν αρχίσει. Τους είπε «Κοιτάξτε, αν δεν αποσχιστείτε μπορείτε να κρατήσετε τους δούλους σας». Οι άνθρωποι το σημείωσαν αυτό και υπέθεσαν πως ο Λίνκολν δεν ήταν καθόλου πολέμιος της δουλείας. Ωστόσο αυτός γνώριζε τι έλεγε. Το σύνθημά του ήταν «Ένωση, Ένωση και πάλι Ένωση». Όμως, αυτό που από μικρός σκεφτόταν ήταν «ισότητα, ισότητα και πάλι ισότητα». Όταν ο Αμερικανικός Νότος αποσχίστηκε, με εφτά πολιτείες σε λιγότερο από μιάμιση εβδομάδα και άλλες τέσσερις στους επόμενους τρεις μήνες, ο Λίνκολν τους είπε αυτό που ήθελαν να ακούσουν προκειμένου να μην ενωθούν με τις 11 άλλες πολιτείες. Αν αυτό συνέβαινε, ο πόλεμος θα τελείωνε και ο κόσμος θα άλλαζε. Ο κόσμος μας θα ήταν πολύ διαφορετικός. Θα χρειαζόσουν διαβατήριο για να πας από τη Νέα Υόρκη στη Δυτική Βιρτζίνια. Ωστόσο, απέκτησε φήμη ανάμεσα στους επικριτές του. Για λίγο καιρό φάνηκε πως όλοι του ασκούσαν κριτική επειδή έκανε διαρκώς υπεκφυγές ή επειδή ήταν κρυφός ρατσιστής, κάτι που δεν αληθεύει στο ελάχιστο.
Η κάθε ταινία έχει τις δικές της ξεχωριστές προκλήσεις, μπορείτε όμως να συγκρίνετε τις δυσκολίες στη δημιουργία του Λίνκολν με αυτές μιας οποιασδήποτε άλλης σας ταινίας;
Η σύγκριση των ταινιών μου δεν είναι δική μου δουλειά. Δε μου αρέσει να συγκρίνω τις ταινίες μου με άλλες επειδή δεν έχω τη σωστή οπτική γωνία. Είναι μια πνευματική άσκηση αλλά δεν τη διαισθάνομαι. Δεν μπορώ να συγκρίνω το Λίνκολν με τη Λίστα του Σίντλερ ή τη Διάσωση του στρατιώτη Ράιαν. Δε μπορώ να το συγκρίνω με τα Σαγόνια του καρχαρία ή τον ΕΤ και απλά γνωρίζω πως η κάθε ταινία με αντιπροσωπεύει τη δεδομένη στιγμή της ζωής μου. Δε θα μπορούσα να μαντέψω πως θα διηγούμουν μια ιστορία για τον Αβραάμ Λίνκολν τριάντα χρόνια πριν και δε θα ήξερα ότι θα γύριζα τον ΕΤ δέκα χρόνια νωρίτερα από τότε.
Τι σας έμεινε από την εμπειρία της δημιουργίας του φιλμ;
Υποθέτω πως η ταινία επιβεβαίωσε τη μεγάλη αγάπη μου για την ιστορία και το ότι είμαι πατριώτης και νιώθω αγάπη για τη χώρα αυτή. Αυτό το έχω εκφράσει σε άλλες ταινίες αλλά ήταν κάτι που πραγματικά προσπάθησα να εκφράσω στη συγκεκριμένη. Ήθελα να εκφράσω σεβασμό για το ότι η δημοκρατία λειτουργεί και για το ότι οι μηχανισμοί των δημοκρατικών διαδικασιών 150 χρόνια πριν δεν είχαν κάποια ουσιαστική διαφορά με το σήμερα. Ήθελα να το τονίσω αυτό. Σήμερα έχουμε μια τέταρτη εξουσία που αποκαλούμε μέσα μαζικής ενημέρωσης. Αυτά δεν υπήρχε εκείνη την εποχή, αλλά ούτε τότε υπήρχε υστέρηση στον έλεγχο και στην εξισορρόπηση. Αυτό που συνέβη τότε στο Κογκρέσο των ΗΠΑ ήταν κατά κάποιον τρόπο παρόμοιο με αυτά που βλέπουμε σήμερα να συμβαίνουν στις ειδήσεις.
Πριν από δέκα περίπου χρόνια, ο Ντάνιελ Ντέι-Λιούις είχε απορρίψει ένα σχέδιο που είχατε για τον Λίνκολν. Πώς καταφέρατε και τον πείσατε να πάρει μέρος στην ταινία;
Δειπνούσαμε στο σπίτι μου με τον Λεονάρντο ΝτιΚάπριο, ο οποίος είναι οικογενειακός μας φίλος, και είπε «τι γίνεται με το Λίνκολν;». Και του είπα την όλη ιστορία με τον Ντάνιελ και το πώς με είχε απορρίψει πολλά χρόνια πριν. Το είχε κάνει με τον αμίμητο, ευπρεπέστατό του τρόπο, λέγοντας «όχι» με ένα πανέμορφο χειρόγραφο γράμμα. Και ο Λεονάρντο απλώς άκουγε. Την επόμενη μέρα, ο Λεονάρντο μου τηλεφώνησε στο γραφείο και μου έδωσε τον αριθμό κινητού του Ντάνιελ. Ο Λεονάρντο είχε καλέσει τον Ντάνιελ και του είχε πει ότι «πρέπει οπωσδήποτε να μιλήσεις σ’ αυτόν τον τύπο». Έτσι ξεκίνησαν όλα.
Ισχύει ότι ο Λίνκολν είχε σκληρή παιδική ηλικία και αντιμετώπιζε δυσκολίες στη σχέση με τον πατέρα του;
Είχε σκληρή παιδική ηλικία επειδή αυτός και ο πατέρας του είχαν τεταμένες σχέσεις, και μετακινούταν συχνά. Θυμηθείτε, γεννήθηκε στο Σπρίνγκφιλντ του Ιλινόις, έζησε στο Κεντάκι της Ιντιάνα και όταν έγινε δικηγόρος ήταν πάντοτε στα δικαστήρια, πράγμα που σήμαινε πως έπρεπε να ιππεύει άλογα και να μετακινείται συνεχώς. Δεν έχεις ένα δικηγορικό γραφείο στο οποίο έρχονται οι πελάτες σου, αλλά τους συναντάς έξω για να βγάλεις το ψωμί σου και προσπαθείς να τους βοηθήσεις με τα προβλήματά τους. Η καρδιά του ήταν ήδη ραγισμένη προτού συναντήσει τη Μέρι, και μάλλον δε θεραπεύτηκε ποτέ. Όταν χόρεψαν μαζί για πρώτη φορά, αυτός ένιωσε τον αληθινό έρωτα, ενώ η Μέρι είδε σε αυτόν τον επόμενο Πρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών. Εκείνη θα μπορούσε να βγει με τον Στίβεν Ντάγκλας [που είχε λάβει το χρίσμα του Δημοκρατικού Κόμματος για τις εκλογές του 1860, οπότε και ηττήθηκε από τον Λίνκολν]. Είχε επιλογή. Θα μπορούσε να παντρευόταν είτε τον Στίβεν Ντάγκλας είτε τον Αβραάμ Λίνκολν, αλλά γνώριζε πως ο Λίνκολν έμελλε να γίνει ο 16ος πρόεδρος των ΗΠΑ. Η Μέρι ήταν η φιλοδοξία του Λίνκολν. Ο ίδιος δεν είχε πολλές προσωπικές φιλοδοξίες, αλλά ό,τι έλειπε σε αυτόν περίσσευε στην Μέρι.
Θα πρέπει να απολαύσατε τον χαρακτήρα της Μέρι, όσο και την ενσάρκωσή του από τη Σάλι Φιλντ. Αυτό συνέβη επειδή η σκιαγράφησή του χαρακτήρα ήταν εύκολη;
Ναι, η σκιαγράφηση της Μέρι ήταν πολύ εύκολη και της είχαν καταλογιστεί πολλά δυσάρεστα πράγματα. Είναι άδικα και δυσάρεστα. Η Σάλι είναι ασυγκράτητη ως ηθοποιός - ήξερα ότι θα δημιουργούσε μια αξέχαστη Μέρι και ότι δε θα ξέχναγε πως η Μέρι πάντοτε ισορροπούσε στο χείλος του προσωπικού της γκρεμού.
Εργάζεστε πολύ σκληρά, κε Σπίλμπεργκ. Ποιο ήταν το μεγαλύτερο διάστημα που περάσατε χωρίς να σκηνοθετείτε;
Τρία χρόνια. Υπήρξαν δύο περίοδοι τριών ετών. Εξακολουθούσα να εργάζομαι όμως. Έγραφα σενάρια και εργαζόμουν στην τηλεόραση αλλά δεν σκηνοθετούσα. Νομίζω πως ήταν η τριετία ανάμεσα στο 1994 και το 1997, και μετά γύρισα τη συνέχεια του Τζουράσικ Παρκ, το Χαμένο Κόσμο. Τότε γύρισα τρεις ταινίες μέσα σε ένα χρόνο, το Χαμένο Κόσμο, το Άμισταντ και τη Διάσωση του στρατιώτη Ράιαν. Γύρισα και τις τρεις σε ένα χρόνο, όπως έκαναν οι παλιοί σκηνοθέτες. Και ήμουν τόσο εξουθενωμένος μετά απ’ όλα αυτά που έκανα ένα διάλειμμα τριών ετών. Άρα είχα δύο περιόδους των τριών ετών.
Η επιστροφή στη σκηνοθεσία είναι εύκολη, σαν την οδήγηση ενός ποδηλάτου, ή ακόμα και ο Στίβεν Σπίλμπεργκ νιώθει αστάθεια;
Νιώθω λίγη αστάθεια. Δεν είναι καθόλου σα να οδηγώ ποδήλατο. Ίσως θα έπρεπε να πάω σε κινηματογραφική σχολή και να πάρω ένα εγχειρίδιο προτού ξοδέψω τα χρήματα του στούντιο. Φυσικά αστειεύομαι, επειδή όλα αυτά είναι τμήμα του DNA μου πλέον, αλλά ύστερα από τρία χρόνια αποχής, σίγουρα υπήρχε αστάθεια τις πρώτες εβδομάδες.
Κυκλοφορεί σε Blu Ray και DVD από την Odeon
