Όπως μαθαίναμε στο σχολείο, οι τρεις μήνες του χειμώνα είναι ο Δεκέμβριος, ο Ιανουάριος και ο Φεβρουάριος. Οπότε γιατί είναι σήμερα η πρώτη ημέρα του χειμώνα του 2016, και όχι η 1 Δεκεμβρίου;
Σήμερα, 21 Δεκεμβρίου 2016 (και ώρα Ελλάδος 12.44) είναι το χειμερινό ηλιοστάσιο, δηλαδή η μέρα που στο βόρειο ημισφαίριο του πλανήτη, ξεκινά επίσημα ο χειμώνας από αστρονομικής απόψεως (ημερολογιακά ξεκίνησε όντως 1 Δεκεμβρίου).
Κατά το χειμερινό ηλιοστάσιο έχουμε τη μεγαλύτερη νύχτα του χρόνου. Αντίστοιχα στο νότιο ημισφαίριο, που έχουν το θερινό ηλιοστάσιο, έχουν τη μεγαλύτερη μέρα του χρόνου.
Όταν ο Ήλιος φτάνει στο φθινοπωρινό ισημερινό σημείο του το Σεπτέμβριο, υπάρχει περίπου ίση μέρα και νύχτα, αλλά στη συνέχεια σταδιακά αυξάνεται η νύχτα σε βάρος της μέρας. Όταν ο Ήλιος περάσει το νοτιότερο σημείο της τροχιάς του, το χειμερινό ηλιοστάσιο, αρχίζει και πάλι να σκαρφαλώνει κάθε μέρα όλο και πιο ψηλά στον ουρανό, με αποτέλεσμα η ημέρα να κερδίζει ξανά το χαμένο... έδαφος, στο ουράνιο στερέωμα, έως ότου φτάσουμε στην εαρινή ισημερία το φως και το σκοτάδι έχουν πάλι σχεδόν ίση διάρκεια.
Ξέρατε όμως ότι το ηλιοστάσιο δεν συμβαίνει κάθε χρόνο την ίδια μέρα και ώρα;
Ναι, οι ώρες έχουν μια σημαντική απόκλιση (ως εκ τούτου και οι μέρες κάποιες φορές), με αποτέλεσμα αυτό να συμβαίνει άλλοτε 21 άλλοτε 22 Δεκεμβρίου και άλλοτε (πολύ σπάνια) στις 23 Δεκεμβρίου. Ενδεικτικά, το 2015, το ηλιοστάσιο σήμανε ακριβώς στις 17.15 GMT της 21ης του Δεκέμβρη.
Την τελευταία φορά που το χειμερινό ηλιοστάσιο έπεσε στις 23 Δεκεμβρίου ήταν το 1903 και δεν θα ξανασυμβεί πριν το 2303. Οι ημερολογιακές αυτές διακυμάνσεις οφείλονται στο Γρηγοριανό Ημερολόγιο.
Τι σχέση έχει το χειμερινό ηλιοστάσιο με τα Χριστούγεννα
Η σημασία του Ήλιου για τον πλανήτη μας έχει αναγνωριστεί όχι μόνο από την επιστήμη αλλά από όλους τους ανθρώπους, ανεξαιρέτως, από καταβολής του είδους. Λατρεύτηκε από τους αρχαίους σαν θεός, καθώς εθεωρείτο ο δημιουργός των εποχών του έτους και των αέναων κυκλικών εναλλαγών του θανάτου και της αναγέννησης της φύσης. Από τους Σκανδιναβούς και Ιρανούς έως τους Μάγια και τους Ίνκας, ο Ήλιος κατέχει εξέχουσα θέση το πάνθεο.
Σε όλες τις θρησκείες των λαών του Βορείου Ημισφαιρίου της Γης, η 25 Δεκεμβρίου (με το Ιουλιανό Ημερολόγιο, που στο Γρηγοριανό που ισχύει σήμερα αντιστοιχεί στις 22 Δεκεμβρίου) είναι η ιερότερη ημέρα του χρόνου. Οι αρχαίοι Ρωμαίοι γιόρταζαν την ιερή εορτή των Σατουρναλίων. Η ιερότητα της εορτής κληροδοτήθηκε και στη χριστιανική παράδοση όπου ο Θεός δεν θα μπορούσε παρά να “γεννάται σήμερον”, την πιο σεπτή ημέρα του χρόνου. Ενώ και η ενασχόληση των Ρωμαίων με τα Σατουρνάλια, ήταν μια ευκαιρία για τους πρωτοχριστιανούς που υφίσταντο απηνείς διώξεις να εορτάσουν τη γέννηση του δικού τους Θεού.
Το χειμερινό ηλιοστάσιο δεν συμβαίνει πια ποτέ στις 25 Δεκεμβρίου, όπως στην εποχή του Χριστού, επειδή αντικαταστάθηκε το παλαιότερο Ιουλιανό Ημερολόγιο, που είχε εισάγει ο Ιούλιος Καίσαρ από το 44 π.Χ. και το οποίο είχε θεσπίσει το χειμερινό ηλιοστάσιο στις 25 Δεκεμβρίου, αλλά έχανε μία ημέρα κάθε 128 χρόνια. Το 1582, ο Πάπας Γρηγόριος ΙΓ' εισήγαγε ένα νέο ημερολόγιο, που πήρε το όνομά του (Γρηγοριανό) και το οποίο χάνει μόνο μία ημέρα στα 4.000 χρόνια.
