Όπως πολύ εύστοχα είχε παρατηρήσει ο AnatoleFrance, ο άνθρωπος που δεν έχει αγαπήσει κάποιο ζώο, έχει στην ψυχή του ένα κομμάτι που δεν αφυπνίστηκε ποτέ. Η καλλιέργεια και η ηθική των ανθρώπων κρίνονται πράγματι από την συμπεριφορά τους απέναντι στα ζώα, τα οποία αναμφίβολα είναι "ευαίσθητα όντα, απέναντι στα οποία ο άνθρωπος έχει υποχρεώσεις" σύμφωνα και με το Πρωτόκολλο για Προστασία και Ορθή Μεταχείριση των Ζώων. Επομένως, η ευζωία τους συνιστά ευγενές καθήκον μιας σύγχρονης πολιτισμένης κοινωνίας.
Οι επιστημονικοί ορισμοί που έχουν κατά καιρούς δοθεί στη λέξη "ευζωία" ποικίλλουν. Ο Duncan (1981) αντιλαμβανόταν την ευζωία ως ένα χαρακτηριστικό που προκύπτει μέσα απ’ το γενότυπο και το περιβάλλον του κάθε ζώου. Ο Broom (1986) την θεωρούσε ως την κατάσταση όπου βρίσκεται το ζώο κατά τη διαδικασία προσαρμογής στο περιβάλλον του.
Καταρχήν, πρέπει να διακρίνουμε την ευζωία των παραγωγικών ζώων, την ευζωία των ζώων που χρησιμοποιούνται για εκπαιδευτικούς και επιστημονικούς σκοπούς, καθώς και την ευζωία των ζώων συντροφιάς. Στη Συνθήκη του Άμστερνταμ (1997) τίθενται οι κανόνες για τη δράση της Ευρωπαϊκής Ένωσης στον τομέα της διασφάλισης της καλής διαβίωσης των ζώων.
Όσον αφορά λοιπόν τα παραγωγικά ζώα, τα ζώα αυτά δηλαδή που εκτρέφονται, διακινούνται και θανατώνονται για την κατανάλωσή τους από τους ανθρώπους, κατά το FarmAnimalWelfareCouncil (2001) η ευζωία προσδιορίζεται από ένα σύνολο προϋποθέσεων που πρέπει να υφίστανται, έτσι ώστε να ικανοποιούνται οι βασικές ανάγκες των ζώων, τόσο στο επίπεδο εκτροφής τους, όσο και κατά τη μεταφορά και τη σφαγή τους. Οι προϋποθέσεις αυτές ονομάζονται αλλιώς και ελευθερίες των ζώων και αναφέρονται στην απουσία πείνας ή δίψας, απουσία καταπόνησης από το περιβάλλον, απουσία τραυματισμού ή ασθένειας, απουσία φόβου ή stress και τέλος, στη δυνατότητα εκδήλωσης φυσιολογικής συμπεριφοράς. Λόγω των πρόσφατων διατροφικών σκανδάλων αλλά και εξαιτίας της αντίληψης πως ευτυχισμένο ζώο σημαίνει υγιές ζώο, αποτελεί προτεραιότητα της Ε.Ε. για την προστασία των ευρωπαίων πολιτών η βελτίωση της ευζωίας των ζώων και της ασφάλειας των τροφίμων. Η βούληση της Ε.Ε. για ορθότερη μεταχείριση των ζώων εκφράζεται στη Χάρτα Καλών Πρακτικών, σε πολλές κοινοτικές οδηγίες και πρωτόκολλα, καθώς και στο πρόγραμμα "Ποιότητα Ζωής".
Σχετικά με τα ζώα που συμμετέχουν σε εκπαιδευτικά και επιστημονικά προγράμματα, και αυτά ακόμη απολαμβάνουν προστασίας. Οι πειραματισμοί σε ζώα κρίνονται νόμιμοι μόνον εφόσον δεν είναι εφικτή η εφαρμογή εναλλακτικής μεθόδου και εάν τα οφέλη εκτιμώνται ως πολύ σημαντικότερα από τον πόνο που θα προκληθεί στα ζώα. Γι’ αυτό άλλωστε υπάρχει και το Ευρωπαϊκό Κέντρο Ελέγχου Καταλληλότητας Εναλλακτικών Μεθόδων.
Για τα ζώα συντροφιάς, γάτες και σκύλους – ακόμη κι αυτούς που χρησιμοποιούνται για κυνήγι, φύλαξη ποιμνίων ή χώρων- στην Ελλάδα έχει ψηφιστεί ο νόμος 4039/2012, που πρώτον επιβάλλει τη μέριμνα για την ευζωία των αδέσποτων και δεσποζόμενων ζώων συντροφιάς, κατά δεύτερον απαιτεί τον σεβασμό της ύπαρξής τους, τρίτον περιέχει τις υποχρεώσεις των ιδιοκτητών ζώων και τέταρτον, απειλεί με πρόστιμα και διοικητικές κυρώσεις τους παραβάτες. Απώτερος σκοπός είναι η φροντίδα των ζώων, έτσι ώστε αυτά να μην πονούν και να μην υποφέρουν. Η εξασφάλιση κατάλληλης και επαρκούς τροφής, καθαρού νερού, η παροχή στεγνού, υγιεινού και άνετου καταλύματος είναι οι πρωταρχικές δεσμεύσεις κάθε υπεύθυνου ιδιοκτήτη. Φυσικά και απαγορεύεται να είναι το ζώο μόνιμα αλυσοδεμένο και ο άνθρωπος οφείλει να εξυπηρετεί την ανάγκη του ζώου για ελευθερία κίνησης και άσκηση. Επιπρόσθετα, υποχρεωτικά είναι και το βιβλιάριο υγείας και το μικροτσίπ. Επίσης, ο ιδιοκτήτης επιφορτίζεται με την ευθύνη της συλλογής των περιττωμάτων του ζώου κατά τον περίπατο σε δημόσιους χώρους. Επιπλέον, ο βασανισμός και οποιαδήποτε πράξη βίας εναντίον ζώου ως πράξη βάναυση, απάνθρωπη και φρικαλέα επισείει φυλάκιση και χρηματική ποινή μέχρι και 30.000€.
Εν κατακλείδι, μοιραζόμαστε τον κόσμο με τα ζώα. Η φύση δεν μας ανήκει και δεν είμαστε οι κυρίαρχοι του πλανήτη. Και αν θέλουμε να μάθουμε να είμαστε άνθρωποι, οφείλουμε πρώτα να μάθουμε να είμαστε ζώα. Να σεβόμαστε την αξία της ζωής τους και να φροντίζουμε για αυτά. Ας αφήσουμε αυτή την αλαζονεία του δίποδου και ας συνειδητοποιήσουμε πως συγκάτοικοι είμαστε όλοι σ’ αυτόν τον πλανήτη!
Η Ιωάννα Μπαλτά είναι φοιτήτρια Νομικής
