Μπορεί να έχετε κάνει τις πρώτες σας βουτιές και να έχετε βάλει τα καλοκαιρινά σας, όμως ο κυρίαρχος του πλανητικού μας συστήματος και ζωοδότης του πλανήτη μας, ο Ήλιος, δεν σήμανε ακόμη καλοκαίρι!
Θα σημάνει όμως σύντομα! Διότι η 21η Ιουνίου και συγκεκριμένα στις 13.51 ώρα Ελλάδος είναι η ώρα του θερινού ηλιοστασίου. Το αστρικό αυτό γεγονός σημαίνει (με επιστημονικά μέτρα) την έναρξη του καλοκαιριού στο βόρειο ημισφαίριο της Γης μας.
Ακριβώς την ίδια ώρα, στο έτερο μισό του πλανήτη, το νότιο ημισφαίριο, σημαίνει και επισήμως πρεμιέρα για το χειμώνα (θα έχουν το χειμερινό ηλιοστάσιο).
Στο βόρειο ημισφαίριο, ο Ήλιος θα βρίσκεται στο υψηλότερο σημείο του στον ουρανό και η μέρα θα έχει την μεγαλύτερη διάρκεια του έτους, καθώς ο βόρειος πόλος της Γης θα είναι στραμμένος προς τον Ήλιο.
Στη συνέχεια, η μέρα θα αρχίσει να μικραίνει μέχρι την φθινοπωρινή ισημερία.
Η λέξη "ηλιοστάσιο" προέρχεται από τις λέξεις "ήλιος" και "στέκομαι", επειδή ο ήλιος μένει για πολλές ώρες στον ουρανό.
Μύθοι, θρύλοι, θρησκείες και ηλιοστάσιο
Από τις απαρχές του ανθρώπινου πολιτισμού, τόσο ο Ήλιος, όσο και τα ηλιοστάσια εορτάζονταν με μεγάλες τιμές.
Πολλοί ανθρώπινοι πολιτισμοί εόρταζαν και εορτάζουν τόσο το χειμερινό όσο και το θερινό ηλιοστάσιο, όπως και τις ισημερίες, πράγμα που αντικατοπτρίζεται και σε κοντινές ημερολογιακά φαινομενικά άσχετες θρησκευτικές εορτές. Το γνωστότερο παράδειγμα για το χειμερινό ηλιοστάσιο είναι τα Χριστούγεννα. Από τις 17 ως τις 23 Δεκεμβρίου, οι αρχαίοι Ρωμαίοι εόρταζαν τα Σατουρνάλια και στις 25 Δεκεμβρίου τα Μπρουμάλια (η λέξη υποδηλώνει τη μικρότερη ημέρα του χρόνου, dies brevissima > brevma > bruma, δηλ.το χειμερινό ηλιοστάσιο).
Σε αυτά τιμούσαν την "ημέρα της γεννήσεως του αήττητου Ήλιου" (dies natalis invicti Solis), αφού ο Ήλιος από εκείνες τις ημέρες έπαυε να χαμηλώνει την τροχιά του και άρχιζε να επανέρχεται ψηλά στον ουρανό ως θριαμβευτής για να ξαναφέρει τη ζέστη και τη ζωή στην παγωμένη φύση. Ο Χριστιανισμός λοιπόν υιοθέτησε την ημερομηνία (επισήμως από τον 6ο αι.) αλλάζοντας το τιμώμενο πρόσωπο στον "Ήλιο της Δικαιοσύνης" (κατά το τροπάριο των Χριστουγέννων), τον Ιησού Χριστό, οπότε ο λαός δεν δυσκολεύθηκε να αλλάξει και πολύ τις εορταστικές του συνήθειες (βλ. το αναλυτικό άρθρο Ιστορία του εορτασμού των Χριστουγέννων). Σε άλλους λαούς παρατηρούμε ότι π.χ. οι εορτές Γιάλντα, Καρατσούν, Χανουκκά, Κουάντζα κλπ. εορτάζονταν επίσης πολύ κοντά στο χειμερινό ηλιοστάσιο.
Για το θερινό ηλιοστάσιο και οι τρεις μεγάλες συνιστώσες του Χριστιανισμού (Ορθόδοξοι, Καθολικοί και Προτεστάντες) εορτάζουν τη γέννηση του Αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή στις 23 ή στις 24 Ιουνίου, γνωστή στην Ελλάδα ως εορτή του "Αϊ-Γιάννη του Φανιστή", αρκετά σημαντική ώστε σε κάποια μέρη (Σωζόπολις Ανατ.Ρωμυλίας) ολόκληρος ο Ιούνιος να αναφέρεται ως "Αϊγιαννίτης".
Στις βορειότερες χώρες, όπου οι μεταβολές της πορείας του ήλιου είναι ευκολότερα αντιληπτές από ό,τι στην Ελλάδα, οι σχετικές τελετές επικρατούσαν από τη χαραυγή ήδη του πολιτισμού. Το αρχαιότερο ίσως σχετικό μνημείο είναι το Στόουνχεντζ. Σήμερα η κεντρική ιδέα επιβιώνει σε εορτασμούς όπως η Ημέρα του Ιβάν Κουπάλα και η Λίθα.
Στο Ινδικό ημερολόγιο υπάρχουν δύο αστρικά ηλιοστάσια, το Uttarayana και το Dakshinayana. Το πρώτο τοποθετείται περί τις 14 Ιανουαρίου κάθε χρόνο, ενώ το δεύτερο περί τις 14 Ιουλίου. Αυτά σημειώνουν δύο σημεία στη φαινόμενη κίνηση του Ήλιου κατά μήκος ενός σταθερού ως προς τους μακρινούς αστέρες Ζωδιακού (η μετάπτωση των ισημεριών αγνοείται): την είσοδό του στο ζώδιο Mesha (αντιστοιχεί στο ζώδιο Κριός το 285 μ.Χ. περίπου) και στο αντίθετο ζώδιο Tula (Ζυγός του 285 μ.Χ. περίπου).
Με πληροφορίες από Wikipedia
