Η ελληνική μεταποίηση στην προσπάθεια της να αυξήσει τις εξαγωγικές της επιδόσεις, περιόρισε την παρουσία της στην εγχώρια αγορά. Κύρια αιτία ήταν οι χαμηλές τιμές που επεκράτησαν στην ελληνική αγορά λόγω κρίσης και η μειωμένη ζήτηση. Με άλλα λόγια οι μεταποιητικές επιχειρήσεις εστράφησαν στις ξένες αγορές στις οποίες προσέφεραν τα προϊόντα τους σε καλύτερες τιμές και με καλύτερους όρους πληρωμής.
Αυτό προκύπτει από μελέτη που πραγματοποίησαν από κοινού το Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο Αθήνας και ο Πανελλήνιος Σύνδεσμος Εξαγωγέων.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της μελέτης, εάν από την παραγωγή αφαιρέσουμε τις εξαγωγές, η εγχώρια παραγωγή καλύπτει ποσοστό μόλις 26% της εγχώριας κατανάλωσης, ενώ το υπόλοιπο 74% ικανοποιείται από τις εισαγωγές. Αξίζει να σημειωθεί ότι έως και το 2008 οι εισαγωγές αντιστοιχούσαν στο 70% ή και λιγότερο της εγχώριας κατανάλωσης, και διαδοχικά αυξήθηκαν στο 74% το 2013. Με άλλα λόγια, τα εγχώρια παραγόμενα προϊόντα αντικατεστάθησαν από φθηνότερα εισαγόμενα προϊόντα, και αυτό προκύπτει και από τους όρους εμπορίου (δείκτης εξαγομένων προϊόντων / δείκτης εισαγομένων προϊόντων). Οι όροι εμπορίου βελτιώθηκαν κατά την περίοδο 2009 - 2015 κατά +28,2%, που σημαίνει ότι κατά την περίοδο αυτή οι εξαγωγικές επιχειρήσεις πέτυχαν στο εξωτερικό υψηλότερες τιμές κατά 28,2% σε σχέση με τις τιμές που θα εισέπρατταν στο εσωτερικό (αυτό συνέβη σε μεγάλο βαθμό στον κλάδο των τροφίμων και ποτών).
Στο μεταξύ, ο κλάδος Τροφίμων και Ποτών αν και προσφέρει την υψηλότερη προστιθέμενη αξία στην οικονομία, περιλαμβάνει το μεγαλύτερο αριθμό επιχειρήσεων και προσφέρει τις περισσότερες θέσεις εργασίας ωστόσο οι εργαζόμενοί του λαμβάνουν χαμηλότερες από τις μέσες ετήσιες αποδοχές του συνόλου της μεταποίησης
Συγκεκριμένα, από το κεφάλαιο της μελέτης για τα βασικά μεγέθη των είκοσι βιομηχανικών κλάδων προκειμένου να έχουμε μια συγκριτική εικόνα μεταξύ των κλάδων με απώτερο σκοπό να ξεχωρίσουμε εκείνους τους κλάδους που αντέχουν στην κρίση, έχουν προοπτικές ανάπτυξης και ως εκ τούτου κρίνονται ως βιώσιμοι και παράλληλα έχουν τη μεγαλύτερη συνεισφορά στο Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν, προκύπτουν τα ξής:
Στον κλάδο των Τροφίμων και Ποτών δραστηριριοποιούνται 759 επιχειρήσεις που απασχολούν 59.219 εργαζόμενους ή 35,2% του συνόλου των απασχολουμένων στη μεταποίηση. Οι μέσες ετήσιες αποδοχές του κλάδου ανέρχονται σε 19.209 ευρώ, που είναι χαμηλότερες από τις μέσες ετήσιες αποδοχές του συνόλου της μεταποίησης που ανέρχονται σε 21.470 ευρώ.
Τις υψηλότερες αποδοχές συναντάμε στους κλάδους του Πετρελαίου και 'Ανθρακα με μέσες ετήσιες αποδοχές 57.232 ευρώ, και Προϊόντα Καπνού με μέσες ετήσιες αποδοχές 38.382 ευρώ. Στους λοπούς κλάδους οι ετήσιες αποδοχές κυμαίνονται από 12.866 ευρώ (Υποδήματα και Είδη Ταξειδίου) έως 27.776 ευρώ (Βασικά Μέταλλα).
Την υψηλότερη ακαθάριστη αξία παραγωγής παρουσιάζει ο κλάδος Πετρέλαιο & 'Ανθρακας με αξία παραγωγής 17,1 δις ευρώ το 2013 ή 40,4% της συνολικής ακαθάριστης αξίας παραγωγής της μεταποίησης (μιάγραμμα 16). Ακολουθούν οι κλάδοι Τρόφιμα και Ποτά (9,6 δις ευρώ ή 22,6%), Βασικά Μέταλλα (3,3 δις ευρώ ή 7,9%) και Χημικά καο Φαρμακευτικά Προϊόντα (3 δις ευρώ ή 7,1%). Οι τέσσερις συγκεκριμένοι κλάδοι καλύπτουν το 78% του συνόλου της ακαθάριστης αξίας παραγωγής της μεταποίησης. Στη συνέχεια ακολουθούν τρεις επίσης σημαντικοί κλάδοι με αξία παραγωγής άνω του ενός δις ευρώ και συγκεκριμένα ο κλάδος Μεταλλικών Προϊόντων εκτός μηχανών (1,5 δις ευρώ ή 3,6%), Προϊόντα Ελαστικού (1,3 δις ευρώ ή 3,1%) και Προϊόντα από μη Μεταλλικά Ορυκτά (1,25 δις ευρώ ή 3%). Οι λοιποί κλάδοι παρουσιάζουν σημαντικά μικρότερη αξία παραγωγής που κυμαίνεται από 51 εκ. ευρώ (Υποδήματα & Είδη Ταξιδιού) έως 941 εκ. ευρώ (Χαρτί & Προϊόντα από Χαρτί). Η εικόνα είναι διαφορετική εάν λάβουμε υπόψη την προστιθέμενη αξία παραγωγής των κλάδων που αποτυπώνει και την πραγματική συνεισφορά τους στο Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ) της χώρας. Η προστιθέμενη αξία προκύπτει από τη διαφορά μεταξύ εκροών (ακαθάριστη αξία παραγωγής) και εισροών (ενδιάμεση κατανάλωση). Σημειώνεται ότι εάν στο σύνολο της προστιθέμενης αξίας όλων των κλάδων της Ελληνικής οικονομίας (99 διψήφιοι κλάδοι), προστεθούν οι φόροι (μείον επιδοτήσεις) προκύπτει το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ).
Τα στοιχεία είναι αποκαλυπτικά για την συνεισφορά των κλάδων της μεταποίησης στο ΑΕΠ. Την υψηλότερη προστιθέμενη αξία εμφανίζει ο κλάδος των Τροφίμων και Ποτών που το 2013 ανήλθε σε 3,5 δις ευρώ, δηλαδή το 36,1% της συνολικής προστιθέμενης αξίας της μεταποίησης ή 1,9% του ΑΕΠ. Ακολουθούν οι κλάδοι Χημικά και Φαρμακευτικά Προϊόντα με προστιθέμενη αξία 1,4 δις ευρώ ή 14,1% της συνολικής προστιθέμενης αξίας της μεταποίησης, Πετρέλαιο & 'Ανθρακας (756 εκ. ευρώ ή 7,8%), Μεταλλικά Προϊόντα (558 εκ. ευρώ ή 5,8%), Βασικά Μέταλλα (546 εκ. Euro ή 5,6%), Προϊόντα από μη Μεταλλικά Ορυκτά (516 εκ. Euro ή 5,3%) και Προϊόντα Ελαστικού (473 εκ. Euro ή 4,9%). Η συνολική προστιθέμενη αξία των επτά κλάδων ανέρχεται σε 7,7 δις Euro ή 80% του συνόλου της μεταποίησης. Οι λοιποί δέκα τρεις κλάδοι συνεισφέρουν μόλις το 20% στη συνολική προστιθέμενη αξία της μεταποίησης.
Ένας άλλος ενδιαφέρων δείκτης είναι ο λόγος: Προστιθέμενη Αξία / Ακαθάριστη Αξία Παραγωγής (%) που αποτυπώνει και την πραγματική (σε σχετικούς όρους) προστιθέμενη αξία των κλάδων της μεταποίησης.
Τώρα η ιεράρχηση των κλάδων είναι διαφορετική. Συνολικά ο κλάδος της μεταποίησης παράγει προστιθέμενη αξία που αποτελεί το 22,9% της συνολικής ακαθάριστης αξίας παραγωγής. Έτσι, σε σχέση με το σύνολο της μεταποίησης, τον υψηλότερο δείκτη παρουσιάζει ο κλάδος Μηχανήματα & Εξοπλισμός με δείκτη (προστιθέμενη αξία / ακαθάριστη αξία παραγωγής) 55,5% και ακολουθούν τα Μεταφορικά Είδη (64,6%), Προϊόντα Καπνού (46,3%), Λοιπός Εξοπλισμός Μεταφορών (45,9%), Χημικά & Φαρμακευτικά Προϊόντα (45,6%), Εκτυπώσεις και Εκδόσεις (44,9%), Υποδήματα και Είδη Ταξιδιού (44,3%), Έπιπλα και Λοιπές Μεταποιητικές μραστηριότητες (42,3%) και Προϊόντα από μη Μεταλλικά Υλικά (41,3%).
Οι παραπάνω δείκτες κρίνονται ικανοποιητικοί ακόμα και με διεθνή πρότυπα παρά το μικρό μέγεθος των κλάδων. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι εάν εξαιρέσουμε τον κλάδο του Πετρελαίου και 'Ανθρακα, ο δείκτης (προστιθέμενη αξία / ακαθάριστη αξία παραγωγής) των λοιπών 19 κλάδων ανέρχεται σε 35,5% (από 22,9% περιλαμβανομένου του κλάδου Πετρελαίου και 'Ανθρακα). Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι ο κλάδος Πετρελαίου και 'Ανθρακα έχει πολύ μικρό δείκτη (μόλις 4,4%) που οφείλεται στη μικρή προστιθέμενη αξία (756 εκ. ευρώ) σε σχέση με την ακαθάριστη αξία παραγωγής (17.104 εκ. ευρώ).
Συνεχίζουν να επενδύουν μέσα στην κρίση
Ένα από τα βασικότερα οικονομικά μεγέθη που χαρακτηρίζουν τη δυναμική των διαφόρων κλάδων, είναι το ύψος των επενδύσεων. Παρά το γεγονός ότι οι επενδύσεις στη μεταποίηση σημειώνουν συνεχή μείωση από το 2008, αρκετοί κλάδοι αντιστέκονται και συνεχίζουν να επενδύουν διότι, χαρακτηρίζονται από έντονη εξωστρέφεια. Με βάση τα δεδομένα για τις επενδύσεις κατά το έτος 2013, ο κλάδος με τις υψηλότερες επενδύσεις είναι τα Τρόφιμα και Ποτά με επενδύσεις ύψους 381, εκ. ευρώ. Ακολουθούν τα Χημικά και Φαρμακευτικά Προϊόντα με επενδύσεις 209 εκ. ευρώ, Πετρέλαιο και 'Ανθρακας: 124 εκ ευρώ, Βασικά Μέταλλα: 114 εκ. ευρώ, Μεταλλικά Προϊόντα (εκτός μηχανών): 101 εκ. ευρώ, Προϊόντα από μη Μεταλλικά Ορυκτά: 71 εκ. ευρώ και Προϊόντα Ελαστικού 52 εκ. ευρώ. Οι επενδύσεις των λοιπών 13 κλάδων κυμάνθηκαν από 0,5 εκ. ευρώ (Υποδήματα και Είδη Ταξιδιού) έως 24 εκ. ευρώ (Ηλεκτρολογικός Εξοπλισμός).
Εξαγωγές των 20 κλάδων της μεταποίησης κατά το έτος 2016.
Με εξαίρεση τον κλάδο Πετρέλαιο και 'Ανθρακα, που οι εξαγωγές πλησίασαν τα 7 δις ευρώ παρά τη μείωση των τιμών των πετρελαιοειδών, τις υψηλότερες εξαγωγές σημειώνει ο κλάδος Τρόφιμα και Ποτά, ύψους 5,1 δις ευρώ ή 29,1% των συνολικών εξαγωγών των κλάδων της μεταποίησης (εξαιρουμένων των πετρελαιοειδών). Ακολουθούν οι κλάδοι Χημικά & Φαρμακευτικά προϊόντα (2,4 δις Euro ή 13,7%), Βασικά Μέταλλα (1,9 δις Euro ή 10,9%) και Η/Υ, Ηλεκτρονικά & Οπτικά (1,1 δις Euro ή 6,3%). Αυτοί είναι οι κύριοι εξαγωγικοί κλάδοι της ελληνικής μεταποίησης με εξαγωγές άνω του 1 δις Euro, και συνολικές εξαγωγές το 2016 ύψους 10,5 δις ευρώ ή 60% του συνόλου (εκτός πετρελαιοειδών). Οι λοιποί κλάδοι σημείωσαν εξαγωγές κάτω του 1 δις ευρώ και κυμάνθηκαν από 56 εκ. ευρώ (Ξύλο & Φελλός) έως 928 εκ. Euro (Μεταλλικά Προϊόντα (εκτός Μηχανών). Τέλος, εάν οι εξαγωγές εκφραστούν ως ποσοστά της ακαθάριστης αξίας παραγωγής, προκύπτουν οι δείκτες εξωστρέφειας των κλάδων που αποτυπώνουν το ποσοστό της αξίας παραγωγής που προορίζεται για εξαγωγές. Είναι γνωστό ότι σε ορισμένους κλάδους μέρος των εξαγωγών προέρχεται από εισαγόμενα προϊόντα και ως εκ τούτου ο δείκτης είναι υπερτιμημένος. Παρά αυτή την αδυναμία, παραμένει ο ποιο κατάλληλος δείκτης για τη μέτρηση της εξωστρέφειας. Με βάση τα στοιχεία, τη μεγαλύτερη εξωστρέφεια παρουσιάζει ο κλάδος Προϊόντα Καπνού του οποίου ποσοστό 88,7% της ακαθάριστης αξίας παραγωγής προορίζεται για εξαγωγές. μείκτη εξωστρέφειας άνω του 50% παρουσιάζουν οι κλάδοι Ηλεκτρολογικός Εξοπλισμός (80,4%), Χημικά και Φαρμακευτικά Προϊόντα (77,1%), Λοιπός Εξοπλισμός Μεταφορών (74%), Μεταλλικά Προϊόντα 68,4%, Πετρέλαιο & 'Ανθρακας (63,7%), και Βασικά Μέταλλα (52,3%).
Ποιοι κλάδοι θα αναπτυχθούν και ποιοι θα συρρικνωθούν
Με συνδυασμό όλων των βασικών μεγεθών που προσδιορίζουν το δυναμισμό και την προοπτική των βιομηχανικών κλάδων (ακαθάριστη αξία παραγωγής, προστιθέμενη αξία παραγωγής, επενδύσεις, εξωστρέφεια, παραγωγικότητα, κλπ), οι κλάδοι διακρίνονται σε εκείνους που έχουν προοπτικές ανάπτυξης και ως εκ τούτου αναμένεται λογικά να επιδείξουν στο μέλλον και ανάλογες επιδόσεις, και σε εκείνους που δεν εμφανίζουν ιδιαίτερες προοπτικές ανάπτυξης και αναμένεται είτε να μείνουν στάσιμοι ή να συρρικνωθούν.
Στην πρώτη κατηγορία ανήκουν οι εξής κλάδοι: Πετρέλαιο και 'Ανθρακας, Τρόφιμα και Ποτά, Βασικά Μέταλλα, Χημικά και Φαρμακευτικά Προϊόντα, Προϊόντα Ελαστικού Μεταλλικά, Προϊόντα (εκτός Μηχανών), Προϊόντα από μη Μεταλλικά Ορυκτά, Ηλεκτρολογικός Εξοπλισμός, Προϊόντα Καπνού, Εκτυπώσεις και Εκδόσεις
Στην δεύτερη κατηγορία ανήκουν οι εξής κλάδοι: Υποδήματα και Είδη Ταξιδιού, Μεταφορικά Είδη, Λοιπός Εξοπλισμός Μεταφορών, Ξύλο και Φελλός (εκτός Επίπλων) Η/Υ, Ηλεκτρονικά και Οπτικά, Ένδυση, Χαρτί και Προϊόντα, Έπιπλα και Λ. Μεταποιητικές μραστηριότητες, Μηχανήματα και Εξοπλισμός, Κλωστοϋφαντουργικές Ύλες.
