Τα πολλά πρόσωπα του σκοτεινού ιππότη της Μαύρης Τετάρτης
Τζορτζ Σόρος, ο άνθρωπος με τα πολλά πρόσωπα: Καταχθόνιος κερδοσκόπος, βασιλιάς του επενδυτικού ρίσκου, μεγάλος φιλάνθρωπος, πονηρός «εμπρηστής» που σπεύδει να αγοράσει όλη την πυροσβεστική λίγο προτού βάλει τη φωτιά στις αγορές, ειλικρινής εχθρός όλων των εθνικιστών του πλανήτη, δίκαιος θεωρητικός του ύστερου καπιταλισμού, δηλωμένος άθεος, οπαδός του Κέυνς και ευεργέτης-χρηματοδότης των Δημοκρατικών στις ΗΠΑ, ιλουμινάτος αθέατος πρωταγωνιστής στις μισές θεωρίες συνωμοσίας του καιρού μας, insider που αποκαλύπτει τις αδυναμίες του χρηματοπιστωτικού συστήματος.
Ως καταδιωκόμενος Εβραίος, ο έφηβος Τζορτζ Σόρος κατάφερε να επιβιώσει από τη ναζιστική κατοχή στην Ουγγαρία την περίοδο 1944-1945, χρησιμοποιώντας πλαστά έγγραφα, τα οποία του έφτιαξε ο πατέρας του. Κατόπιν, μετανάστευσε στην Αγγλία και σπούδασε στο London School of Economics, ενώ παράλληλα εργαζόταν σε σιδηροδρομικό σταθμό σαν αχθοφόρος και τα βράδια σαν σερβιτόρος σε μπαρ και κλαμπ.
Μετά την θριαμβευτική αποφοίτησή του, ο Σόρος ζήτησε από όλους τους CEO εμπορικών τραπεζών στο Λονδίνο να κανονίσουν μία συνάντηση - αλλά γρήγορα απογοητεύτηκε γιατί του απάντησαν μόνο δυο. Ο ίδιος περιγράφει την περίοδο αυτή ως το... χαμηλότερο σημείο της ζωής του, καθώς ταπεινώθηκε αρκετά και συχνά σε πάρα πολλές συνεντεύξεις. Τελικά, όμως, τα κατάφερε και ξεκίνησε να εργάζεται σε εμπορική τράπεζα στο Λονδίνο, ως υπάλληλος. Όπως έχει δηλώσει χωρίς περιστροφές, ο αποκλειστικός λόγος που τον προσέλαβαν είναι γιατί μιλούσε την - δύσκολη και ιδιόμορφη - ουγγρική γλώσσα!
Τη δεκαετία του '50, ο επενδυτής μετακόμισε στη Νέα Υόρκη για να εργαστεί στη F.M. Mayer. Μετά από πολλά χρόνια καριέρας ως αναλυτής και έμπορος επιχειρήσεων, ο Σόρος ίδρυσε τη Soros Fund Management. Μαζί του συνεργάστηκαν στενά επενδυτές όπως ο Jim Rogers και οι Stanley Druckenmiller, οι οποίοι έγιναν και οι ίδιοι με τη σειρά τους διαβόητοι θρύλοι των αγορών.
Το επενδυτικό κεφάλαιο, με τον Σόρος στο τιμόνι και τους δύο γιους του στο πλευρό του, γνώρισε ιδιαίτερη οικονομική επιτυχία μέσα από τις στρατηγικές επιλογές του, με την επενδυτική του περιπέτεια να καταλήγει να τον φέρνει ενίοτε και στις πρώτες δεκάδες των πλουσιότερων ανθρώπων του κόσμου, με περιουσία πάνω από 20 δισ. δολάρια!
Οι μεγάλες επενδυτικές κινήσεις του Σόρος είχαν πάντα πολύ τονισμένο τον κερδοσκοπικό χαρακτήρα, με αποτέλεσμα ο επιχειρηματίας να αποκτήσει μια φήμη για διαβόητες επιθετικές αγορές και πωλήσεις αμφίβολης ηθικής, καθώς συχνά αποκόμιζε κέρδη με τη μέθοδο της αυτοεκπληρούμενης προφητείας. Οι αμφιβόλου ηθικής επενδυτικές κινήσεις του Σόρος έκαναν τον διάσημο οικονομολόγο Πολ Κρούγκμαν να γράψει για καθοριστική επίδραση του «Φαινομένου Σόρος» στις αγορές: «Όποιος έχει διαβάσει έστω και ένα οικονομικό περιοδικό τα τελευταία χρόνια δεν μπορεί να μη γνωρίζει ότι αυτές τις μέρες υπάρχουν επενδυτές που όχι μόνο μετακινούν χρήματα περιμένοντας μια νομισματική κρίση, αλλά κάνουν πράγματι το καλύτερο που μπορούν για να πυροδοτήσουν αυτή την κρίση για διασκέδαση και κέρδος. Αυτοί οι νέοι ηθοποιοί στη σκηνή δεν έχουν ακόμα σταθερό όνομα: ο νέος όρος που προτείνω για όλους αυτούς είναι “Σόροι”»!
Ο ίδιος ο Σόρος όμως προτιμά να είναι γνωστός και συνώνυμος με δύο άλλους πολύ διαφορετικούς όρους: Φιλάνθρωπος και θεωρητικός του ύστερου καπιταλισμού. Ένα από τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του δισεκατομμυριούχου επενδυτή είναι το συνεχές και τεράστιο φιλανθρωπικό του έργο: ξεκινώντας από το κονδύλι για τους έγχρωμους φοιτητές της Νότιας Αφρικής το 1979, ο Σόρος ίδρυσε το Open Society Foundations το 1984, ένα δίκτυο φιλανθρωπικών οργανισμών που χρηματοδοτούν ένα ευρύτατο πρόγραμμα διεθνών πρωτοβουλιών για την προώθηση «της δικαιοσύνης, της εκπαίδευσης, της δημόσιας υγείας, της επιχειρηματικότητας και των ανεξάρτητων μέσων ενημέρωσης». Ο Σόρος αρθρογραφεί επίσης τακτικά και έχει γράψει πολλά βιβλία, κυρίως δοκίμια και απόψεις για το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα. Ο ρόλος του θεωρητικού αρέσει ιδιαίτερα στον μεγαλοεπενδυτή, που επιμένει ότι είναι ουσιαστικά κεϋνσιανός, νοσταλγός του new deal και κριτικός απέναντι στην κυρίαρχη mainstream ιδεολογία των αγορών. Πάντως, ότι και να κάνει ο Σόρος, το κοινό θα τον θυμάται πρώτα και κύρια για τον σκοτεινό ιππότη της Μαύρης Τετάρτης, τον άνθρωπο που κατατρόπωσε μόνος του την Τράπεζα της Αγγλίας!
Annus Mirabilis 1992: Λίρα στερλίνα - Τζορτζ Σόρος 0-4
Το Ευρωπαϊκό Νομισματικό Σύστημα δημιουργήθηκε το 1992 και ως αποτέλεσμα τα ευρωπαϊκά νομίσματα είχαν περιθώριο διακύμανσης μόνο 2,25% γύρω από ένα εικονικό νόμισμα, το ECU (European Currency Unit, Ευρωπαϊκή Νομισματική Μονάδα).
Την Τετάρτη 16 Σεπτεμβρίου 1992, το επενδυτικό κεφάλαιο του Τζ. Σόρος, Quantum, περνά στην επίθεση μετατρέποντας σε άλλα νομίσματα σχεδόν 7 δισ. στερλίνες - που είχε φροντίσει να δανειστεί.
Η επιχείρηση έγινε μαζί με άλλα επενδυτικά ταμεία, καθώς και αμερικανικές τράπεζες.
Αντιμέτωπη με μια τέτοια κερδοσκοπία, η Τράπεζα της Αγγλίας ξόδεψε 50 δισ. στερλίνες για να στηρίξει το νόμισμά της, οι traders που εργάζονταν για αυτήν τα έδωσαν όλα, αλλά χωρίς αποτέλεσμα.
Όταν εξαντλήθηκαν τα αποθέματα, η ΤτΑ παρέδωσε τα όπλα και την επομένη, η Βρετανία αποφάσισε να βγει από το Ευρωπαϊκό Νομισματικό Σύστημα και να προχωρήσει σε υποτίμηση 15%.
Ο Τζορτζ Σόρος, μέσα σε μερικές ώρες καταγράφει κέρδη άνω του 1 δισ. δολαρίων.
Το βρετανικό υπουργείο Οικονομικών υπολογίζει τις απώλειες σε 3,4 δισ. στερλίνες, τα άλλα ευρωπαϊκά νομίσματα υποτιμώνται το ένα μετά το άλλο και το Ευρωπαϊκό Νομισματικό Σύστημα δέχεται σοβαρό πλήγμα, με αποτέλεσμα την 1η Αυγούστου 1993 τα περιθώρια διακύμανσης των νομισμάτων να αυξηθούν στο 15% και η βάση της ιδέας του να κλονιστεί.
Ο Τζορτζ Σόρος επανέλαβε εν μέρει την επιτυχία του με την κατάρρευση του νομίσματος της Ταϊλάνδης αλλά και πολύ αργότερα με το γιαπωνέζικο γεν: Φέρεται μάλιστα να αποκόμισε συνολικά κέρδη της τάξεως του 1 δισ. δολαρίων, στοιχηματίζοντας απλά και μόνο στην υποχώρηση του γεν. Για άλλη μια φορά λοιπόν 1 ολόκληρο δισεκατομμύριο κέρδος με τη μία; Ναι, μεν αλλά. Όπως και ο ίδιος ο Σόρος έχει παραδεχτεί, το trading σε ξένα νομίσματα είναι επικίνδυνη δραστηριότητα και υποκείμενη στην τύχη. Στην κρίση της στερλίνας ο επιχειρηματίας κέρδισε 1 δισ. τη μία μέρα αλλά έχασε 500 εκ. μία από τις αμέσως επόμενες! Στον τύπο έγινε κεντρικό θέμα μόνο το ηρωικό κέρδος και όχι η επίσης εξαιρετικά ηρωική χασούρα. Με το βλέμμα στο τελικό αποτέλεσμα, το αιώνιο bottom line, o Τζορτζ Σόρος δεν φοβήθηκε ποτέ να ρισκάρει και να χάσει.
