“Κάθε εργάσιμη μέρα από τότε που ξέσπασε η κρίση, ο Γιώργος Προβόπουλος, ο ασπρομάλλης διοικητής της κεντρικής τράπεζας της Ελλάδας, συγκέντρωνε μία μικρή “¨ομάδα εκτάκτου ανάγκης” συνεργατών στα γραφεία του στις 6 το απόγευμα για να επανεξετάσουν την υγεία των τραπεζών της χώρας. Αυτό που του είπαν στις 15 Ιουνίου του 2012 ήταν αρκετό για να κάνει τον ευγενή κεντρικό τραπεζίτη να ασπρίσει”. Ήταν η Παρασκευή πριν από τις εθνικές εκλογές, τις δεύτερες σε ισάριθμους μήνες, και η χώρα έμοιαζε να γέρνει προς τον πανικό. Εκείνη τη μέρα, οι Έλληνες απέσυραν περισσότερα από 3 δισ. ευρώ από τους τραπεζικούς τους λογαριασμούς, ή περίπου το 1,5% ολόκληρης της οικονομικής παραγωγής της χώρας. Η Τράπεζα της Ελλάδος είχε δει ανθρώπους να μετακινούν χρήματα από τις τράπεζές τους στα στρώματά τους για σχεδόν τρία χρόνια, αλλά ποτέ σε τέτοια κλίμακα”.
Με αυτήν την εισαγωγή ξεκινά το δεύτερο άρθρο του Peter Spiegel στη σειρά “Πώς σώθηκε το ευρώ”, που ακολουθεί το πρώτο μέρος, για το παρασκήνιο των Καννών το 2011.
Διαβάστε: Το δημοψήφισμα που έδωσε τη χαριστική βολή στον Παπανδρέου
“Μέσα σε λίγες μέρες, θα μπορούσε να ξεσπάσει μία πλήρης τραπεζική κρίση”, δήλωσε σε συνέντευξή του ο κ. Προβόπουλος. Με αυτό το ρυθμό, η Ελλάδα θα ξέμενε από χαρτονομίσματα σε μία ή δύο μέρες, σύμφωνα με το δημοσίευμα.
Ωστόσο, χωρίς να το ξέρει σχεδόν κανείς στο ελληνικό πολιτικό κατεστημένο, συνεχίζει ο Spiegel, μία μικρή ομάδα Ευρωπαίων αξιωματούχων και στελεχών του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου δούλευαν μυστικά για μήνες, προετοιμαζόμενοι για την κατάρρευση των ελληνικών τραπεζών. “Το μυστικό τους σχέδιο, γνωστό ως “Plan Z”, ήταν ένα λεπτομερές κείμενο του πώς θα γινόταν η ανασύνταξη του οικονομικού και χρηματοπιστωτικού υποβάθρου της Ελλάδας, εάν επρόκειτο να φύγει από το ευρώ.
Το σχέδιο αυτό αρχικά δεν αποτελούσε “οδικό χάρτη” για την έξοδο της Ελλάδας από το ευρώ, που από την αρχή θεωρήθηκε καταστροφική προοπτική, αλλά στις αρχές του 2012 πολλοί από τους εμπλεκόμενους αξιωματούχους άρχισαν να σκέφτονται ότι θα ήταν ανεύθυνο να μην προετοιμαστούν για μία ενδεχόμενη Grexit.
Σε μεγάλο βαθμό, οι άνθρωποι που ανέλαβαν την επεξεργασία του Plan Ζ ήταν τέσσερις: Ο Γεργκ Άσμουσεν, τότε μέλος του εκτελεστικού συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, ο επί χρόνια υπουργός Οικονομικών της Αυστρίας, Τόμας Βίζερ, ο εκπρόσωπος του ΔΝΤ Πόουλ Τόμσεν και ο εκπρόσωπος της Κομισιόν Μάρκο Μπούτι.
Το σχέδιο ήταν καλά κρυμμένο. Κατά τη διάρκεια ενός δείπνου ανάμεσα στην Άνγκελα Μέρκελ και τον Ζοζέ Μπαρόζο, δύο εβδομάδες πριν τις εκλογές του Μαΐου του 2012, η Γερμανίδα καγκελάριος ζήτησεαπό τον πρόεδρο της Κομισιόν διαβεβαιώσεις ότι υπάρχει σχέδιο σε περίπτωση που η Ελλάδα απέρριπτε το πρόγραμμα διάσωσης και έβγαινε από την Ευρωζώνη. Ο Μπαρόζο επιβεβαίωσε ότι υπήρχε σχέδιο και πρότεινε στη Μέρκελ να της το δείξει, όμως αυτή του απάντησε πως ο λόγος του της αρκούσε.
Και μπορεί οι εκλογές του Μαΐου να μην οδήγησαν σε Grexit, υπήρχε όμως ένας νέος κίνδυνος: Η μαζική απόσυρση καταθέσεων από τις τράπεζες. Σε αυτήν την περίπτωση, οι τράπεζες κυριολεκτικά θα ξέμεναν από χρήματα και η ΕΚΤ δε θα μπορούσε να τις χρηματοδοτήσει, γιατί δεν θα είχε δικαίωμα να το κάνει, βάσει του καταστατικού της. Μόνο με ένα νέο νόμισμα θα μπορούσαν να επαναλειτουργήσουν οι τράπεζες.
Η Τράπεζα της Ελλάδος κατέφυγε στο εξής σύστημα: Αν ένας Έλληνας καταθέτης ζητούσε να αποσύρει ένα μεγάλο ποσό από το λογαριασμό του, του έλεγαν να περάσει την επόμενη μέρα. Εν τω μεταξύ, η Τράπεζα της Ελλάδος εισήγαγε επιπλέον 28,5 δισ. ευρώ από άλλα σημεία της ΕΕ, ώστε να μη δημιουργηθεί πρόβλημα. “Τι θα γινόταν αν ένας καταθέτης έμπαινε στην τράπεζα και ζητούσε τα λεφτά του; Τι θα συνέβαινε αν η απάντηση ήταν, λυπάμαι, ξεμείναμε από μετρητά;”, διερωτήθηκε ο Γ. Προβόπουλος. “Υπό τις τότε συνθήκες, θα οδηγούσε σε εκτεταμένες ανησυχίες και πιθανότατα πανικό μεταξύ των καταθετών”.
Ο Spiegel καταγράφει ακόμα μία συζήτηση στο Βερολίνο της Άνγκελα Μέρκελ με τον Μπαρόζο, ο οποίος εξέφρασε την άποψη ότι η Grexit θα ήταν μία καταστροφή και ότι ο Αντώνης Σαμαράς θα κέρδιζε πιθανότατα τις εκλογές. “Η κ. Μέρκελ είπε ότι ήταν ο κ. Σαμαράς για τον οποίο ανησυχούσε, καθώς είχε υπάρξει σε μία καμπάνια υπέρ της κατάργησης του προγράμματος”.
Οι σύμβουλοι της Γερμανίδας καγκελαρίου διαχωρίστηκαν σε δύο “στρατόπεδα”: Την ομάδα “ντόμινο”, που προειδοποιούσε ότι η Grexit θα προκαλούσε γενικευμένες πανικόβλητες πωλήσεις ομολόγων στις χώρες του ευρωπαϊκού Νότου, που θα ακολουθούσαν μαζικές αποσύρσεις καταθέσεων από τις τράπεζες των χωρών αυτών, και την ομάδα του “μολυσμένου ποδιού”, που υποστήριζε πως η απομάκρυνση της Ελλάδας θα επέτρεπε στην υπόλοιπη Ευρωζώνη να επιστρέψει σε υγιή επίπεδα. Ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε ήταν επικεφαλής της δεύτερης ομάδας.
Μετά τις εκλογές, ο Ζοζέ Μπαρόζο ήταν ο πρώτος από τους υψηλόβαθμους αξιωματούχους που επισκέφθηκε την Αθήνα μετά τις εκλογές του Ιουνίου. Σε μία δίωρη συνάντηση με τον Αντώνη Σαμαρά, του ξεκαθάρισε πως οι απαιτήσεις για ριζικές μεταρρυθμίσεις στο πρόγραμμα διάσωσης έπρεπε να σταματήσουν. Παρακίνησε τον Αντώνη Σαμαρά να συνεχίσει για ένα χρόνο να εκτελεί τις υπάρχουσες απαιτήσεις, και κατόπιν θα μπορούσαν να συζητηθούν τυχόν αλλαγές στο πρόγραμμα.
“Μη ζητάτε νέους όρους, δεν υπάρχει περίπτωση”, είπε ο Μπαρόζο, σύμφωνα με όσα γράφει ο Spiegel. “Το πρώτο μήνυμα που πρέπει να στείλετε στη Γερμανία είναι ότι θα πραγματοποιήσετε τα υπεσχημένα”.
Αργότερα, ο πρωθυπουργός δήλωσε στους συγκεντρωμένους δημοσιογράφους: “Ξεκινάμε την εφαρμογή των συμφωνημένων μέτρων”.
“Ο Σαμαράς έκανε την πιο εντυπωσιακή κωλοτούμπα της ιστορίας”, δήλωσε πρώην υπουργός της προηγούμενης κυβέρνησης.
