Τι έγινε πίσω από τις κλειστές πόρτες των αρχηγών κρατών, όταν προσπαθούσαν να σώσουν το ευρώ; Την απάντηση δίνουν με σειρά ρεπορτάζ τους οι Financial Times, περιγράφοντας το κλίμα που επικράτησε στη συνάντηση των G20 και πώς ο πρώην πρωθυπουργός, Γιώργος Παπανδρέου, έμεινε εκτεθειμένος.
To πιο αξιοσημείωτο ήταν η Άγκελα Μέρκελ άρχισε να κλαίει. "Αυτό δεν είναι δίκαιο", είπε οργισμένη η Γερμανίδα καγκελάριος με τα μάτια της να βουρκώνουν. "Δεν θα αυτοκτονήσω".
Οι παρευρισκόμενοι, όμως, μεταφέρουν ότι η σκηνή ήταν ακόμη πιο αξιοσημείωτη για τους δύο άνδρες που είχαν προκαλέσει την οργή της: ο ένας καθόταν δίπλα της, ο Γάλλος πρόεδρος Νικολά Σαρκοζί και ο άλλος στην άλλη άκρη του τραπεζιού, ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Μπαράκ Ομπάμα.
Ο πρώην Γάλλος πρόεδρος υπολόγιζε ότι η ηγεσία του στη σύνοδο της G20 θα εδραίωνε την παρουσία του στη διεθνή σκηνή καθώς διεκδικούσε την επανεκλογή του. Τίποτα από όλα αυτά που υπολόγιζε δεν έγιναν όμως, με δεδομένες τις εξελίξεις.
Η Ελλάδα κατέρρεε πολιτικά. Η Ιταλία, μία χώρα πολύ μεγάλη για να καταρρεύσει, φαίνονταν ότι σε λίγες ημέρες θα έχανε κάθε πρόσβαση στις διεθνείς αγορές.
Η πλευρά Μέρκελ, παρά τις προσπάθειες Σαρκοζί και ο Ομπάμα, είχε στυλώσει τα πόδια για να μην αυξήσει τις γερμανικές εισφορές για το «τείχος προστασίας» της ευρωζώνης – το «μεγάλο μπαζούκα» που πίστευαν ότι έπρεπε να ενισχυθεί δραματικά για να αποτρέψει τις επιθέσεις των πανικοβλημένων επενδυτών.
Η απόφαση Παπανδρέου
Όλοι θυμούνται ότι ο ψηλόλιγνος απόγονος της πιο διάσημης πολιτικής δυναστείας στην Ελλάδα, επέστρεψε στην Αθήνα αφού είχε ολοκληρωθεί μία από τις πιο κρίσιμες ευρωπαϊκές συνόδους για να διαπιστώσει ότι η χώρα του βρισκόταν σε αναταραχή.
Στις 27 Οκτωβρίου στις Βρυξέλλες, είχε συμφωνήσει στη μεγαλύτερη αναδιάρθρωση κρατικού χρέους στην ιστορία. Στο εσωτερικό της χώρας του όμως, τον κατηγορούσαν.
Στην παρέλαση της Θεσσαλονίκης, η παρουσία χιλιάδων διαδηλωτών – όπου συμπεριλαμβάνονταν ακροδεξιοί και αναρχικοί – ανάγκασε τον πρόεδρο της χώρας, τον Κάρολο Παπούλια να φύγει. Ο κ. Παπανδρέου είπε αργότερα στους ομότιμους πρωθυπουργούς πως ένιωσε ότι αυτό το περιστατικό ήταν σημάδι πως η χώρα του βρισκόταν στα πρόθυρα ενός νέου πραξικοπήματος.
«Όλοι έλεγαν πως η κυβέρνηση είναι προδότες» θυμάται ο κ. Παπανδρέου και συμπλήρωσε: «Συνειδητοποίησα ότι η κατάσταση έβγαινε εκτός ελέγχου».
Συγκέντρωσε τους συμβούλους του εκείνο το Σαββατοκύριακο και αποκάλυψε το σχέδιό του: θα ζητούσε εθνικό δημοψήφισμα για το νέο πρόγραμμα στήριξης των 172 δισ. ευρώ. Αυτοί που επέκριναν τη συμφωνία, εκ των οποίων ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης Αντώνης Σαμαράς, αλλά και εσωκομματικοί αντάρτες, θα αναγκάζονταν να διαλέξουν πλευρά και πιθανότατα θα στήριζαν το πακέτο, καθώς η επικρατέστερη εναλλακτική θα ήταν η έξοδος από το ευρώ, υποστήριξε ο κ. Παπανδρέου. Η νίκη θα του έδινε τη λαϊκή εντολή για τις μεταρρυθμίσεις που ζητούσαν οι δανειστές.
Ο κ. Παπανδρέου όμως, δεν συμβουλεύτηκε κανέναν άλλο πέρα από τον στενό του κύκλο. Αντιθέτως, εκείνο το βράδυ παρουσίασε το σχέδιό του ως τετελεσμένο γεγονός στους βουλευτές του ΠΑΣΟΚ. Όσοι βρίσκονταν στο δωμάτιο – εκ των οποίων και ο υπουργός Οικονομικών Ευάγγελος Βενιζέλος- σοκαρίστηκαν. «Το βράδυ της Κυριακής, κατά την τελευταία μας κατ’ ιδίαν συνάντηση, ο κ. Παπανδρέου μίλησε μόνο για μία πρόταση περί ψήφου εμπιστοσύνης και καθόλου για δημοψήφισμα» δήλωσε ο κ. Βενιζέλος, προσθέτοντας ότι τις επόμενες ώρες υπέφερε από έντονους πόνους στην κοιλιακή χώρα που τον ανάγκασαν να πάει στο νοσοκομείο. «Σύμφωνα με την ιατρική γνωμάτευση, ήταν αποτέλεσμα του στρες».
«Θυμάμαι πως το πρώτο που σκέφτηκα ήταν: «Ελπίζω να το έχει πει στη Μέρκελ» είπε ένας υπουργός.
Ο κ. Παπανδρέου αργότερα ισχυρίστηκε ότι είχε αφήσει υπόνοιες στους υπόλοιπους ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Κάποιοι αναγνωρίζουν αόριστες αναμνήσεις κι άλλοι δεν θυμούνται τίποτα. «Εγώ ποτέ δεν το πήρα στα σοβαρά» δήλωσε ένας εξ αυτών και συμπλήρωσε: «Μου έμοιαζε κάπως απελπισμένο».
Ο Σαρκοζί όταν έμαθε για την απόφαση Παπανδρέου αποφάσισε να προχωρήσει με την πρόταση για πρόγραμμα στήριξης, το οποίο επρόκειτο να τεθεί σε δημοψήφισμα, μια συμφωνία που ήταν προσεκτικά σχεδιασμένη.
Έτσι, ο Γάλλος προέδρος κάλεσε τους στενότερους συμβούλους του σε μία έκτακτη συνάντηση. Σύμφωνα με άτομο που συμμετείχε σε αυτή τη συνάντηση, η αρχική αντίδραση του Γάλλου προέδρου ήταν να εξαναγκάσει τον κ. Παπανδρέου σε αλλαγή πορείας. Είτε θα αποδεχόταν το νέο πακέτο χωρίς προϋποθέσεις άμεσα ή η Ελλάδα θα οδηγούνταν εκτός ευρώ.
Ακολούθησε τηλεφωνική επικοινωνία Σαρκοζί - Μέρκελ, οι οποίοι έδωσαν τα χέρια και συμφώνησα να καλέσουν τον Παπανδρέου στις Κάννες για τη σύνοδο της G20, πείθοντάς τον να κάνει το δημοψήφισμα για την παραμονή ή όχι της Ελλάδας στην ευρωζώνη.
Ο κ. Σαρκοζί τηλεφώνησε στην κα. Μέρκελ και συμφώνησαν σε μία στρατηγική. Θα καλούσαν τον κ. Παπανδρέου στις Κάννες, όπου σε 48 ώρες θα διεξάγονταν η σύνοδος της G20 και θα τον έπειθαν να κάνει το δημοψήφισμα με το ερώτημα εάν η Ελλάδα θα παραμείνει στην ευρωζώνη.
Στη συνέχεια ο Σαρκοζί κάλεσε τους ομότιμους ηγέτες στο Παλάτι στις 5:30 μ.μ. την Τετάρτη, μία ώρα πριν συναντηθούν με τον Παπανδρέου, για να συμφωνήσουν στον τρόπο με τον οποίο θα χειριστούν την κατάσταση και θα αντιμετωπίσουν τον Παπανδρέου.
Το σχέδιο έξι σημείων του Σαρκοζί - που έχουν στη διάθεσή τους οι FT – ήταν σαφές και σκληρό. Ο κ. Παπανδρέου έπρεπε να δεχθεί το πρόγραμμα στήριξης που είχε συμφωνηθεί την προηγούμενη εβδομάδα και δεν θα δινόταν καμία περαιτέρω βοήθεια μέχρις ότου το κοινοβούλιο της χώρας, το επικύρωνε με την ψήφο του.
Έχοντας συμφωνήσει στη γραμμή για την Ελλάδα, ο κ. Σαρκοζί γύρισε τη συζήτηση σε κάτι που τους απασχολούσε περισσότερο: την Ιταλία. Το δημοψήφισμα του κ. Παπανδρέου είχε δημιουργήσει ένα δίλημμα για την Ελλάδα, αλλά επίσης έβγαλε στην επιφάνεια έναν πολύ μεγαλύτερο φόβο: ότι η μετάδοση από την Αθήνα θα διαχεόταν σε όλη την ευρωζώνη. Η χώρα που αντιμετώπιζε το μεγαλύτερο κίνδυνο ήταν η Ιταλία.
Στη συνάντηση, πολλοί από τους συμμετέχοντες έμειναν άναυδοι. Στο ημερολόγιό του, ο υπουργός Οικονομικών της Γαλλίας Φρανσουά Μπορουάν, έκανε λόγο για «ψυχολογικό πόλεμο». Άλλοι, ειδικότερα οι δύο πρόεδροι της ΕΕ, είπαν στη συνέχεια στους συνεργάτες τους ότι ένιωθαν εξαιρετικά άβολα με το γεγονός πως μία μικρή ομάδα ευρωπαίων ηγετών πίεζαν τον εκλεγμένο πρωθυπουργό μίας χώρας. «Ποτέ δεν είδα μία συνάντηση τόσο έντονη και τόσο δύσκολη» είπε ένας εκ των συνεργατών τους.
Από την στιγμή που ο κ. Παπανδρέου με τον κ. Βενιζέλο έφτασαν στην αίθουσα, ο κ. Σαρκοζί ξεκίνησε αυτό που ένας αξιωματούχος χαρακτήρισε «the full Sarkozy»: μία στοχευμένη, οργισμένη αποκήρυξη της απόφασης του κ. Παπανδρέου για δημοψήφισμα.
Όσοι βρίσκονταν στην αίθουσα είπαν ότι ο κ. Παπανδρέου εμφανώς αποθαρρύνθηκε καθώς συνεχιζόταν η μάχη. Όταν κουράστηκε, ο κ. Βενιζέλος ανέλαβε τη μάχη, που για πολλούς ήταν σημάδι ότι ο Έλληνας πρωθυπουργός ξαφνικά συνειδητοποίησε ότι είχε γίνει μία εξαντλημένη πολιτική δύναμη και ο κ. Βενιζέλος, ο οποίος εδώ και καιρό εποφθαλμιούσε την πρωθυπουργία, κινήθηκε για να εκμεταλλευθεί την αλλαγή των συνθηκών.
Η παρέμβαση Μπαρόζο και το τέλος Παπανδρέου
Ήταν η αλλαγή στη γλώσσα του σώματος που πρόσεξε ο Μπαρόζο, ο οποίος καθόταν αθόρυβα. Ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής είπε αργότερα στους συνεργάτες του ότι η σκηνή που εξελίχθηκε μπροστά του τον έκανε να ανησυχεί περισσότερο. Πέρα από τη γενική συζήτηση περί ελληνικής εξόδου από το ευρώ, η οποία κατά τους αξιωματούχους της Κομισιόν θα προκαλούσε ανεξέλεγκτο πανικό στις αγορές για τον ευρωπαϊκό Νότο, η προοπτική μίας μηνιαίας καμπάνιας για το δημοψήφισμα σήμαινε εβδομάδες αβεβαιότητας, δηλαδή αυτό ακριβώς που προσπαθούσαν να αποφύγουν καθώς οι αποδόσεις των ιταλικών ομολόγων είχαν φτάσει σε επικίνδυνα επίπεδα.
Βλέποντας τον Ευάγγελο Βενιζέλο, λίγο αργότερα, ο Μπαρόζο είδε την ευκαιρία. Ο κ. Σαρκοζί έκλεισε τη συνάντηση διαβάζοντας ξανά το σχέδιο των έξι σημείων είπε στον κ. Παπανδρέου να επιστρέψει στην Αθήνα και να «πάρει μία απόφαση» και ο κ. Μπαρόζο πήρε τον κ. Βενιζέλο στην άκρη.
«Πρέπει να σκοτώσουμε αυτό το δημοψήφισμα» είπε ο κ. Μπαρόζο. Ο υπουργός Οικονομικών συμφώνησε σχεδόν άμεσα. Το τέλος του δημοψηφίσματος θα ήταν επίσης το τέλος του κ. Παπανδρέου.
