Του Γιώργου Λαμπίρη
Εξαιρετικά δύσκολο είναι να προλάβει η κυβέρνηση να προκηρύξει εκλογές στις 13 Σεπτεμβρίου με βάση τις προθεσμίες και το Σύνταγμα με πιθανότερη ημερομηνία να εμφανίζεται αυτή της 20ης Σεπτεμβρίου.
Όπως εξηγεί ο καθηγητής συνταγματικού δικαίου του Παντείου Πανεπιστημίου, Ηλίας Νικολόπουλος, θα πρέπει να συντρέχουν πολύ ειδικές συνθήκες καθώς η κυβέρνηση είναι υποχρεωμένη, εφόσον η παρούσα Βουλή ακολούθησε την προηγούμενη, η οποία και εκείνη διαλύθηκε και προσφύγαμε πρόωρα στις κάλπες να ακολουθήσει τη διαδικασία των διερευνητικών εντολών. Επομένως η συγκεκριμένη διαδικασία επιβραδύνει σημαντικά τα χρονικά περιθώρια και όπως υποστηρίζει ο κύριος Νικολόπουλος, πρακτικά οι πιθανότερες εκλογικές ημερομηνίες είναι αυτές της 20ης και της 27ης Σεπτεμβρίου. Μία και μοναδική περίπτωση υπάρχει να συμβεί το αντίθετο: Να συμφωνήσουν όλα τα κόμματα, τα οποία θα λάβουν διερευνητική εντολή, ότι θα την αρνηθούν επισπεύδοντας ουσιαστικά τη διαδικασία.
Όλη η διαδικασία
Σύμφωνα με τον συνταγματολόγο σε περίπτωση κατά την οποία ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας ανακοινώσει το βράδυ της Πέμπτης ότι παραιτείται, οδηγούμαστε κατευθείαν στη διαδικασία των διερευνητικών εντολών με βάση το Σύνταγμα.
«Είναι σαφές ότι δεν μπορούν να προκηρυχθούν εκλογές άμεσα, καθώς σύμφωνα με το άρθρο 41 § 4, η παρούσα Βουλή προέρχεται από διάλυση της προηγούμενης (πρόωρες εκλογές) και δεν έχει συμπληρώσει ένα χρόνο από την έναρξη των εργασιών της. Πρακτικά η κυβέρνηση θα ήταν υποχρεωμένη να οδηγηθεί σε εκλογές μόνο εφόσον παραιτηθεί, τον Φεβρουάριο του 2016, και εφόσον δεν ευδοκιμήσουν οι διερευνητικές εντολές και η διάσκεψη των αρχηγών των κομμάτων που τις ακολουθεί», αναλύει ο Ηλίας Νικολόπουλος.
Σε αυτό το σημείο διευκρινίζουμε ότι βάσει Συντάγματος ισχύει η εξαίρεση, η οποία αναφέρει πως όταν παραιτηθεί η κυβέρνηση και δεν έχει συμπληρώσει το ένα έτος θητείας, είναι υποχρεωμένη να ακολουθήσει τη διαδικασία των Διερευνητικών εντολών, και στην συνέχεια στον σχηματισμό υπηρεσιακής - προσωρινής κυβέρνησης, όπως συνέβη πριν από τρία χρόνια, με την κυβέρνηση Παναγιώτη Πικραμένου.
Γιατί είναι πρακτικά αδύνατο να έχουμε εκλογές στις 13 Σεπτεμβρίου
«Σας επισημαίνω ότι η προκήρυξη εκλογών στις 13 Σεπτεμβρίου, κάτι που ακούγεται αρκετά έντονα, είναι πρακτικά αδύνατη. Η προεκλογική εκστρατεία απαιτεί τουλάχιστον 20 ημέρες. Επιπλέον δεν γίνεται να παρακάμψουμε το στάδιο των διερευνητικών εντολών αλλά και τη σύσκεψη των αρχηγών των κομμάτων.
Γιατί μπορεί μην λάβει διερευνητική εντολή το Ποτάμι και να λάβει κατά προτεραιότητα η Χρυσή Αυγή
«Υπάρχει μία διευκρίνιση στο Σύνταγμα, η οποία αναφέρει πως όταν έχουμε κόμματα με τον ίδιο αριθμό εδρών, το τρίτο καθορίζεται από την παλαιότητα του κόμματος και τις ψήφους που είχε λάβει στις τελευταίες εκλογές. Στις τελευταίες εκλογές το Ποτάμι και η Χρυσή Αυγή είχαν τις ίδιες έδρες. Ωστόσο το Ποτάμι υστερεί, καθότι είναι νεότερο κόμμα και είχε λάβει μικρότερο αριθμό ψήφων. Εφόσον λοιπόν δοθούν διερευνητικές εντολές στο πρώτο κόμμα (ΣΥΡΙΖΑ), στο δεύτερο (Νέα Δημοκρατία) και στο τρίτο (Χρυσή Αυγή), είναι στην κρίση του Προέδρου της Δημοκρατίας εάν θα δώσει διερευνητική εντολή και στο τέταρτο κόμμα (κάτι που προβλέπεται από το Σύνταγμα), και ο ίδιος αναμένεται για λόγους πολιτικής ισορροπίας να πράξει. Σημειώνεται σε κάθε περίπτωση ότι το πρώτο κόμμα (ΣΥΡΙΖΑ) από τη στιγμή που έχει παραιτηθεί από κυβέρνηση αναμένεται να αρνηθεί το δικαίωμα της διερευνητικής εντολής», όπως λέει ο κύριος Νικολόπουλος.
Όπως ορίζει ρητά το Σύνταγμα σε αυτή την περίπτωση: «Στις διερευνητικές εντολές, αν κόμματα είναι ισοδύναμα σε βουλευτικές έδρες, προηγείται εκείνο που έλαβε περισσότερες ψήφους στις εκλογές, νεοσχηματισμένο κόμμα με κοινοβουλευτική ομάδα, σύμφωνα με τα οριζόμενα στον Kανονισμό της Bουλής, έπεται του παλαιότερου με ίσο αριθμό εδρών. Στις δύο αυτές περιπτώσεις δεν παρέχονται διερευνητικές εντολές σε περισσότερα από τέσσερα κόμματα».
Η διαδικασία των διερευνητικών εντολών
Κατά τη διαδικασία των διερευνητικών εντολών ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας παρέχει διαδοχικά, με βάση το άρθρο 37 του Συντάγματος, τη δυνατότητα διερευνητικής εντολής, κατά σειρά στο πρώτο κόμμα, και αν δεν σχηματίσει κυβέρνηση, στο δεύτερο και αμέσως μετά στο τρίτο σε ψήφους.
Βάσει Συντάγματος και εφόσον οι διερευνητικές εντολές δεν τελεσφορήσουν, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας καλεί τους αρχηγούς των κομμάτων. Αν επιβεβαιωθεί η αδυναμία σχηματισμού Κυβέρνησης, που να έχει την εμπιστοσύνη της Βουλής – το κόμμα ή τα κόμματα, που θα σχηματίσουν κυβέρνηση πρέπει να συμπληρώνουν τουλάχιστον τις 151 ψήφους -, επιδιώκει το σχηματισμό Κυβέρνησης από όλα τα κόμματα της Βουλής για τη διενέργεια εκλογών.
Η γυναίκα πρωθυπουργός
Κατά το αμέσως επόμενο στάδιο, και εφόσον όλες οι προαναφερόμενες ενέργειες αποτύχουν, ανατίθεται η θέση του πρωθυπουργού στον Πρόεδρο του Συμβουλίου της Επικρατείας, του Αρείου Πάγου, του Ελεγκτικού Συνεδρίου ή σε άλλο πρόσωπο κοινής αποδοχής. Το πρόσωπο αυτό αναλαμβάνει το σχηματισμό Υπηρεσιακής Εκλογικής Κυβέρνησης, η οποία οδηγεί τη χώρα σε εκλογές εντός τριάντα ημερών(σε περισσότερες από 20 ημέρες και σε λιγότερες από 30, ημέρα Κυριακή).
Στην προκειμένη περίπτωση αναμένεται να αναλάβει πρωθυπουργός η Πρόεδρος του Αρείου Πάγου, Βασιλική Θάνου, αποτελώντας παράλληλα την πρώτη γυναίκα πρωθυπουργό που θα αναλάβει καθήκοντα στην Ελλάδα.
«Στην σύσκεψη των πολιτικών αρχηγών ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας αποπειράται να σχηματίσει κυβέρνηση ανοχής μειοψηφίας, καθότι ο σχηματισμός κυβέρνησης πλειοψηφίας είναι αδύνατος», σχολιάζει ο κύριος Νικολόπουλος. «Εάν δεχτούν τα κόμματα σχηματίζεται κυβέρνηση, η οποία θα λάβει ψήφο εμπιστοσύνης στη Βουλή εντός 15 ημερών. Εάν δεν δεχτούν δημιουργείται εκλογική κυβέρνηση, η οποία είναι δύο ειδών: είτε κυβέρνηση όλων των κομμάτων εφόσον δεχτούν οι αρχηγοί ή κυβέρνηση από την κυρία Θάνου, την Πρόεδρο του Αρείου Πάγου».
Το εξαιρετικά σπάνιο σενάριο να γίνουν εκλογές στις 13 Σεπτεμβρίου
«Ο χρόνος δεν επαρκεί καθώς το κάθε κόμμα έχει δικαίωμα να κρατήσει για τρεις ημέρες τη διερευνητική εντολή και στη συνέχεια να την παραδώσει στο επόμενο κόμμα. Ακόμα όμως και στην περίπτωση κατά την οποία δεν δεχτεί κανείς, όπως επισημαίνει ο Ηλίας Νικολόπουλος, θα χρειαστούν τουλάχιστον 3 έως 4 ημέρες για τις διερευνητικές εντολές και περίπου 20 ημέρες προεκλογικής περιόδου», εκτιμά ο συνταγματολόγος και προσθέτει ότι «στο χρόνο που απαιτείται συνυπολογίζεται η ανακήρυξη υποψηφίων (εντός 14 ημερών η ανακήρυξή τους από τον Άρειο Πάγο), η κατάρτιση των ψηφοδελτίων σε συνδυασμό με το διάστημα των διερευνητικών εντολών και τη διάσκεψη των πολιτικών αρχηγών. Εξαιρετική περίπτωση να προλάβουμε να πάμε σε εκλογές στις 13 Σεπτεμβρίου θα είναι να έχουν συμφωνήσει όλα τα κόμματα ότι δεν δέχονται τις διερευνητικές εντολές και να διαπιστώσει ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας - εφόσον καλέσει τους πολιτικούς αρχηγούς- ότι δεν μπορεί να σχηματιστεί κυβέρνηση και να διαλύσει αμέσως τη Βουλή. Απαιτείται ουσιαστικά να υπάρξει ένα είδος συμπαιγνίας από όλα τα κόμματα για να μην εξαντλήσουν τις προθεσμίες. Είναι απίθανο να μην αποδεχτεί την εντολή και να μην εξαντλήσει τις τρεις ημέρες η Χρυσή Αυγή. Σημειώνεται ότι ποτέ έως και σήμερα δεν είχαμε τη διενέργεια εκλογών σε διάστημα μικρότερο των 20 ημερών, ενώ θα πρέπει να λάβετε υπόψη σας και τις διερευνητικές εντολές που θα προηγηθούν», αναφέρει ο Ηλίας Νικολόπουλος.
