Η Ισλανδία, η οποία συχνά επαινείται για τη ριζοσπαστική διαχείριση της τραπεζικής της κρίσης, μπορεί πλέον να μεταδώσει ένα μάθημα στην Κύπρο: χρειάζεται υπομονή για την επιστροφή μίας κανονικής λειτουργίας της οικονομίας.
Η Ισλανδία είχε σχεδόν το ίδιο πρόβλημα με την Κύπρο: το μέγεθος του χρηματοπιστωτικού της τομέα ήταν δυσανάλογα μεγάλο σε σχέση με την οικονομία της. Οταν οι ισλανδικές τράπεζες κατέρρευσαν το 2008, αποφάσισε, όπως και η Κύπρος το 2013, να τις αφήσει να χρεοκοπήσουν.
"Υπάρχουν ομοιότητες: ορισμένοι καταθέτες αναγκάσθηκαν να συμβάλουν σε ένα επί της ουσίας αντίστοιχο σενάριο, την κατάρρευση ενός χρηματοπιστωτικού τομέα που ήταν περτροφικός", λέει ο Τζέικομπ Κίρκεγκαρντ, οικονομολόγος του Peterson Institute της Ουάσινγκτον.
Στην Ισλανδία τα πάντα παίχτηκαν σε πολύ λίγο χρόνο. Στις 15 Σεπτεμβρίου 2008, όταν πτώχευσε η Lehman Brothers, οι παγκόσμιες αγορές πάγωσαν τις πιστώσεις από τη μία ημέρα στην άλλη.
Για τις τρεις μεγάλες ισλανδικές τράπεζες (Glitnir, Landsbanki, Kaupthing) η χρεοκοπία βρίσκεται προς των πυλών. Τα τρία ιδρύματα που είχαν χρηματοδοτήσει με δάνεια μία φρενήρη διεθνή επέκταση, έχουν απόλυτη ανάγκη τις αγορές.
Η κυβέρνηση επιλέγει τότε την δυναμική λύση και εξασφαλίζει από το κοινοβούλιο την άδεια να αναλάβει τον έλεγχο των τραπεζών. Αυτό θα γίνει στις 9 Οκτωβρίου.
Οι πιστωτές, οι μέτοχοι και οι ξένοι καταθέτες πληρώνουν τον λογαριασμό. Είναι κάτι που συμβαίνει για πρώτη φορά στην παγκόσμια οικονομική ιστορία: πιστωτικά ιδρύματα που έχουν βαθμολογηθεί με τριπλό Α από τους οίκους αξικλόγησης χρεοκοπούν.
Όπως γράφει το Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων, το ισλανδικό κράτος επιλέγει να μην δανεισθεί για να διασώσει τα τραπεζικά μαμούθ. "Η Ισλανδία αποτελεί προηγούμενο. Υιοθέτησε μία πολύ σκληρή γραμμή και ήταν απολύτως απομονωμένη, αντίθετα από την Κύπρο", σχολάιζει ο Νικολά Βερόν του κύκλου Bruegel των Βρυξελλών.
Μόνο το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο θα την βοηθήσει. Η ειρωνία της ιστορίας είναι ότι η Ισλανδία του 2008, όπως και η Κύπρος του 2013, είχε προσωρινά πιστέψει ότι μπορεί να επιδιώξει δάνειο από τη Ρωσία, το οποίο αρνήθηκε τελικά η Μόσχα.
Τέσσερα και μισό χρόνια αργότερα, αυτή η σφοδρή κρίση έχει αφήσει βαθιές ουλές στην οικονομία και το χρηματοπιστωτικό σύστημα της Ισλανδίας, που θα χρειασθεί καιρός για να επουλωθούν.
Η χώρα έχει περάσει μία μακρά φάση αναδιάρθρωσης των ιδιωτικών χρεών, είτε αυτό αφορά τις επιχειρήσεις είτε τα νοικοκυριά που είχαν δανεισθεί ελβετικά φράγκα για την αγορά κατοικίας. Πιστωτές και χρεώστες έχουν βαθιά σημάδια από τις υπερβολές της δεκαετίας του 2000.
Σύμφωνα με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, οι τράπεζες παραμένουν υπερβολικά εξαρτημένες από τις "αιχμάλωτες" καταθέσεις στην Ισλανδία. Οι έλεγχοι διακίνησης κεφαλαίων που θεσπίστηκαν από το 2008 τις περιορίζουν εκεί για μεγάλο διάστημα ακόμη. Τον Νοέμβριο, το ΔΝΤ προέβλεπε ότι θα παραμείνουν εκεί τουλάχιστον μέχρι το 2015.
Χωρίς αυτούς τους περιορισμούς, οι καταθέτες θα έβγαζαν τα χρήματά τους από την Ισλανδία, όπου οι ευκαιρίες .... είναι μηδαμινές, με την μαραζωμένη αγορά στέγης, το μικροσκοπικό χρηματιστήριο του Ρέικιαβικ και την εξαφάνιση των περίπλοκων και προσοδοφόρων τραπεζικών προϊόντων.
Η απομόνωση αυτή, που αποθαρρύνει τους ξένους, έχει συμβάλει στην μείωση της μερίδας των επενδύσεων στο ΑΕΠ στο 14% το 2012, στο ήμισυ σε σχέση με το 2007.
Μετά την ανάκαμψη κατά το διάστημα 2010-2011, η ανάπτυξη του 2012 ήταν ισχνή. Ωστόσο συνοδεύθηκε από ταχεία μείωση της ανεργίας, η οποία τον Φεβρουάριο έπεσε κάτω από το 5% για πρώτη φορά από το 2008.
"Οι επενδύσεις είναι πολύ πεσμένες. Στην πραγματικότητα, η Ισλανδία έχει αποκόψει πολλούς από τους δεσμούς της με την ευρωπαϊκή οικονομία και το ευρωπαϊκό χρηματοπιστωτικό σύστημα", διαπιστώνει ο Άσγκιρ Τζόνσον, καθητής Οικονομικών του Πανεπιστημίου της Ισλανδίας.
Η ισλανδική ηγεσία έχει επίγνωση αυτού του προβλήματος της απομόνωσης. "Η ιστορία δείχνει ότι η Ισλανδία ήταν σε καλύτερη κατάσταση όταν διατηρούσε ανοικτές οικονομικές σχέσεις με τον υπόλοιπο κόσμο", δήλωσε στις 21 Μαρτίου ο διοικητής της κεντρικής τράπεζας Μαρ Γκούντμουντσον.
Η Ισλανδία εξασφαλίζει εισροή ξένου συναλλάγματος από την αλιεία και την αύξηση της τουριστικής κίνησης. Το 2012 το νησί υποδέχθηκε 672.000 ξένους επισκέπτες, 19% περισσότερους από το 2011, που ισοδυναμεί με το διπλάσιο του πληθυσμού τους.
"Το μάθημα για την Κύπρο είναι ότι πρέπει να λάβει ταχέα και δραστικά μέτρα στον χρηματοπιστωτικό τομέα, αλλά οφείλει να παραμείνει εντός του οικονομικού συστήματος της ευρωζώνης. Εάν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο απομονωθεί, η ανάκαμψη θα διαρκέσει περισσότερο", εκτιμά ο Άσγκιρ Τζόνσον.
