Η ιστορία της ελληνικής μπύρας ξεκίνησε το 1864 με την ίδρυση της Fix
Καλοκαίρι, ήλιος, ζέστη και πολλοί από μας αποζητούμε είτε στην παραλία, είτε στην ταβέρνα με την παρέα μας λίγη δροσιά σε μια μπύρα, η κατανάλωση της οποίας ανεβαίνει κατακόρυφα αυτήν την εποχή στη χώρα μας.
Οι Έλληνες μπορεί να μην είμαστε λάτρεις του συγκεκριμένου ποτού, καθώς υπερτερούν τα παραδοσιακά ελληνικά προϊόντα -κρασί, ούζο, τσίπουρο- ωστόσο η μπύρα εξακολουθεί να είναι το πιο φθηνό απ’ όλα τα αλκοολούχα και αυτό την κάνει ακόμη πιο προσιτή εν μέσω κρίσης. Αυτό προδίδει και η «έκρηξη» τόσο του αριθμού των εταιρειών, όσο και των ζυθοποιίων στην Ελλάδα. Σύμφωνα λοιπόν με τα επίσημα στοιχεία της Ένωσης Ζυθοποιών Ευρώπης (The Brewers of Europe), στη χώρα μας το 2016 δραστηριοποιούταν 40 μικρές και μεγάλες επιχειρήσεις ζυθοποιίας από μόλις 9 το 2010 και 43 παραγωγικές μονάδες από μόλις 11 το 2010.
Μάλιστα, από τις 43 παραγωγικές μονάδες οι 25 ανήκουν σε μικροζυθοποιίες που αναπτύχθηκαν σαν «μανιτάρια» τα τελευταία 5 χρόνια στη χώρα μας, καθώς σύμφωνα με τα στοιχεία της Ένωσης Ζυθοποιών Ευρώπης το 2011 οι μικροζυθοποιίες στην Ελλάδα ανέρχονταν σε μόλις 7. Πως ξεκίνησαν όμως όλα αυτά και πως μπήκε στη ζωή μας το εθνικό προϊόν της Γερμανίας;
Η πρώτη ελληνική μπύρα με ιστορία 150 ετών
Όλα ξεκίνησαν το 1850, όταν το μέλος της βαυαρικής βασιλικής αυλής της Ελλάδας Γκέοργκ Γιόχαν Φιξ ξεκίνησε δειλά-δειλά τη δική του μικροεπιχείρηση παραγωγής του αγαπημένου ποτού των Γερμανών στην περιοχή της Μαγκουφάνας, την σημερινή Πεύκη. Μάλιστα, φιλοδοξούσε να κληροδοτήσει την επιχείρηση στον γιο του Γιόχαν Καρλ Φιξ, τον οποίο για το λόγο αυτό έστειλε για ειδικές σπουδές ζυθοποιού στο Μόναχο.
Σε ένα διάλειμμα αυτών των σπουδών ο Γιόχαν Καρλ έρχεται στην Αθήνα για να δει τον πατέρα του, αλλά δεν πρόλαβε, καθώς ο πατέρας του δολοφονήθηκε από ληστές. Τότε αποφασίζει να μην επιστρέψει στις σπουδές του στο Μόναχο και να εφαρμόσει ό, τι έμαθε στην «ορφανή» πατρική επιχείρηση και τα κατάφερε, χάρη κυρίως στους πολλούς Βαυαρούς αξιωματικούς που ήρθαν στην Αθήνα να πλαισιώσουν τη βασιλική αυλή, αλλά και τους οριστικά ελεύθερους πλέον από τον οθωμανικό ζυγό Έλληνες, που υιοθέτησαν τη νέα μόδα.
Η μεταφορά της μπύρας στην Αθήνα γινόταν με τα κάρα
Το 1864 ο ελληνοποιημένος πλέον Ιωάννης Κάρολος Φιξ ιδρύει την εταιρεία με την επωνυμία Fix και αποφασίζει να εγκαταστήσει το ζυθοποιείο του στο Κολωνάκι, που αποτελούσε τότε προάστιο της μικρής σε έκταση πρωτεύουσας. Η μπύρα του κερδίζει τους Έλληνες, γίνεται μόδα και σταδιακά εξαπλώνεται σε όλη την Αθήνα.
Το 1870 ο Φιξ ανοίγει την πρώτη του μεγάλη μπυραρία στις πλαγιές του Αρδηττού, δίνοντας της το όνομα «Μετς», σε ανάμνηση της μάχης του τότε γαλλογερμανικού πολέμου στη γαλλική πόλη Μετς, από την οποία πήρε στη συνέχεια το όνομά της η περιοχή και το διατηρεί μέχρι και σήμερα. Με το πέρασμα των χρόνων η πελατεία ολοένα και αυξάνεται και ο χώρος δεν επαρκεί.
Το 1893 ο Ιωάννης Κάρολος Φιξ αποφασίζει να μεταφέρει το σπίτι του και τη ζυθοποιία του στην εξοχική τότε Λεωφόρο Συγγρού. Ο ιδρυτής της πρώτης ελληνικής μπύρας είχε αποκτήσει ήδη δύο γιους, ο μεγαλύτερος εκ των οποίων, ο Κάρολος, ανέλαβε ενεργό ρόλο στην επιχείρηση. Η μικρή χειροκίνητη βιοτεχνία άρχισε να μεγαλώνει μέρα με την ημέρα και σε λίγα χρόνια εξελίχθηκε σε ατμοκίνητο εργοστάσιο, εξοπλισμένο με τα τελειότερα για την εποχή μηχανήματα παρασκευής μπύρας.
Το πρώτο εργοστάσιο της Fix στη Λεωφόρο Συγγρού
Το 1900 μάλιστα η μπύρα Fix συμμετείχε στην έκθεση του Μιλάνου και απέσπασε το «Χρυσό Βραβείο». Ήταν το πρώτο σε μια σειρά βραβεύσεων της ελληνικής μπύρας σε διεθνείς εκθέσεις και διαγωνισμούς τα επόμενα χρόνια. Ανήσυχο πνεύμα και απόλυτα αφοσιωμένος στο προϊόν του, ο Κάρολος Φιξ πληροφορήθηκε το 1920, ότι στην Ευρώπη αρχίζει η παραγωγή τεχνητού ψύχους και χωρίς καθυστέρηση συγκεντρώνει τις οικονομίες του και εφοδιάζει το μικρό του εργοστάσιο με ψυκτικά μηχανήματα.
Το 1922 ο Κάρολος Φιξ πεθαίνει, αφήνοντας την οικογενειακή επιχείρηση στους δύο γιους του, Γιάννη και Αντώνη, που από μικρούς τους είχε μαζί του στη δουλειά. Τα δύο αδέλφια μεγάλωσαν ακόμη περισσότερο την επιχείρηση. Δημιούργησαν βυνοποιείο, ώστε η μπύρα να παρασκευάζεται από ελληνικό κριθάρι και διαμόρφωσαν τεράστιους ψυκτικούς χώρους για τη διατήρηση του πλεονάσματος της γεωργικής παραγωγής.
Το ιστορικό κτίριο ΦΙΞ και η διάσπαση της οικογένειας
Το 1957 ήταν χρονιά ορόσημο για την ιστορία της μπύρας Fix. Κατ’ αρχάς ανατίθεται στον τότε κορυφαίο αρχιτέκτονα Τάκη Ζενέτο η ανακαίνιση και επέκταση των εγκαταστάσεων στη Λεωφόρο Συγγρού, το οποίο ολοκληρώθηκε το 1961, αποκτώντας ένα υπερσύγχρονο εργοστάσιο, τόσο σε μηχανήματα όσο και σε design. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούσε το ισόγειο του κτιρίου, που καλυπτόταν περιμετρικά με τζάμι, ώστε ο κόσμος περνώντας απ’ έξω, να μπορεί να δει τον τρόπο παρασκευής της μπύρας.
Την ίδια χρονιά ωστόσο, τα δύο αδέρφια αποφασίζουν να ακολουθήσουν ξεχωριστούς δρόμους. Ο Αντώνης Φιξ δημιουργεί την Ελληνική Ζυθοποιία ΑΕ και κατασκευάζει εργοστάσιο στην περιοχή της οδού Πέτρου Ράλλη, όπου είναι σήμερα το αμαξοστάσιο του ΟΑΣΑ) και «λάνσαρε την μπύρα Άλφα, σπώντας το μονοπώλιο του πατρικού προϊόντος. Τότε βρίσκει την ευκαιρία να μπει στην ελληνική αγορά και η ολλανδική Amstel.
Η Αλίκη Βουγιουκλάκη με μαύρο μαλί πριν γίνει διάσημη διαφήμιζε τη μπύρα
Σαν να μην έφθανε αυτό, στις αρχές της δεκαετίας του 1960 πεθαίνει ο Ιωάννης Φιξ και η χήρα του Μαριάνθη παντρεύεται τον πολιτικό της τότε Ένωσης Κέντρου, Πέτρο Γαρουφαλιά, ο οποίος γίνεται μέλος του διοικητικού συμβουλίου της ζυθοποιίας και σημαίνον στέλεχος της εταιρείας. Ο πρωταγωνιστικός ρόλος που έπαιξε στην αποστασία του 1965 και την πτώση της κυβέρνησης του Γεωργίου Παπανδρέου είχε αρνητικές επιπτώσεις στην ζυθοποιία Fix, η οποία σε συνδυασμό με το ότι αρχίζουν να μπαίνουν στην αγορά και άλλες μάρκες, όπως η Ηenninger, η Lowenbrau κ.α., άρχισε να πνέει τα λοίσθια.
Το 1982 η Fix καταρρέει υπό το βάρος των χρεών και το εμπορικό της σήμα περνάει στην Εθνική Τράπεζα. Ο τελευταίος τη ιδιοκτήτης, γιος του Ιωάννη, Κάρολος Φιξ αποσύρεται από την ζυθοποιία και εγκαθίσταται στην Ελβετία. Για 13 ολόκληρα χρόνια το εμπορικό σήμα της πρώτης ελληνικής μπύρας εξαφανίζεται.
Το εργοστάσιο της εταιρείας στη Λεωφόρο Συγγρού δια χειρός Τάκη Ζανέτου
Η αναγέννηση και εξαγορά της από την πολυεθνική Carlsberg Group
Το 1995 η Εθνική Τράπεζα πούλησε όλα τα σήματα της μπίρας Fix στον οινοποιό Βασίλη Κουρτάκη της «Δ. Κουρτάκης Α.Ε.», που παράγει την γνωστή ρετσίνα, έναντι ποσού 120 εκατ. δραχμών πλέον 1,5% επί του τζίρου από την κυκλοφορία της μπίρας. Το 2000 η εταιρεία κυκλοφορεί την Fix Hellas, με την ξεχωριστή εταιρεία που είχε ιδρύσει με την επωνυμία «Ολυμπιακή Ζυθοποιία Α.Ε.», χωρίς όμως επιτυχία.
Το 2009 η «Α.Ε. Ελληνικές Μικροζυθοποιίες» των αδελφών Ηλία και Γιώργου Γκρέκη και του επιχειρηματία Γιάννη Χήτου εξαγοράζουν την «Ολυμπιακή Ζυθοποιία Α.Ε.» και την Πρωτοχρονιά του 2010 η «Α.Ε. Ελληνικές Μικροζυθοποιίες» μετονομάζεται σε «Ολυμπιακή Ζυθοποιία Α.Ε.» αποκτώντας πλέον όλα τα σήματα της ιστορικής μπίρας FIX. Τον ίδιο χρόνο οι τρεις επιχειρηματίες επενδύουν 16 εκατ. ευρώ για το υπερσύγχρονο ζυθοποιείο έκτασης 7.500 τ.μ. στην περιοχή της Ριτσώνας στην Εύβοια.
Η επανεμφάνιση της Fix στην αγορά είχε εντυπωσιακά αποτελέσματα, καταλαμβάνοντας από την αρχή κιόλας μερίδιο 3% στην αγορά και η ζήτηση συνεχώς αυξανόταν, όχι μόνο στην εγχώρια αγορά, αλλά και στο εξωτερικό. Έτσι, οι τρεις επιχειρηματίες προχωρούν σε μία επιπλέον επένδυση ύψους 15 εκατ. Ευρώ στο ζυθοποιίο της Ριτσώνας για την αύξηση της παραγωγής. Παράλληλα ξεκινούν την υλοποίηση του προγράμματος συμβολαιακής καλλιέργειας κριθαριού, δημιουργώντας τον πρώτο της πειραματικό αγρό έκτασης 200.000 τ.μ., στην περιοχή της Θήβας.
Η συνεχώς ανοδική πορεία της μπύρας Fix, που έγινε ανταγωνιστική στα μεγαθήρια της ζυθοποιίας, προκάλεσε το ενδιαφέρον της Carlsberg Group, η οποία είχε ήδη αποκτήσει από το 2008 την «Μύθος Ζυθοποιία Α.Ε.». Έτσι το 2014 η Δανέζικη πολυεθνική εταιρεία εξαγόρασε μέσω της «Μύθος Ζυθοποιία Α.Ε.» το 51% της «Ολυμπιακής Ζυθοποιίας Α.Ε.» και οι δύο εταιρείες συγχωνεύθηκαν υπό την επωνυμία «Ολυμπιακή Ζυθοποιία Α.Ε.». Τον περασμένο Φεβρουάριο μάλιστα, η Carlsberg Group εξαγόρασε και το υπόλοιπο 49% που κατείχαν οι αδελφοί Γκρέκη και ο Γιάννης Χήτος και πλέον ελέγχει το 100% της εταιρείας.
Τα μερίδια αγοράς και η κατανάλωση μπύρας στην Ελλάδα
Μπορεί όπως αναφέραμε στην αρχή, ο κλάδος της ζυθοποιίας στην Ελλάδα να αναπτύσσεται διαρκώς τα τελευταία χρόνια, ωστόσο σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία, το 80% και πάνω των πωλήσεων κατέχουν οι δύο πολυεθνικές που δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα. Συγκεκριμένα, η Ολλανδικών συμφερόντων «Αθηναϊκή Ζυθοποιία» (Amstel, Heineken, Άλφα, κ.α.) έχει μερίδιο αγοράς κοντά στο 54%, ακολουθεί με 27% η «Ολυμπιακή Ζυθοποιία» (Fix, Μύθος, κ.α.), από 5% η κάθε μία ελέγχουν οι μεσαίου μεγέθους ζυθοποιές «ΕΖΑ Αταλάντης» (Pils, Krombacher κ.α.) και «Ζυθοποιία Μακεδονίας-Θράκης» (Βεργίνα) και το υπόλοιπο ποσοστό 9% μοιράζονται οι 25 μικρές ζυθοποιίες.
Όσον αφορά την παραγωγή, αυτή δεν επαρκεί να καλύψει τις εγχώριες ανάγκες, όπως προκύπτει από τα στοιχεία της Ένωσης Ευρωπαίων Ζυθοποιών. Συγκεκριμένα, το 2016 παρήχθησαν 3,827 εκατ. εκατόλιτρα μπύρας, ενώ η κατανάλωση έφθασε τα 2,882 εκατ. εκατόλιτρα. Η κατά κεφαλήν κατανάλωση το 2016 έφθασε τα 36 λίτρα.
