COVID-19: Οδηγίες για ασθενείς με διαταραχές κατά τον ύπνο

Του Χαράλαμπου Μερμίγκη, Ειδικού Ιατρού Ύπνου-Πνευμονολόγου, Διευθυντή Εργαστηρίου Διαταραχών Ύπνου, Ερρίκος Ντυνάν Hospital Center

Οι ασθενείς με διαταραχές ύπνου αποτελούν υψηλό ποσοστό του γενικού πληθυσμού και η συνέχιση της παρακολούθησής τους από τα Τμήματα Διαταραχών Ύπνου είναι αναγκαία, ιδιαίτερα στις δύσκολες στιγμές που περνούν όλοι μετά την έναρξη της πανδημίας COVID-19. Η Ελληνική Πνευμονολογική Εταιρεία πρόσφατα δημοσίευσε σχετικές οδηγίες εναρμονισμένες με αντίστοιχες θέσεις της Ευρωπαϊκής Πνευμονολογικής Εταιρείας και της Αμερικανικής Ακαδημίας Ύπνου.

Γνωρίζουμε πολύ καλά, ότι οι διαταραχές ύπνου πέραν των γνωστών δυσμενών καρδιαγγειακών και μεταβολικών επιπλοκών επηρεάζουν αρνητικά  την ποιότητα ζωής και την ψυχική υγεία των πασχόντων. Μεταξύ των διαταραχών ύπνου είναι επιστημονικά τεκμηριωμένο ότι η αϋπνία, το σύνδρομο ανεπαρκούς ύπνου και οι διαταραχές αναπνοής κατά τον ύπνο (αποφρακτικού και κεντρικού τύπου υπνική άπνοια, σύνδρομο παχυσαρκίας-υποαερισμού) μειώνουν με ποικίλους τρόπους την αμυντική λειτουργία του οργανισμού απέναντι σε λοιμογόνους  παράγοντες.

Μέχρι στιγμής, δεν υπάρχουν δεδομένα που να υποστηρίζουν ότι οι ασθενείς με Σύνδρομο Απνοιών κατά́ τον Ύπνο (ΣΑΥ) καθώς και άλλων διαταραχών αναπνοής κατά τον ύπνο, όπως το σύνδρομο παχυσαρκίας- υποαερισμού είναι υψηλού́ κινδύνου για λοίμωξη με COVID-19.Επομένως, θα πρέπει να ακολουθούνται οι γενικές οδηγίες προφύλαξης που προτείνει ο Εθνικός Οργανισμός Δημοσίας Υγειάς (ΕΟΔΥ) που συνεχώς  επαναλαμβάνονται από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης ώστε να αποτελούν μέρος της καθημερινότητας όλων.

Από την άλλη μεριά, οι ασθενείς με σύνδρομο υπνικής άπνοιας αποφρακτικού τύπου ή σύνδρομο παχυσαρκίας υποαερισμού έχουν συνήθως και σακχαρώδη διαβήτη, καρδιαγγειακά νοσήματα (υπέρταση, στεφανιαία νόσο, αρρυθμίες  κλπ.) που ήδη θεωρούνται ως παράγοντες αυξημένου κινδύνου λοίμωξης από κοροναϊό.

Επιπρόσθετα, η παχυσαρκία που αφορά την πλειοψηφία των ασθενών με αποφρακτικού τύπου υπνική άπνοια είναι σχεδόν βέβαιο ότι σύντομα θα προστεθεί και επισήμως στις ομάδες αυξημένου κινδύνου για λοίμωξη από COVID-19. Στην περίπτωση της κεντρικής υπνικής άπνοιας το μεγαλύτερο ποσοστό των ασθενών αφορά άτομα με καρδιακή ανεπάρκεια ή νευρολογικά νοσήματα που συνήθως υπάγονται έμμεσα σε ομάδες υψηλού κινδύνου για την ανωτέρω λοίμωξη.

Ειδικά για τους χρήστες αναπνευστικών συσκευών μη επεμβατικού μηχανικού αερισμού (CPAP, BiPAP, αναπνευστήρων πίεσης όγκου) λόγω υπνικής άπνοιας (αποφρακτικού ή κεντρικού τύπου) ή συνδρόμων υπο-αερισμού (απότοκων παχυσαρκίας, χρόνιας αποφρακτικής πνευμονοπάθειας, περιοριστικού τύπου πνευμονοπαθειών, διαταραχών αναπνοής κατά τον ύπνο σχετιζόμενων με νευρολογικά και νευρομυϊκά σύνδρομα) θα πρέπει να επισημανθούν τα ακόλουθα:

• Η ορθή χρήση της συσκευής είναι γνωστό ότι ομαλοποιεί την οξυγόνωση, αποτρέπει καρδιαγγειακά́ και μεταβολικά συμβάντα και βοηθά τους αμυντικούς μηχανισμούς του οργανισμού. Οι ασθενείς με διαταραχές αναπνοής κατά τον ύπνο χωρίς λοίμωξη COVID-19 συστήνεται να συνεχίσουν τη χρήση της συσκευής τους με τις συνήθεις οδηγίες καθαρισμού της μάσκας και του σωλήνα που είναι επιμελές πλύσιμο με νερό και σαπούνι και καλό στέγνωμα. Ως προς την απολύμανση των εξαρτημάτων (μάσκα, σωλήνας σύνδεσης, ιμάντες) θα πρέπει να ακολουθούνται οι οδηγίες που υπάρχουν από την κατασκευάστρια εταιρεία.
• Η έρευνα για σχέση της υπνικής άπνοιας με πιθανότητα αυξημένης ευαισθησίας σε λοίμωξη από COVID-19 ή δυσμενέστερη εξέλιξη επί επιβεβαιωμένης λοίμωξης θα αποτελέσει αναμφισβήτητα πεδίο έρευνας μόλις ξεφύγουμε από την τωρινή πανδημία. Υπάρχουν όμως πολλές ενδείξεις που οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η αδιάγνωστη ή μη θεραπευόμενη υπνική άπνοια δεν βοηθά την ήπια εξέλιξη της νόσου σε ενδεχόμενη λοίμωξη. Ιδιαίτερος λόγος γίνεται για την υπερέκκριση φλεγμονωδών κυτταροκινών (inflammatory cascade) σε λοίμωξη από COVID-19. Ανάμεσά τους ιδιαίτερος λόγος γίνεται για την ιντερλευκίνη-6 που αυξάνεται στην λοίμωξη. Γνωρίζουμε εδώ και χρόνια, ότι η ιντερλευκίνη-6 είναι αυξημένη και κύριος παράγοντας φλεγμονής μαζί με τον παράγοντα ΤΝF-a στην υπνική άπνοια λόγω των επαναλαμβανόμενων αποκορεσμών αιμοσφαιρίνης και διαταραχών μικροαρχιτεκτονικής ύπνου από τις συνεχείς διακοπές της αναπνοής κατά τον ύπνο.
• Εάν υπάρχει επιβεβαιωμένη λοίμωξη COVID-19 σε ασθενή με διαταραχή αναπνοής στον ύπνο υπό θεραπεία με αναπνευστική συσκευή εφαρμογής θετικής πίεσης αεραγωγών (PAP), συστήνεται η άμεση επικοινωνία με τον Πνευμονολόγο- Ειδικό Ιατρό του Ύπνου που τον παρακολουθεί, για λήψη οδηγιών τόσο στην κατεύθυνση της συνέχισης της θεραπείας όσο και των περαιτέρω μέτρων προφύλαξης που πρέπει να ληφθούν εφόσον ο ασθενής είναι υπό κατ’ οίκον περιορισμό. Λόγω της πιθανότητας κινδύνου διασποράς στα άλλα άτομα που μένουν μαζί, ο ασθενής θα πρέπει να παραμένει αυστηρά σε απομόνωση και να λαμβάνονται όλες οι προφυλάξεις για τις επαφές με τους οικείους, καθώς και ο συστηματικός καθημερινός αερισμός και καθαρισμός του χώρου που κοιμάται.
• Σε ασθενή με διαταραχή αναπνοής στον ύπνο υπό θεραπεία με PAP και επιβεβαιωμένη λοίμωξη COVID-19 που χρήζει νοσηλείας, συστήνεται η εξατομικευμένη κατά περίπτωση αντιμετώπιση από τους θεράποντες ιατρούς σε συνεργασία με τον Πνευμονολόγο- Ειδικό Ιατρό Ύπνου του αντίστοιχου τμήματος του νοσοκομείου. Συστήνεται επίσης, όπως είναι και η συνήθης έως τώρα πρακτική ο ασθενής να έχει την αναπνευστική συσκευή μαζί του κατά τη νοσηλεία του. Με δεδομένη την ανάγκη αναπνευστήρων παγκοσμίως δεν μπορεί ασθενείς που έχουν και χρησιμοποιούν αναπνευστικές συσκευές μη επεμβατικού μηχανικού αερισμού να μην τις φέρνουν στο νοσοκομείο. Υπάρχουν σαφείς οδηγίες για αποφυγή μετάδοσης σε ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό που πρέπει να τηρούνται. Η αποφυγή διασωλήνωσης του ασθενούς με την ορθή εφαρμογή μη επεμβατικού μηχανικού αερισμού είναι σίγουρα μια επιτυχία, όπως χαρακτηριστικά αναφέρουν συνάδελφοι από την Κίνα που αντιμετώπισαν πολλούς τέτοιους ασθενείς.

Η επιτυχής στρατηγική αποφυγής στην έκθεση στο ιό με το «Μένω σπίτι» είναι μια καλή ευκαιρία για ομαλοποίηση  των ωραρίων ύπνου. Ο ανεπαρκής ύπνος (κάτω των 7 ωρών) σαν αποτέλεσμα της σύγχρονης ζωής έχει επιστημονικά αποδειχθεί ότι μειώνει την άμυνα του οργανισμού και αυξάνει φλεγμονώδεις κυτταροκίνες, όπως συμβαίνει και στην αποφρακτική άπνοια που αναφέρθηκε ανωτέρω. Έτσι λοιπόν η παραμονή στο σπίτι πρέπει να συνδυάζεται με χρονικά επαρκή ύπνο καθιστώντας τον οργανισμό μας ικανότερο να αντιμετωπίσει κάθε λοίμωξη.

Τα Τμήματα Διαταραχών Ύπνου πρέπει να είναι έτοιμα στην επιδημία να προσφέρουν σαφείς οδηγίες στους ασθενείς που παρακολουθούν.

Το πρότυπο Τμήμα Διαταραχών Ύπνου του νοσοκομείου μας ήταν και θα παραμείνει δίπλα στους χιλιάδες ασθενείς που παρακολουθούμε τα τελευταία έτη, τόσο για ιατρική όσο και για ψυχολογική υποστήριξη. Σε περιπτώσεις ανάγκης διαγνωστικής προσέγγισης διαταραχών ύπνου σε επείγουσα βάση το νοσοκομείο διαθέτει το πλάνο και τις δομές για την παροχή ασφαλών υπηρεσιών υγείας, όπως προκύπτει από το γεγονός ότι είναι ανάμεσα στα λίγα παγκοσμίως με διαπίστευση Joint Commission International, η οποία αποδεικνύει την απόλυτη συμμόρφωσή του προς τις απαιτήσεις του διεθνώς αναγνωρισμένου προτύπου διαπίστευσης υπηρεσιών υγείας.

Η μη αξιολόγηση των διαταραχών ύπνου απέναντι στον αγώνα με τον ονομαζόμενο «αόρατο εχθρό» μπορεί σε κάποιες περιπτώσεις να είναι το αδύνατο σημείο στον πόλεμο ενάντια στο κοροναϊό. Ας μην παραβλέπουμε το γεγονός ότι σε περιπτώσεις που τα πράγματα εξελίσσονται δυσμενώς και εν απουσία εμβολίων ή ειδικής φαρμακευτικής αγωγής οι αναπνευστικές συσκευές, δηλαδή το βασικό εργαλείο στην αντιμετώπιση των διαταραχών αναπνοής κατά τον ύπνου είναι η  μόνη λύση.

Με δεδομένο το γεγονός ότι  το 1/3 της ζωής μας κοιμόμαστε, εάν κάποιος θεωρεί ότι ο ύπνος είναι μια παθητική διαδικασία, θα πρέπει ταυτόχρονα να παραδεχθεί ότι είναι και το μεγαλύτερο λάθος της φυσικής εξέλιξης των ζωντανών οργανισμών. Στη φύση όμως δεν παρατηρούνται  τέτοια λάθη (όλα αυτά ειπώθηκαν από δύο εκ σημαντικότερων ιατρών ύπνου στην ιστορία των Rechtschaffen και Kales ή πιο σωστά Καλής διότι ο Αντώνης Καλής ήταν Έλληνας).

Το Τμήμα Διαταραχών Ύπνου του Ερρίκος Ντυνάν, χρησιμοποιώντας όλα τα μέσα της σύγχρονης τεχνολογίας, παρέχει υποστήριξη σε όλους τους ασθενείς που παρακολουθεί αυτά τα έτη καθώς και δυνατότητα διάγνωσης και αντιμετώπισης κάθε είδους νέων περιπτώσεων με διαταραχές ύπνου που ήταν και παραμένουν συχνές ακόμη και μέσα στην κρίση που ζούμε.