To μοναδικό πρόσωπο εκτός πολιτικής που εξελέγη στο ύπατο αξίωμα
Του Γιώργου Λαμπίρη
H εκλογή του δικαστικού, Χρήστου Σαρτζετάκη, στη θέση του Προέδρου της Δημοκρατίας ήταν η πιο επεισοδιακή στη μεταπολιτευτική ιστορία της Ελλάδας.
Ο Σαρτζετάκης μάλιστα, ήταν το μοναδικό πρόσωπο εκτός πολιτικής που εξελέγη στο ύπατο πολιτειακό αξίωμα το Μάρτιο του 1985 και ο τέταρτος κατά σειρά Πρόεδρος της μεταπολίτευσης.
Η ρήξη Καραμανλή - Παπανδρέου
Της προεδρικής εκλογής, του 1985, είχε προηγηθεί η ρήξη του Κωνσταντίνου Καραμανλή με τον Ανδρέα Παπανδρέου στις 9 Μαρτίου, όταν ο τότε πρωθυπουργός πρότεινε ως υποψήφιο τον Χρήστο Σαρτζετάκη.
Στο τέλος της θητείας του τρίτου μεταπολιτευτικού Προέδρου, Κωνσταντίνου Καραμανλή, ο πρωθυπουργός, Ανδρέας Παπανδρέου, ανακοινώνει την πρόθεσή του να προχωρήσει σε αναθεώρηση του Συντάγματος.
Στόχος ήταν να περιορίσει τις αρμοδιότητες του Προέδρου της Δημοκρατίας. Παράλληλα ανακοινώνει την υποψηφιότητα Σαρτζετάκη για το αξίωμα. Οι κινήσεις αυτές έφεραν την αντίδραση Καραμανλή, ο οποίος αποχωρεί από το Προεδρικό Μέγαρο μία ημέρα αργότερα, έχοντας ανακοινώσει την παραίτησή του.
Τη θέση του απελθόντος Καραμανλή, αναλαμβάνει ως υπηρεσιακός Πρόεδρος της Δημοκρατίας, ο Πρόεδρος της Βουλής, Γιάννης Αλευράς.
Στην πορεία των εξελίξεων για την προεδρική εκλογή προκύπτει συνταγματικό ζήτημα για το αν ο Αλευράς - ο οποίος συμμετείχε στην τρίτη ψηφοφορία - είχε δικαίωμα ψήφου.
Η εκλογή
Ο Σαρτζετάκης εκλέγεται τελικά ως ο μοναδικός υποψήφιος, με 184 ψήφους στην πρώτη, 181 στη δεύτερη και 180 ψήφους στην τρίτη ψηφοφορία. Αυτή ήταν η τελευταία φορά που διεξαγόταν μυστική ψηφοφορία για την εκλογή Προέδρου.
Κατηγορίες για συνταγματική εκτροπή
Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι κατά τη διάρκεια της εκλογικής διαδικασίας στην πρώτη ψηφοφορία, καταμετρώνται και δύο λευκά ψηφοδέλτια. Το γεγονός αυτό αναγκάζει το προεδρείο της Βουλής να δώσει στους βουλευτές από ένα έγχρωμο και ένα λευκό ψηφοδέλτιο για τη δεύτερη ψηφοφορία. Το σκεπτικό βασιζόταν στη δυνατότητα κάθε βουλευτή να ελέγχει το διπλανό του, παρακολουθώντας ποιο ψηφοδέλτιο θα έκλεινε στο φάκελο της ψηφοφορίας.
Η Νέα Δημοκρατία αποχωρεί από τη Βουλή, διαμαρτυρόμενη για την απόφαση περί... δίχρωμων ψηφοδελτίων και ένας από τους βουλευτές, ο Ελευθέριος Καλογιάννης, 'απαγάγει' προσωρινά την κάλπη σε ένδειξη διαμαρτυρίας.
Η καθοριστική ψήφος Αλευρά
Στην τρίτη και τελευταία ψηφοφορία, με τη συμμετοχή του Ιωάννη Αλευρά, ο οποίος ψήφισε υπέρ της εκλογής Σαρτζετάκη, ο υποψήφιος Πρόεδρος λαμβάνει 180 ψήφους και εκλέγεται. Μία εκλογή, η οποία αμφισβητήθηκε πολύ έντονα από την πλευρά της Ν.Δ. Αιτία η συμμετοχή Αλευρά, για τον οποίον η Ν.Δ. υποστήριζε ότι δεν είχε δικαίωμα ως υπηρεσιακός Πρόεδρος της Δημοκρατίας, να ασκήσει το εκλογικό του δικαίωμα.
H προεδρία Σαρτζετάκη συνδέθηκε με τη συνταγματική αναθεώρηση του 1986, αλλά και την πολιτική κρίση που δημιουργήθηκε, με επαναλαμβανόμενες εθνικές εκλογές (Ιούνιος 1989, Νοέμβριος 1989, Απρίλιος 1990).
Η υπόθεση Ρούσσου
Χαρακτηριστική επίσης ήταν στη διάρκεια της θητείας του, η αναταραχή που δημιουργήθηκε σε πολιτικό επίπεδο, όταν ο Χρήστος Ρούσσος, καταδικασμένος για τη δολοφονία του εραστή του Ανέστη Παπαδόπουλου κατέθεσε αίτημα αποφυλάκισης από της φυλακές της Κέρκυρας. Ο Σαρτζετάκης απέρριψε το σχετικό αίτημα και ο Ρούσσος κήρυξε απεργία πείνας, η οποία διήρκεσε 73 ημέρες. Προσωπικότητες και διανοούμενοι της εποχής στήριξαν τον Ρούσσο, ενώ στελέχη της Αριστεράς πραγματοποίησαν απεργία πείνας στα Προπύλαια σε ένδειξη συμπαράστασης.
Η κοινωνική και πολιτική κρίση που προκλήθηκε απείλησε σοβαρά την κυβέρνηση Παπανδρέου, φέρνοντας τον Σαρτζετάκη στα πρόθυρα της παραίτησης. Στη συνέχεια ο διάδοχός, Κωνσταντίνος Καραμανλής, δίνει χάρη στον Ρούσσο, σε μία προσπάθεια να κατευνάσει το κύμα οργής που είχε ξεσπάσει, προκαλώντας εκτεταμένη εξέγερση των κρατουμένων.
Ο δικαστικός από τη Θεσσαλονίκη
Ο Σαρτζετάκης, γεννήθηκε το 1929 στη Νεάπολη Θεσσαλονίκης και αποφοίτησε από τη Νομική Σχολή της συμπρωτεύουσας.
Υπόθεση Λαμπράκη
Καθοριστικός ήταν ο ρόλος του ως ανακριτής στην έρευνα για τη δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη. Για την ίδια υπόθεση, το Σεπτέμβριο του '63 ο Χρήστος Σαρτζετάκης σε συμφωνία με τον εισαγγελέα Δελαπόρτα διέταξε την προφυλάκιση των ανώτατων αξιωματικών της χωροφυλακής, έχοντας ήδη δεχτεί έντονες πολιτικές πιέσεις για το χειρισμό της υπόθεσης.
Στη διάρκεια της δικτατορίας των συνταγματαρχών απομακρύνθηκε από το δικαστικό σώμα, ενώ συνελήφθη δύο φορές, βασανίστηκε στο ΕΑΤ-ΕΣΑ και φυλακίστηκε χωρίς δίκη.
Μετά την πτώση της χούντας αποκαταστάθηκε στην υπηρεσία του με τον βαθμό του Εφέτη, ενώ το 1981 προήχθη στον βαθμό του Προέδρου Εφετών και το 1982 στον βαθμό του Αρεοπαγίτη.
Αποχώρησε από την Προεδρία της Δημοκρατίας στις 5 Μαΐου 1990, όταν και έληξε η θητεία του.
