Ποια κτίρια ή άλλα πράγματα χαρακτηρίζονται ως κληροδοτήματα από νομικής πλευράς και τι ισχύει για αυτά
Πολλές φορές βλέπουμε ένα δημόσιο κτίριο, ένα μουσείο κλπ το οποίο φέρει την επιγραφή "κληροδότημα" .
Διάσημα κληροδοτήματα είναι το Ζάππειο Μέγαρο και οι κήποι του Ζαππείου. Ο Ζάππας Κωνσταντίνος, εξάδελφος του Ευάγγελλου Ζάππα, μετά το θάνατό του φροντίζοντας για την πιστή εκτέλεση της διαθήκης του, υλοποίησε με τον καλύτερο τρόπο το κληροδότημά του, κι έχτισε το Ζάππειο Μέγαρο και τους κήπους του Ζαππείου. Ίδρυσε επίσης διάφορα σχολεία και ιδρύματα, όπως επίσης και τα περίφημα Ζάππεια εκπαιδευτήρια της Κωνσταντινούπολης.
Επίσης, με κληροδότημα του Σίμωνα Σίνα κτίσθηκε η Ακαδημία Αθηνών που θεωρήθηκε ως "ένα από τα λαμπρότερα δημόσια οικοδομήματα όλης της Ευρώπης".
Τι όμως αποτελεί Κληροδότημα από νομική πλευρά ;
Κληροδότημα αποτελεί κάθε περιουσιακή ωφέλεια (πράγμα, απαίτηση κλπ.) που ο διαθέτης, με διάταξη η οποία περιλαμβάνεται στη διαθήκη του, προσπορίζει σε ένα πρόσωπο, χωρίς όμως να το διορίζει κληρονόμο του.
Αν στο μεριδούχο καταλείφθηκε κληροδοσία, μπορεί να την αποποιηθεί (να την αρνηθεί) και να ασκήσει ολόκληρο το δικαίωμά του στη νόμιμη μοίρα. Δηλαδή μπορεί να αξιώσει ολόκληρο το ποσοστό του ποσοστό τους επί της περιουσίας του κληρονομουμένου ως κατιών αυτού.
Φυσικά, αν δεν αποποιηθεί την κληροδοσία, ασκεί το δικαίωμα της νόμιμης μοίρας για το μέρος που λείπει.
Εκείνος που βαρύνεται με την κληροδοσία δικαιούται να τάξει στο μεριδούχο εύλογη προθεσμία για να την αποποιηθεί. Αν η προθεσμία περάσει άπρακτη, το δικαίωμα αποποίησης χάνεται.
Η κληροδοσία μπορεί να είναι είτε άμεση, στην περίπτωση που ο κληροδόχος αποκτά ορισμένο πράγμα ή δικαίωμα άμεσα και αυτοδίκαια από την κληρονομιαία περιουσία, είτε έμμεση, όταν ο κληροδόχος έχει μόνο το δικαίωμα να απαιτήσει από το βεβαρυμένο κληρονόμο την παροχή του αντικειμένου που του κληροδοτήθηκε.
Το δικαίωμα απ` την κληροδοσία αποκτάται μόλις πεθάνει ο διαθέτης, αλλά ο κληροδόχος έχει δικαίωμα να αποποιηθεί την κληροδοσία. Συνεπώς, η κτήση της κληροδοσίας καθίσταται οριστική με την αποδοχή της, η οποία γίνεται με μονομερή δήλωση που ανακοινώνεται στον βεβαρημένο κληρονόμο.
Κληροδότημα μπορεί να αναγραφεί και προς όφελος μεριδούχου της «εξ αδιαθέτου» διαδοχής, αλλά λαμβάνεται πρόνοια να μην παραβλάπτονται τα δικαιώματά του, ως κληρονόμου, επάνω στη νόμιμη μοίρα.
Περιορισμοί προβλέπονται επίσης, όταν η πρόθεση του διαθέτη είναι το κληροδοτούμενο αγαθό να παραμείνει διαρκώς στην οικογένειά του, καθώς επίσης στην περίπτωση της καταπιστευματικής υποκατάστασης, όταν δηλαδή προβλέπεται ότι το κληροδότημα θα περάσει σε άλλο πρόσωπο έπειτα από την απόκτηση της κληροδοσίας.
Ο κληροδόχος δικαιούται, με δήλωσή του προς τον βεβαρημένο κληρονόμο, να αποδεχθεί ή να αρνηθεί το κληροδότημα. Αν το αποδεχθεί, αποκτά ενοχικό δικαίωμα (δηλαδή έχει δικαίωμα ν΄ αξιώσει την παροχή του κληροδοτήματος) έναντι του προσώπου που βαρύνεται με την εκτέλεση της παροχής (βεβαρημένου).
Το κληροδότημα μπορεί να συσταθεί εις βάρος είτε ενός ή πολλών κληρονόμων ή κληροδόχων.
Επίσης, κληροδότημα. μπορεί να προβλεφθεί και προς όφελος ενός κληρονόμου, αλλά και σε βάρος της κληρονομιάς του ίδιου, οπότε ονομάζεται εξαίρετο.
Χρύσα Τσιώτση, Δικηγόρος
[email protected]
