Οι περισσότεροι πολίτες δεν μπορούν να κατανοήσουν τον κυβερνητικό "ενθουσιασμό" για το περιβόητο πρωτογενές πλεόνασμα των 2,92 δισ. ευρώ στο οκτάμηνο 2013, καθώς δεν μπορούν να καταλάβουν τι είναι αυτό, πως προέκυψε και γιατί είναι τόσο σημαντικό. Μια προσέγγιση του πρωτογενούς πλεονάσματος μέσα από τα οικονομικά ενός νοικοκυριού ίσως τους διευκολύνει.
Κάθε νοικοκυριό έχει τα έσοδα και τα έξοδα του. Τα έσοδα προέρχονται από μισθούς, ενοίκια, μερίσματα, κ.α., και τα έξοδα σχετίζονται με την πληρωμή του ρεύματος, του τηλεφώνου, του ενοικίου, των τροφίμων, ρούχων, κ.ο.κ.. Πολλά δε νοικοκυριά έχουν και δάνεια , για τα οποία σε μηνιαία βάση πληρώνουν δόσεις. Οι δόσεις αυτές αθροίζονται στα μηνιαία έξοδα του νοικοκυριού.
Όταν τα έσοδα του νοικοκυριού είναι παραπάνω από τα έξοδά του τότε λέμε πως έχει πλεόνασμα. Αν τα έσοδα είναι λιγότερα λέμε πως έχει έλλειμμα. Αν από τα έξοδα του νοικοκυριού αφαιρέσουμε τις δόσεις που πληρώνει για δάνεια που έχει λάβει και μετά την αφαίρεση αυτή τα έσοδά του είναι περισσότερα από τα χρήματα που δαπανά, λέμε πως έχει πρωτογενές πλεόνασμα. Αν ακόμη και εξαιρουμένων των δανειακών δόσεων (τόκων) τα έξοδα είναι μεγαλύτερα από τα έσοδα , τότε λέμε πως υπάρχει πρωτογενές έλλειμμα.
Αν λοιπόν ένα νοικοκυριό έχει σε μηνιαία βάση έσοδα 1500 ευρώ, έξοδα νοικοκυριού 1.000 ευρώ και δόση δανείου 500 ευρώ. Έχει πρωτογενές πλεόνασμα 500 ευρώ (έσοδα - έξοδα). Ένα νοικοκυριό που σε μηνιαία βάση έχει έσοδα 1000 ευρώ και έξοδα 1.500 ευρώ και δόση δανείου 800 ευρώ έχει πρωτογενές έλλειμμα 500 ευρώ (έσοδα - έξοδα). Είναι λοιπόν ξεκάθαρο πως το πρωτογενές πλεόνασμα προκύπτει όταν τα έσοδα ξεπερνούν τα έξοδα χωρίς να υπολογίζεται η εξυπηρέτηση του χρέους.
Στη βάση των παραδειγμάτων που αναφέραμε πιο πάνω, το γεγονός ότι ένα νοικοκυριό έχει αρκετά έσοδα για να καλύψει τα έξοδα του, δε σημαίνει ότι έχει αρκετά έσοδα για να καλύψει και την εξυπηρέτηση του χρέους του (τις δόσεις των δανείων του). Απλά όταν μια οικογένεια έχει πρωτογενές πλεόνασμα, μπορεί και ρυθμίζει με τέτοιο τρόπο τα οικονομικά της, ώστε να μη δημιουργεί πρόσθετες υποχρεώσεις πέρα από τις υφιστάμενες. Οι παλιές όμως υποχρεώσεις δεν εξαφανίζονται, παραμένουν.
Σήμερα η Ελλάδα εμφανίζεται να έχει πρωτογενές πλεόνασμα. Δηλαδή δεν ξοδεύει περισσότερα από όσα εισπράττει. Αυτό σημαίνει ότι δεν δημιουργεί νέες υποχρεώσεις και δεν επιβαρύνει το υφιστάμενο έλλειμμα της. Ωστόσο, το χρέος της προς τον έξω κόσμο εξακολουθεί να υφίσταται και το ίδιο οι τόκοι που πρέπει να πληρώνει για αυτό το χρέος. Δηλαδή το δημοσιονομικό της έλλειμμα παραμένει και για να το εξυπηρετεί πρέπει είτε να αυξήσει τα έσοδα, είτε να μειώσει τις δαπάνες της.
Πάντως, πολλά από τα έσοδα που εμφανίζει ο κρατικός προϋπολογισμός στο οκτάμηνο 2013 είναι έκτακτα (δεν προέρχονται από σταθερές πηγές) , ενώ και οι δαπάνες εμφανίζονται μικρότερες , καθώς μετατίθεται η υποχρέωση πληρωμής πολλών εξ αυτών στο μέλλον. Αυτό σημαίνει ότι το πρωτογενές πλεόνασμα μπορεί να μην είναι διαρκές.
