Οι προοπτικές ανά κλάδο και οι νέες τάσεις
Σε ανοδικούς ρυθμούς, με θετικές προοπτικές, εξακολουθεί να κινείται η αγορά ακινήτων στην χώρα μας, σε όλους τους επιμέρους τομείς, τα οικιστικά ακίνητα, τα εμπορικά ακίνητα και τα logistics.
Η διαπίστωση αυτή προέρχεται από σειρά μελετών και ερευνών που βλέπουν το φως της δημοσιότητας. Παράλληλα με τις αναπτυξιακές προοπτικές, νέες τάσεις δείχνουν ότι βρίσκονται στο επίκεντρο της ζήτησης σε όλους τους επιμέρους κλάδους του τομέα ακινήτων που συνδέονται με την βιωσιμότητα της κατασκευής των κτηρίων, αλλά και άλλα κριτήρια, όπως η διευκόλυνση της ζωής των πολιτών που δημιουργεί νέα δεδομένα όχι μόνον αναφορικά με τα κτήρια αλλά και την ευρύτερη περιοχή που βρίσκονται.
Οι τιμές των διαμερισμάτων τραβούν την ανηφόρα - Ποια σημειώνουν την μεγαλύτερη άνοδο
Συνεχίστηκε με επιταχυνόμενο ρυθμό η αύξηση στις τιμές των ακινήτων το 2023. Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της Τραπέζης της Ελλάδος, το 2023, οι τιμές των διαμερισμάτων αυξήθηκαν με μέσο ετήσιο ρυθμό 13,4%, έναντι αύξησης 11,9% το 2022. Πιο αναλυτικά, η αύξηση των τιμών το τέταρτο τρίμηνο του 2023 σε σχέση με το αντίστοιχο τρίμηνο του 2022 ήταν 11% για τα νέα διαμερίσματα, δηλ. ηλικίας έως 5 ετών, και 12,4% για τα παλαιά, δηλ. ηλικίας άνω των 5 ετών. Για το 2023, ο μέσος ετήσιος ρυθμός αύξησης των τιμών για τα νέα διαμερίσματα ήταν 12,4%, έναντι ρυθμού αύξησης 12,5% το 2022, ενώ ο μέσος ετήσιος ρυθμός αύξησης για τα παλαιά διαμερίσματα ήταν 14,2% το 2023, έναντι αύξησης 11,6% το 2022.
Από την ανάλυση των στοιχείων κατά γεωγραφική περιοχή προκύπτει ότι η αύξηση των τιμών των διαμερισμάτων το τέταρτο τρίμηνο του 2023 σε σχέση με το αντίστοιχο τρίμηνο του 2022 ήταν 10,8% στην Αθήνα, 14,6% στη Θεσσαλονίκη, 13,9% στις άλλες μεγάλες πόλεις και 11,2% στις λοιπές περιοχές της χώρας. Για το σύνολο του 2023, η αύξηση των τιμών στις ίδιες περιοχές σε σχέση με το 2022 ήταν 13,7%, 16,2%, 14,5% και 10,8% αντίστοιχα.
Για το σύνολο των αστικών περιοχών της χώρας, το τέταρτο τρίμηνο του 2023 οι τιμές των διαμερισμάτων ήταν κατά μέσο όρο αυξημένες κατά 12,1% σε σύγκριση με το δ΄ τρίμηνο του 2022, ενώ για το 2023 η μέση ετήσια αύξηση διαμορφώθηκε στο 13,9%.
Η νέα τάση - Οι έξυπνες πόλεις των 15 λεπτών
Σχεδόν το ένα τρίτο των Ευρωπαίων, σύμφωνα με έρευνα για την «Έκθεση για την αγορά κατοικίας της RE/MAX Europe 2023», έχει ακούσει για τη νέα τάση της πόλης των 15 λεπτών, που τοποθετεί όλες τις σημαντικές υπηρεσίες, συμπεριλαμβανομένων των νοσοκομείων, των εργασιακών χώρων και των σχολικών εγκαταστάσεων, σε απόσταση 15 λεπτών από τα σπίτια των κατοίκων, είτε με τα πόδια είτε με το ποδήλατο. Συνολικά, το 55% των Ευρωπαίων, μεταξύ των οποίων και οι Έλληνες, θεωρεί ότι θα υπήρχε μεγάλο όφελος εάν οι καθημερινές μετακινήσεις ήταν συντομότερες, ενώ σχεδόν πέντε στους δέκα ερωτηθέντες (44,8%) πιστεύουν ότι θα υπήρχαν περιβαλλοντικά οφέλη από τη δημιουργία πόλεων των 15 λεπτών, καθώς οι άνθρωποι δεν θα χρειάζονταν πλέον να διανύουν μεγάλες αποστάσεις σε καθημερινή βάση.
Οι Ευρωπαίοι ενδιαφέρονται, επίσης, για άμεση πρόσβαση σε χώρους πρασίνου, ειδικά μετά την πανδημία. Η στροφή προς τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας είναι επίσης μια σημαντική τάση βιωσιμότητας. Σχεδόν ένας στους πέντε Ευρωπαίους έχει ήδη εγκαταστήσει ηλιακά πάνελ στα ακίνητά του και πάνω από το 40% των ιδιοκτητών ακινήτων περιμένει ότι θα εγκαταστήσει ηλιακά πάνελ στο άμεσο μέλλον, ενώ σχεδόν άλλοι τόσοι θέλουν να δουν μεγαλύτερη χρήση βιώσιμων οικοδομικών υλικών (40,2%) και φιλικών προς το περιβάλλον μεθόδων κατασκευής (36,4%).
Στην Ελλάδα δημιουργείται η πρώτη πόλη των 15 λεπτών στο πρώην αεροδρόμιο του Ελληνικού, στο πλαίσιο της αστικής ανάπλασης που είναι σε πλήρη εξέλιξη από την LAMDA Development. Όπως έχει αναφέρει ο διευθύνων σύμβουλος της LAMDA Development Οδυσσέας Αθανασίου η νέα πράσινη και έξυπνη πόλη που κατασκευάζεται στο Ελληνικό από τα θεμέλια της έχει ως στόχο οι κάτοικοι της να ικανοποιούν τις βασικές καθημερινές λειτουργίες (πχ εργασία, ψώνια, εκπαίδευση υγεία) εντός 15 λεπτών με τα πόδια, με ποδήλατο ή συγκοινωνίες. Την τάση αυτή την έχουμε δει να αναπτύσσεται ήδη σε πόλεις όπως η Κοπεγχάγη, το 'Αμστερνταμ και η Σιγκαπούρη.
Εξαιρετικές προοπτικές για τα logistics στην Ελλάδα
Εξαιρετικά αισιόδοξη πορεία καταγράφηκε και το 2023 και στα Logistics, τόσο σε επίπεδο ζήτησης όσο και σε επίπεδο αξιών. Όπως αναφέρεται στο τελευταίο Παρατηρητήριο Αξιών για τα Logistics της GEOAXIS property & valuation services, η εποχή του e-commerce έχει ξεκινήσει επιφέροντας σεισμικές αλλαγές στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε την καταναλωτική εμπειρία. Πρόβλεψή της GEOAXIS για το 2024 για τον κλάδο είναι η συνεχιζόμενη αύξηση ζήτησης και ενοικίων (βρισκόμαστε ήδη στα επίπεδα των 5,5 ευρώ/τμ/μήνα) με μικρότερη όμως ταχύτητα, και η αύξηση των αποδόσεων πέριξ του 7%. Οι μακροπρόθεσμες προοπτικές που ανοίγονται για τον κλάδο είναι μοναδικές εάν καταφέρει η Ελλάδα να αναδειχθεί συγκοινωνιακός κόμβος στη Νοτιο Ανατολική Ευρώπη και σημείο σύνδεσης μεταξύ της Δυτικής Ευρώπης και της Ασίας.
Γενικότερα, ο κλάδος των Logistics και η συνολική διαμετακομιστική βιομηχανία έχει τεράστια περιθώρια εξέλιξης και ανάπτυξης στη χώρα μας. Ο κλάδος σύμφωνα με έρευνα της Deloitte (2020) συμβάλει κατά 10,8% στο ΑΕΠ κάθε χρόνο, ποσοστό κάτω από τον μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης που ανέρχεται στο 13%.
Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας (Δείκτης Απόδοσης Logistics) όπως δημοσιεύθηκαν σε σχετική μελέτη της Ernst & Young (EY) τον Οκτώβριο του 2023, η Ελλάδα κατέλαβε το 2022 την 19η θέση παγκοσμίως από τη 42η θέση που κατείχε το 2018 και μοιράζεται πλέον την ίδια θέση με την Κίνα, την Ιταλία και το Ηνωμένο Βασίλειο. Στην κορυφή της σχετικής κατάταξης βρίσκεται η Σιγκαπούρη, ενώ ακολουθούν πάνω από την Ελλάδα, η Φινλανδία, η Δανία, η Γερμανία, η Ολλανδία, η Ελβετία, η Αυστρία, το Βέλγιο, ο Καναδάς, το Χονγκ Κονγκ, η Σουηδία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, η Γαλλία, η Ιαπωνία, η Ισπανία, η Ταϊβάν, η Κορέα και οι ΗΠΑ. Η Ελλάδα σημείωσε βελτίωση σε όλους τους τομείς που ερευνά ο δείκτης Logistics Performance Index (LPI). Η μεγαλύτερη άνοδος καταγράφηκε στον τομέα της ψηφιοποίησης (βελτίωση κατά 24%) και ακολούθησε η αξιοπιστία του ιδιωτικού τομέα (βελτίωση κατά 23%).
Θετικές προοπτικές και στα Γραφεία-Εμπορικά
Σύμφωνα με τα ετήσια αποτελέσματα Έρευνας Κτηματαγοράς της Cerved Property Services με τη συμμετοχή άνω των διακοσίων συνεργατών της, μεσιτών και εκτιμητών οι προοπτικές της ελληνικής κτηματαγοράς για το επόμενο εξάμηνο είναι θετικές.
Ειδικότερα, αναφορικά με τα γραφεία η συντριπτική πλειονότητα των ερωτηθέντων προβλέπει ότι τόσο το αγοραστικό όσο και μισθωτικό ενδιαφέρον για σύγχρονα γραφεία θα έχει σταθεροποιητικές έως και αυξητικές τάσεις σε αντίθεση με τους παλαιότερους γραφειακούς χώρους. Μάλιστα θεωρούν ότι θα συνεχίσει να υπάρχει αυξημένη ζήτηση για γραφεία με πράσινα χαρακτηριστικά, υψηλής ενεργειακής κατάταξης και περιβαλλοντικές πιστοποιήσεις.
Όσον αφορά τα καταστήματα η μετά πανδημία ενίσχυση του ηλεκτρονικού εμπορίου που καταλαμβάνει όλο και μεγαλύτερο μερίδιο της αγοράς εις βάρος των φυσικών καταστημάτων δίνει σαφές προβάδισμα στο high-street retail ενώ οι προοπτικές της δευτερεύουσας αγοράς δεν φαίνονται ιδιαίτερα ευοίωνες. Παρόλα αυτά, οι τιμές μίσθωσης φαίνεται να παραμένουν σταθερές με αυξητικές τάσεις στις κεντρικές εμπορικές χρήσεις του κέντρου της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης.
Το ενδιαφέρον για αποθηκευτικούς χώρους όλων των κατηγοριών, σύμφωνα με την έρευνα της Cerved Property Services προβλέπεται να είναι ιδιαίτερα αυξημένο γεγονός που αποδεικνύεται και από το μπαράζ επενδύσεων των τελευταίων ετών στο χώρο των logistics με τις μισθωτικές και αγοραίες αξίες να εμφανίζουν γενικά σταθεροποιητικές τάσεις με εξαίρεση τις αγορές της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης όπου καταγράφονται ανοδικές.
Στην αγορά κατοικίας εξακολουθεί να υπάρχει πλεόνασμα ζήτησης στην Αττική, τη Θεσσαλονίκη και όλες τις τουριστικές περιοχές της χώρας, ενώ στους υπόλοιπους νομούς η σχέση προσφοράς και ζήτησης είναι κατά κανόνα ισόρροπη. Οι παράγοντες που ενδυναμώνουν τη ζήτηση είναι το ενδιαφέρον των αλλοδαπών για χρυσές βίζες και εξοχικές κατοικίες, η αυξημένη ζήτηση των ευκατάστατων Ελληνικών νοικοκυριών για ιδιοκατοίκηση και ο επενδυτικός ρόλος που έχει αποκτήσει πλέον η κατοικία. Αντιθέτως οι παράγοντες που αποδυναμώνουν την αγοραστική ζήτηση από πλευράς Ελληνικών νοικοκυριών είναι ο πληθωρισμός με τη συνεπακόλουθη ραγδαία αύξηση των τιμών καθώς και η αύξηση των στεγαστικών επιτοκίων.
Ένα ιδιαίτερα ενδιαφέρον συμπέρασμα όπως προκύπτει από την ετήσια έρευνα της CPS, αφορά τον ρόλο που παίζουν τα ESG χαρακτηριστικά στην αγορά κατοικίας. Συγκεκριμένα προκύπτει ότι οι τιμές πώλησης κατοικιών υψηλής ενεργειακής κατάταξης εμφανίζουν εντονότερες αυξητικές τάσεις που φθάνουν έως 20%.
Βιώσιμες επενδύσεις στην αγορά ακινήτων
Ο τομέας της ανάπτυξης ακινήτων στην χώρα μας βρέθηκε και στο επίκεντρο της διεθνούς έκθεσης ακινήτων MIPIM που πραγματοποιήθηκε στις Κάννες,
Όπως χαρακτηριστικά ανέφερε ο Θοδωρής Τζούρος, ανώτερος γενικός Διευθυντής, Chief Corporate & Investment Banking της Τράπεζας Πειραιώς, ο οποίος συμμετείχε σε συζήτηση που πραγματοποιήθηκε από την Enterprise Greece, η ελληνική οικονομία παρουσιάζει σημαντικές ευκαιρίες για την πραγματοποίηση βιώσιμων επενδύσεων. Στο επίκεντρο αυτών των επενδύσεων βρίσκεται ο τομέας ανάπτυξης ακινήτων, η πράσινη ενέργεια και ο τουρισμός. Η MIPIM είναι κορυφαία έκθεση στον τομέα του real estate παγκοσμίως και πραγματοποιήθηκε με τη συμμετοχή 90 χωρών, περισσότερων από 20.000 επισκεπτών της διεθνούς βιομηχανίας ακινήτων και επενδυτών που διαχειρίζονται ενεργητικό της τάξης των 4 τρισ.ευρώ.
Ειδικότερα στον τομέα του τουρισμού η έμφαση δίνεται στην αναβάθμιση του τουριστικού προϊόντος, με ισχυρή δραστηριότητα σε νέες μονάδες 4 και 5 αστέρων με επίκεντρο τα νησιά Αιγαίου, την Κρήτη και την Αθήνα, η οποία τα τελευταία έχει αποτελέσει αυτόνομο τουριστικό προϊόν. Όσον αφορά την αγορά ακινήτων κινητικότητα καταγράφεται στα κτίρια γραφείων και logistics, κυρίως σε Αθήνα και δευτερευόντως σε Θεσσαλονίκη. Ο κ. Τζούρος υπογράμμισε ότι το περιβάλλον αναμένεται ευνοϊκό τα επόμενα χρόνια καθώς η Ελλάδα συνδυάζει ισχυρό τραπεζικό σύστημα, πολιτική σταθερότητα, επενδυτική βαθμίδα και εισροή σημαντικών αναπτυξιακών πακέτων από την ΕΕ που παρέχουν σημαντική ώθηση στην ελληνική οικονομία.
