Ο κος Σακοράφας Επ. Καθηγητής Χειρουργικής Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών, χειρουργός Ενδοκρινών Αδένων απαντά στις ερωτήσεις μας
Ο Ιανουάριος έχει καθιερωθεί ως μήνας ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης για τις παθήσεις του θυρεοειδούς, έναν αδένα που παρά το μικρό του μέγεθος, παίζει σημαντικό ρόλο στην εύρυθμη λειτουργία του οργανισμού. Όπως επισημαίνει στη συζήτηση που ακολουθεί ο Επ. Καθηγητής Χειρουργικής Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών, Χειρουργός Ενδοκρινών Αδένων (Θυρεοειδούς-Παραθυρεοειδών), κ. Γιώργος Σακοράφας, οι προληπτικές εξετάσεις θυρεοειδούς θα πρέπει να ενταχθούν στον τακτικό έλεγχο της υγείας μας, καθώς επιτυγχάνουν τη διάγνωση των περισσοτέρων παθήσεων του θυρεοειδούς σε πρώιμο στάδιο, οδηγώντας στην αποτελεσματική αντιμετώπισή τους πριν, πριν την εκδήλωση σοβαρών επιπλοκών.
Κε Σακοράφα, ο μήνας Ιανουάριος είναι αφιερωμένος στην ενημέρωση και την ευαισθητοποίηση για τις παθήσεις του θυρεοειδούς. Υπάρχει όμως μια ευρεία παρανόηση, καθώς οι περισσότεροι από εμάς εστιάζουμε στις αισθητικές -τρόπον τινά- επιπτώσεις της δυσλειτουργίας του θυρεοειδούς που έχουν να κάνουν κατά κύριο λόγο με τις μεταβολές στο σωματικό μας βάρος. Υπάρχουν σοβαρές καταστάσεις για την υγεία μας που μπορεί να συνδέονται με την ύπαρξη παθήσεων στο θυρεοειδή αδένα; Μπορούν υπό συνθήκες οι διαταραχές στη λειτουργία του θυρεοειδούς να είναι απειλητικές για τη ζωή των ασθενών;
Βεβαίως ναι! Οι παθήσεις του θυρεοειδούς ΚΑΤΑ ΚΥΡΙΟ ΛΟΓΟ δεν αφορούν αισθητικής φύσεως προβλήματα. Και αυτό γιατί ο θυρεοειδής – παρά το μικρό του όργανο – έχει μεγάλη σημασία για τη σωστή λειτουργία των οργανικών συστημάτων του ανθρωπίνου σώματος. Και αυτό γιατί οι ορμόνες που παράγει, οι θυρεοειδικές ορμόνες (Τ3 και Τ4) ρυθμίζουν τον κυτταρικό μεταβολισμό, επηρεάζοντας με τον τρόπο αυτό την λειτουργία όλων των οργάνων. Επομένως, οι διαταραχές της λειτουργίας του θυρεοειδούς, είτε αφορούν υπερλειτουργία αυτού (υπερθυρεοειδισμός) είτε υπολειτουργία (υποθυρεοειδισμός), έχουν επιπτώσεις στον οργανισμό, που επηρεάζουν την ποιότητα ζωής του ασθενούς, ενώ παράλληλα μπορεί να προκαλέσουν σοβαρές επιπλοκές. Ενδεικτικά αναφέρεται στον υπερθυρεοειδισμό οι καρδιακές αρρυθμίες και η κολπική μαρμαρυγή, η θυρεοειδική οφθαλμοπάθεια (παλαιότερα γνωστή ως ‘εξόφθαλμος’) κλπ. Οι επιπλοκές αυτές επιβάλλουν περαιτέρω θεραπευτικές παρεμβάσεις (ακόμη και χειρουργικές επεμβάσεις, όπως σε κάποιους ασθενείς με θυρεοειδική οφθαλμοπάθεια), που αυξάνουν την ταλαιπωρία και το κόστος για τον ασθενή. Ο υποθυρεοειδισμός από την άλλη μπορεί επίσης να προκαλέσει προβλήματα στον ασθενή, συχνά μάλιστα μη αναστρέψιμα. Ενδεικτικά αναφέρεται ο υποθυρεοειδισμός στα παιδιά, που αν δεν διαγνωστεί και δεν αντιμετωπιστεί έγκαιρα μπορεί να προκαλέσει καθυστέρηση της σωματικής και διανοητικής ανάπτυξης, βλάβες που μπορεί να συνοδεύουν το παιδί σε όλη του τη ζωή.
Επίσης, η βρογχοκήλη, μία συχνή πάθηση του θυρεοειδούς (συχνότερη στις γυναίκες) μπορεί μεν να προκαλεί αισθητικά προβλήματα (όταν είναι εμφανής επισκοπικά σαν διόγκωση στην περιοχή του τραχήλου), μπορεί όμως να προκαλέσει πολύ πιο σοβαρά προβλήματα από πίεση των παρακειμένων οργάνων / ανατομικών στοιχείων. Για παράδειγμα, μία ευμεγέθης (γιγάντια) βρογχοκήλη μπορεί να ασκήσει πίεση στην τραχεία και να προκαλέσει στένωση του αυλού της, με αποτέλεσμα την εμφάνιση δυσκολίας στην αναπνοή (δύσπνοια). Σπανιότερα μπορεί επίσης να προκαλέσει πίεση στον οισοφάγο, με αποτέλεσμα την εμφάνιση δυσκολίας στην κατάποση (δυσκαταποσία).
Υπάρχει τέλος, και μία πάθηση του θυρεοειδούς που μπορεί να απειλήσει ακόμη και τη ζωή του ασθενούς και αυτή είναι ο καρκίνος του θυρεοειδούς. Τα καλά νέα είναι ότι η συνηθέστερη μορφή καρκίνου θυρεοειδούς (ο θηλώδης) είναι εξαιρετικά ιάσιμος και έχει πολύ καλή πρόγνωση, εφόσον διαγνωστεί έγκαιρα και αντιμετωπιστεί σωστά. Σε κάποιες εντούτοις περιπτώσεις – και ιδιαίτερα οι πιο επιθετικές μορφές καρκίνου θυρεοειδούς, όπως ο μυελοειδής καρκίνος – μπορεί να απειληθεί ακόμη και η ζωή του ασθενούς. Το (ευτυχώς πολύ σπανιότερο) αναπλαστικό καρκίνωμα θυρεοειδούς είναι μία εξαιρετικά επιθετική μορφή καρκίνου με άσχημη πρόγνωση. Σε αυτή τη μορφή καρκίνου η εξέλιξη είναι ταχεία και συχνά καταλήγει στον θάνατο του ασθενούς.
Από τα παραπάνω είναι φανερό ότι οι παθήσεις του θυρεοειδούς δεν αντιπροσωπεύουν πρόβλημα αισθητικού τύπου, αλλά μπορεί να προκαλέσουν σοβαρές διαταραχές στον ανθρώπινο οργανισμό και να απειλήσουν ακόμη και τη ζωή του ασθενούς. Για το λόγο αυτό, η διαγνωστική διερεύνηση και η θεραπευτική αντιμετώπιση των παθήσεων του θυρεοειδούς θα πρέπει να επιχειρούνται από εξειδικευμένους γιατρούς με ιδιαίτερο ενδιαφέρον και εμπειρία στις παθήσεις αυτές.
- Οι απεικονιστικές και οι αιματολογικές εξετάσεις που θα πρέπει να έχουν σταθερό ρόλο στον έλεγχο ρουτίνας της υγείας μας μπορούν να αποκαλύψουν έγκαιρα προβλήματα στη λειτουργία του θυρεοειδούς. Υπάρχουν συμπτώματα που μπορεί να γίνουν αισθητά από τον ίδιο τον ασθενή και να υποκρύπτουν διαταραχή της λειτουργίας του θυρεοειδούς;
Σαφώς υπάρχουν κάποια ύποπτα συμπτώματα που μπορεί να υποδηλώνουν πάθηση του θυρεοειδούς.
Για παράδειγμα, στον υπερθυρεοειδισμό μπορεί να παρατηρηθούν:
- Απώλεια βάρους, ενώ η όρεξη αυξάνεται ή παραμένει η ίδια
- Ταχυκαρδία (συχνά > 100 ανά λεπτό)
- Καρδιακές αρρυθμίες
- Αίσθημα παλμών από την καρδιά (στον προκάρδιο χώρο του θώρακα)
- Νευρικότητα
- Άγχος
- Ευερεθιστότητα
- Μυικός τρόμος, συνήθως λεπτός στις άκρες των δακτύλων των χεριών
- Εφιδρώσεις
- Διαταραχές της περιόδου (εμμήνου ρύσεως) (σε γυναίκες)
- Δυσανεξία στη ζέστη
- Αλλαγές στις συνήθειες του εντέρου (συνήθως διαρροϊκές κενώσεις)
- Διόγκωση του θυρεοειδούς αδένα (βρογχοκήλη), που μπορεί να είναι είτε διάχυτη (νόσος Graves’) είτε με παρουσία όζων
- Εύκολη κόπωση
- Μυϊκή αδυναμία
- Αϋπνίες
- Λέπτυνση του δέρματος
- Λεπτές εύθραυστες τρίχες
- Εκδηλώσεις από τους οφθαλμούς, όπως εξόφθαλμος, ξηρότητα οφθαλμών, δυσφορία στους οφθαλμούς, ευαισθησία στο φως, θόλωση όρασης, διπλωπία, μείωση κινητικότητας οφθαλμών κλπ.
Στον υποθυρεοειδισμό μπορεί να εμφανιστούν κάποια από τα εξής συμπτώματα:
- Εύκολη κόπωση
- Δυσκοιλιότητα
- Μυϊκή αδυναμία
- Μυαλγίες
- Κατάθλιψη
- Δυσανεξία στις χαμηλές θερμοκρασίες (στο κρύο)
- Ξηρό δέρμα
- Εύθραυστες τρίχες
- Μείωση της libido
- Διαταραχές της περιόδου (στις γυναίκες, συνήθως πιο συχνές και μεγάλες απώλειες αίματος)
- Αλλαγές στο πρόσωπο (οίδημα, πτώση βλεφάρων κλπ.)
- Αδυναμία συγκέντρωσης
- Διαταραχές της μνήμης
- Διαταραχές του ψυχισμού (βραδυψυχισμός, μειωμένες αντιδράσεις)
- Μείωση αντανακλαστικών
- Αύξηση σωματικού βάρους
- Μυικές κράμπες
- Τριχόπτωση
- Αιμωδίες στα δάκτυλα των χεριών (συχνά λόγω συνδρόμου καρπιαίου σωλήνα)
- Διαταραχές της ανάπτυξης (στα παιδιά)
- Μείωση των σχολικών επιδόσεων (στα παιδιά)
Στη βρογχοκήλη μπορεί να παρατηρηθεί διόγκωση του θυρεοειδούς, εμφανής επισκοπικά ή ψηλαφητικά. Μπορεί επίσης να παρατηρηθούν συμπτώματα από πίεση παρακειμένων οργάνων (π.χ. δύσπνοια από πίεση της τραχείας, βλ. παραπάνω).
Στη θυρεοειδίτιδα μπορεί να παρατηρηθεί διόγκωση του θυρεοειδούς κάποιες φορές σε συνδυασμό με πόνο.
Ο καρκίνος θυρεοειδούς, τέλος, μπορεί να συνοδεύεται από διάφορες κλινικές εκδηλώσεις, όπως:
- Όζος / διόγκωση θυρεοειδούς
- Διόγκωση λεμφαδένων τραχήλου
- Αίσθημα βάρους ή πίεσης στον τράχηλο
- Βράγχος φωνής
- Δυσκολία στην κατάποση ή στην αναπνοή
- Αίσθημα ξένου σώματος στον τράχηλο
- Βήχας κλπ.
Θα πρέπει, εντούτοις, να τονιστεί ότι πολλές παθήσεις του θυρεοειδούς μπορεί να μην συνοδεύονται από κλινικές εκδηλώσεις. Σε αυτή την περίπτωση οι παθήσεις αυτές του θυρεοειδούς χαρακτηρίζονται σαν «ασυμπτωματικές». Η διάγνωση των ασυμπτωματικών παθήσεων του θυρεοειδούς είναι σήμερα δυνατή χάρη στον περιοδικό προληπτικό έλεγχο του γενικού πληθυσμού (screening). Οι δύο βασικές εξετάσεις για τη διάγνωση των παθήσεων του θυρεοειδούς είναι το υπερηχογράφημα (με το οποίο ελέγχεται η μορφολογία του θυρεοειδούς) και η μέτρηση των θυρεοειδικών ορμονών στο αίμα (Τ3, Τ4, TSH) (ελέγχεται η λειτουργία του θυρεοειδούς). Αν υπάρχει υποψία καρκίνου, βασική εξέταση για την διάγνωση είναι η παρακέντηση με λεπτή βελόνη (FNA, Fine-Needle Aspiration) και η κυτταρολογική εξέταση του υλικού που αναρροφάται. Σε επιλεγμένες περιπτώσεις μπορεί να γίνουν και άλλες εξετάσεις, όπως αξονική ή μαγνητική τομογραφία, PET/CT scan, σπινθηρογράφημα κλπ.
Είναι αυτονόητο ότι η διάγνωση μιας νόσου στο ασυμπτωματικό της στάδιο προσφέρει τις μεγαλύτερες πιθανότητες ίασης. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τον καρκίνο του θυρεοειδούς. Η εμφάνιση συμπτωμάτων συνήθως σημαίνει πιο προχωρημένο στάδιο της νόσου.
- Η θυρεοειδίτιδα Hashimoto απασχολεί μεγάλο μέρος του γυναικείου πληθυσμού και στις περισσότερες περιπτώσεις εξελίσσεται σε υποθυρεοειδισμό με όλα τα συνοδά συμπτώματα της πάθησης. Yπάρχει οριστική θεραπεία για τη Hashimoto;
Η θυρεοειδίτιδα Hashimoto είναι μία αυτοάνοσης αιτιολογίας πάθηση του θυρεοειδούς και αποτελεί τη συνηθέστερη αιτία υποθυρεοειδισμού. Αν ο θυρεοειδής δεν παρουσιάζει μορφολογικές αλλοιώσεις (π.χ. διόγκωση, όζους κλπ.) και δεν συνοδεύεται από υποθυρεοειδισμό, δεν χρειάζεται κάποια αγωγή. Αν εμφανιστεί υποθυρεοειδισμός χωρίς μορφολογικές βλάβες του θυρεοειδούς, τότε η θεραπεία περιλαμβάνει απλά την χορήγηση της λεγόμενης θεραπείας υποκατάστασης, τη χορήγηση δηλαδή θυρεοειδικής ορμόνης από το στόμα (λεβοθυροξίνης) ώστε ο ασθενής να γίνει ευθυρεοειδικός (δηλαδή τα επίπεδα των θυρεοειδικών ορμονών στο αίμα να είναι μέσα στα φυσιολογικά όρια). Χειρουργική επέμβαση στη θυρεοειδίτιδα Hashimoto δεν χρειάζεται αν δεν παρατηρούνται μορφολογικές βλάβες στο θυρεοειδή αδένα. Μπορεί εντούτοις να απαιτηθεί σε επιλεγμένες περιπτώσεις, όπως για παράδειγμα ενδεικτικά:
- Όταν υπάρχει μεγάλου βαθμού διόγκωση του θυρεοειδούς αδένα
- Όταν υπάρχουν ευμεγέθεις όζοι
- Όταν υπάρχει υποψία ή διάγνωση κακοήθειας
- Όταν υπάρχουν συμπτώματα από πίεση παρακειμένων οργάνων (π.χ. δύσπνοια από πίεση της τραχείας)
Είναι αυτονόητο ότι η χειρουργική επέμβαση (θυρεοειδεκτομή) – αν και όταν αυτό απαιτηθεί – αποτελεί οριστική θεραπεία της θυρεοειδίτιδας Hashimoto.
- Οι όζοι θυρεοειδούς είναι ένα ακόμη συχνό εύρημα στον γενικό πληθυσμό. Είναι οι όζοι θυρεοειδούς «αθώοι» και σε ποιες περιπτώσεις χρήζουν περαιτέρω διερεύνησης;
Στις περισσότερες περιπτώσεις οι όζοι είναι πράγματι «αθώοι» και δεν χρειάζονται κάποια ειδική αντιμετώπιση πέραν της περιοδικής παρακολούθησης. Περαιτέρω διερεύνηση εντούτοις χρειάζεται κυρίως για να αποκλειστεί το ενδεχόμενο να υποκρύπτεται καρκίνος θυρεοειδούς σε κάποιον όζο θυρεοειδούς. Και αυτό γιατί ο καρκίνος θυρεοειδούς εκδηλώνεται συνήθως υπό τη μορφή όζου θυρεοειδούς.
Στη συνέχεια αναφέρονται ενδεικτικά κάποια στοιχεία και χαρακτηριστικά βάσει των οποίων μπορεί να αναγνωριστούν οι ύποπτοι όζοι που χρήζουν περαιτέρω διερεύνησης:
- Θετικό οικογενειακό ιστορικό
- Κάποια κληρονομικά (γενετικά) σύνδρομα (π.χ. σύνδρομο ΜΕΝ 2)
- Σκληρής (πετρώδης) υφής διόγκωση του θυρεοειδούς
- Καθήλωση του όζου στους παρακείμενους ιστούς
- Ψηλαφητοί τραχηλικοί λεμφαδένες
- Στο υπερηχογράφημα:
- Υποηχογένεια του όζου
- Ανώμαλα όρια
- Αυξημένη, άναρχη (χαοτική) εσωτερική αγγείωση
- Μικροαποτιτανώσεις
- Παθολογικοί τραχηλικοί λεμφαδένες κλπ.
Επίσης, «αθώοι» δεν θεωρούνται οι όζοι όταν δημιουργούν επιπλοκές στον ασθενή. Για παράδειγμα, ένας ευμεγέθης όζος θυρεοειδούς μπορεί να ασκεί πίεση στην τραχεία (προκαλώντας δύσπνοια στον ασθενή) ή στον οισοφάγο (προκαλώντας δυσκαταποσία).
- Υπερθυρεοειδισμός – υποθυρεοειδισμός: Δύο παθήσεις που συχνά συνοδεύονται από ήπιες κλινικές εκδηλώσεις και μπορεί εύκολα να διαφύγουν της προσοχής. Τι μπορεί να προκαλέσουν στον ασθενή, αν αφεθούν χωρίς θεραπεία;
Τα συμπτώματα που περιγράφηκαν παραπάνω για τις δύο αυτές συχνές παθήσεις θα επηρεάσουν την ποιότητα ζωής του ασθενούς, προκαλώντας την εμφάνιση επιπλοκών από διάφορα όργανα / οργανικά συστήματα. Για παράδειγμα, οι καρδιακές επιπλοκές του υπερθυρεοειδισμού θα συνεχίζουν να επιβαρύνουν την καρδιακή λειτουργία. Η θυρεοειδική οφθαλμοπάθεια θα επιδεινώνεται και μπορεί – σε προχωρημένες περιπτώσεις – να εμφανιστεί διπλωπία και να απειληθεί ακόμη και η όραση του ασθενούς. Ίδια βλαπτική επίδραση έχει ο αρρύθμιστος υπερθυρεοειδισμός και στα οστά. Υπάρχει μάλιστα μία επιπλοκή του αρρύθμιστου υπερθυρεοειδισμού που μπορεί να απειλήσει ακόμη και τη ζωή του ασθενούς και αυτή είναι η θυρεοτοξική κρίση (ή «θυρεοτοξική καταιγίδα»). Η επιπλοκή αυτή μπορεί να εμφανιστεί αν ο ασθενής εκτεθεί σε συνθήκες έντονου stress (π.χ. βαρύς τραυματισμός, επείγουσα χειρουργική επέμβαση κλπ.). Αλλά και ο υποθυρεοειδισμός, αν δεν αντιμετωπιστεί κατάλληλα, θα επιβαρύνει ζωτικές λειτουργίες του ανθρωπίνου σώματος, συχνά μάλιστα με τρόπο μη αναστρέψιμο (όπως η σωματική και νοητική υστέρηση στα παιδιά, βλ. παραπάνω). Είναι εντυπωσιακό ότι μπορεί να επηρεαστούν και κάποιες δραστηριότητες του ασθενούς που εκ πρώτης όψεως μπορεί να αποδοθούν σε άλλα αίτια (π.χ. μείωση σχολικών επιδόσεων στα παιδιά).
- Κλείνοντας τη συζήτηση, ποιο είναι το μήνυμα που θέλετε να μοιραστείτε με τους αναγνώστες μας αναφορικά με την πρόληψη και την έγκαιρη διάγνωση των παθήσεων του θυρεοειδούς;
«Κάλλιον το προλαμβάνει ή το θεραπεύειν». Οι προληπτικές εξετάσεις θυρεοειδούς (υπερηχογράφημα και εξετάσεις αίματος) μπορεί να επιτύχουν τη διάγνωση των περισσοτέρων παθήσεων του θυρεοειδούς σε πρώιμο στάδιο, αυξάνοντας δραματικά την πιθανότητα επιτυχούς θεραπευτικής τους αντιμετώπισης, πριν την εμφάνιση επιπλοκών. Ιδιαίτερα τονίζεται η ανάγκη προληπτικού ελέγχου σε άτομα με ισχυρό οικογενειακό καρκίνου θυρεοειδούς (2 ή 3 συγγενείς πρώτου βαθμού με καρκίνο θυρεοειδούς) καθώς στα άτομα των οικογενειών αυτών είναι πολύ πιο πιθανή η ανάπτυξη καρκίνου. Η έγκαιρη διάγνωση είναι το «κλειδί» για την ίαση του ασθενούς, παράλληλα με την σωστή αντιμετώπισή του από εξειδικευμένους γιατρούς με αποδεδειγμένο ενδιαφέρον και εμπειρία στις παθήσεις του θυρεοειδούς.
Για αναλυτική ενημέρωση πάνω στο θέμα μη διστάσετε να καλέσετε τον Χειρουργό Ενδοκρινών Αδένων (Θυρεοειδούς-Παραθυρεοειδών), κ. Γιώργο Σακοράφα, ΜD, PhD, στα τηλέφωνα 210 7487318 & 697 706 8223.
Ο κος Σακοράφας είναι Επ. Καθηγητής Χειρουργικής Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών. Υπηρέτησε επί 5.5 έτη στην 4η Χειρουργική Κλινική του Πανεπιστημίου Αθηνών (νοσοκομείο ΑΤΤΙΚΟ) και στη συνέχεια υπηρέτησε επί 5ετία ως Συντονιστής Διευθυντής της Χειρουργικής Κλινικής στο Αντικαρκινικό Ογκολογικό Νοσοκομείο Αθηνών «ΑΓΙΟΣ ΣΑΒΒΑΣ».
