"Υπάρχει κάτι σάπιο με τους αποτρόπαιους περιορισμούς της ευρωζώνης στην κυριαρχία", είναι ο τίτλος του άρθρου του Γιάννη Βαρουφάκη στους Financial Times. Ο πρώην ΥΠΟΙΚ υπερασπίζεται "αμλετικά" το Plan B λέγοντας ότι στόχος του παράλληλου συστήματος πληρωμών ήταν η εκκαθάριση των συσσωρευμένων ληξιπρόθεσμων οφειλών, το οποίο θα διευκόλυνε την χρόνια έλλειψη ρευστότητας της Ελλάδας.
Ωστόσο, δεν αναφέρεται καθόλου στο ηχητικό ντοκουμέντο που κυκλοφόρησε και στο οποίο ακούγεται να λέει πως αυτοί οι λογαριασμοί θα μπορούσαν ανά πάσα στιγμή να μετατραπούν σε δραχμές.
Συγκεκριμένα στο άρθρο του στους Financila Times γράφει:
«Ένα παράδοξο κρύβεται στα θεμέλια της ευρωζώνης. Οι κυβερνήσεις εντός της νομισματικής ένωσης δεν έχουν μια κεντρική τράπεζα να τους προστατεύσει, ενώ η κεντρική τράπεζα δεν έχει μία κυβέρνηση να την υποστηρίξει.
Αυτό το παράδοξο δεν μπορεί να εξαλειφθεί χωρίς θεμελιώδεις θεσμικές αλλαγές. Αλλά υπάρχουν βήματα που τα κράτη μέλη μπορούν να λάβουν για να βελτιώσουν ορισμένες από τις αρνητικές επιπτώσεις του. Ενα τέτοιο βήμα μελετήσαμε κατά την διάρκεια της θητείας μου στο ελληνικό Υπουργείο Οικονομικών, το οποίο επικεντρωνόταν στην χρόνια έλλειψη ρευστότητα ενός πιεσμένου οικονομικά δημόσιο τομέα και τις επιπτώσεις της στον πολύπαθο ιδιωτικό τομέα.
Δεδομένης της απουσίας μιας κεντρικής τράπεζας να στηρίξει τις προσπάθειες του κράτους, οι υποχρεώσεις της ελληνικής κυβέρνησης προς τον ιδιωτικό τομέα (άτομα και εταιρείες) έχουν υπάρξει μονίμως αποπληθωριστικές από το 2008. Πράγματι, οι ληξιπρόθεσμες οφειλές - λόγω της σημαντικής καθυστέρησης στα έσοδα του φόρου εισοδήματος, του ΦΠΑ και των πληρωμών προς τους προμηθευτές – ξεπερνούσαν το 3% του ΑΕΠ για πέντε χρόνια. Εν τω μεταξύ, οι καθυστερούμενες φορολογικές οφειλές αυξάνονται και αυτό με τη σειρά του ενισχύει τον κύκλο της γενικευμένης έλλειψης ρευστότητας.
Η απλή ιδέα μας ήταν να καταστεί δυνατή η πολυμερής ακύρωση των καθυστερούμενων οφειλών μεταξύ του δημοσίου και του ιδιωτικού τομέα χρησιμοποιώντας την υπάρχουσα διαδικτυακή πλατφόρμα πληρωμών της φορολογικής υπηρεσίας. Θα δημιουργούταν ένας λογαριασμός αποθεματικών ανά φορολογικό μητρώο στην εφορία και θα πιστωνόταν με ληξιπρόθεσμες οφειλές του κράτους προς το εν λόγω άτομο ή εταιρεία. Οι κάτοχοι αριθμών φορολογικού μητρώου θα ήταν σε θέση να μεταφέρουν πιστώσεις από το λογαριασμό αποθεματικών τους, είτε προς το κράτος (αντί των πληρωμών φόρου) ή σε οποιοδήποτε άλλο λογαριασμό φορολογικού μητρώου.
Ας υποθέσουμε, για παράδειγμα, η εταιρεία Α έχει να λάβει € 1εκ. από το κράτος και οφείλει € 30.000 σε εργαζόμενο συν άλλα € 500.000 στην εταιρία Β, η οποία τις παρέχει αγαθά και υπηρεσίες. Ο εργαζόμενος και η εταιρεία Β οφείλουν επίσης, αντίστοιχα, € 10.000 και € 200.000 σε φόρους στο κράτος. Στην περίπτωση αυτή, το προτεινόμενο σύστημα θα επιτρέψει την άμεση ακύρωση τουλάχιστον € 210.000 σε ληξιπρόθεσμες οφειλές. Ξαφνικά, μια οικονομία όπως η Ελλάδα θα αποκτήσει σημαντικό βαθμό ελευθερίας στο πλαίσιο της υφιστάμενης ευρωπαϊκής νομισματικής ένωσης.
Σε μια δεύτερη φάση που δεν είχαμε το χρόνο να εξετάσουμε σωστά, οι εφαρμογές των smartphones και οι κάρτες των πολιτών θα μπορούσαν να προσθέσουν έναν βαθμό ευελιξίας και να διασφαλίσουν της προσβασιμότητα από όλους. Το προβλεπόμενο σύστημα πληρωμών θα μπορούσε να αντικαταστήσει την απουσία της πλήρους λειτουργίας των αγορών δημοσίου χρέους, ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια της πιστωτικής κρίσης, όπως αυτή που έχει χτυπήσει την Ελλάδα από το 2010. Οι παράγοντες του ιδιωτικού τομέα θα μπορούσαν να είναι επιλέξιμοι για να αγοράσουν πιστώσεις από το web interface της φορολογικής υπηρεσίας, χρησιμοποιώντας τους κανονικούς τραπεζικούς λογαριασμούς τους, και να τις προσθέσουν στο λογαριασμό των αποθεματικών τους. Αυτές οι πιστώσεις θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν, για παράδειγμα μετά από ένα έτος για να σβήσουν μελλοντικούς φόρους με μια έκπτωση (για παράδειγμα, 10%).
Εφ 'όσον οι συνολικές πιστώσεις φόρου καλυφθούν - και το μέγεθος τους θα είναι απολύτως διαφανές - το αποτέλεσμα θα ήταν μια δημοσιονομικά υπεύθυνη αύξηση της ρευστότητας της κυβέρνησης και μια γρηγορότερη επιστροφή στις αγορές.
Οταν παρέδωσα τα ηνία του υπουργείου Οικονομικών στον φίλο μου Ευκλείδη Τσακαλώτος στις 6 Ιουλίου, παρουσίασα έναν πλήρη κατάλογο των έργων του υπουργείου, τις προτεραιότητες και τα επιτεύγματα κατά τη διάρκεια των πέντε μηνών μου στο γραφείο. Το νέο σύστημα πληρωμών που περιγράφεται εδώ ήταν μέρος αυτής της παρουσίασης. Κανένας δημοσιογράφος δεν πήρε... μυρωδιά.
Αλλά όταν μια μεταγενέστερη τηλεφωνική συζήτηση με έναν μεγάλο αριθμό διεθνών επενδυτών, που διοργανώθηκε από τον φίλο μου τον Norman Lamont και τον David Marsh του OMFIF, διέρρευσε παρά τον κανόνα του Chatham House, ο Tύπος το ανακάλυψε. Λόγω της δέσμευσής μου στην απεριόριστη και πλήρη διαφάνεια, έδωσα στον OMFIF την άδεια να απελευθερώσει την ηχογράφηση.
Αν και καταλαβαίνω τον ενθουσιασμό του Τύπου λόγω των στοιχείων της εν λόγω ανταλλαγής, όπως το ότι χρειάζεται να εξεταστούν ανορθόδοξα μέσα πρόσβασης σε συστήματα του δικού μου υπουργείου, υπάρχει μόνο ένα θέμα που έχει σημασία από άποψη δημοσίου συμφέροντος. Υπάρχει ένας φρικτός περιορισμός της εθνικής κυριαρχίας που επιβάλλει η τρόικα των δανειστών στους Έλληνες υπουργούς, οι οποίοι δεν έχουν πρόσβαση στις υπηρεσίες των υπουργείων τους οι οποίες είναι καθοριστικές για την εφαρμογή καινοτόμων πολιτικών. Όταν η απώλεια εθνικής κυριαρχίας, λόγω μη βιώσιμου δημόσιου χρέους, οδηγούν σε αναντιστοιχίες πολιτικών σε ήδη ταραγμένα έθνη, είναι ξεκάθαρο ότι υπάρχει κάτι σάπιο στο βασίλειο του ευρώ».
