Πώς θα λειτουργήσει - Πόσο επηρεάζονται οι συντάξεις
Σε εφαρμογή τίθεται το νέο σύστημα επικουρικής ασφάλισης για τους νεοεισερχόμενους στην αγορά εργασίας από την 1η Ιανουαρίου 2022.
Βασικά χαρακτηριστικά του νέου συστήματος είναι η δημιουργία ατομικού λογαριασμού («κουμπαρά») για κάθε νέο ασφαλισμένο και η εισαγωγή κεφαλαιοποιητικών στοιχείων στην επικουρική ασφάλιση με την ίδρυση του δημόσιου Ταμείου Επικουρικής Κεφαλαιοποιητικής Ασφάλισης (ΤΕΚΑ), προκειμένου να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά ο κίνδυνος που απορρέει από τη δημογραφική γήρανση του πληθυσμού.
Σύμφωνα με το υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, με τη νέα ασφαλιστική μεταρρύθμιση, ενισχύεται η βιωσιμότητα του ασφαλιστικού συστήματος, που επιτυγχάνεται με τη διασπορά του ασφαλιστικού κινδύνου, διατηρείται ο δημόσιος χαρακτήρας, προστατεύονται οι υφιστάμενες συντάξεις - κύριες και επικουρικές - δίνεται ώθηση στην αναπτυξιακή διαδικασία της οικονομίας, μέσω της επένδυσης τμήματος των εισφορών των ασφαλισμένων του νέου συστήματος στην ελληνική οικονομία, προωθείται η διαφάνεια στη διαχείριση των πόρων των ασφαλισμένων, διασφαλίζονται υψηλότερες επικουρικές συντάξεις για τους νέους ασφαλισμένους, αποκαθίσταται η εμπιστοσύνη τους στο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης και δημιουργούνται ισχυρά αντικίνητρα για «μαύρη»-αδήλωτη εργασία.
Μιλώντας στο ΑΠΕ ο υφυπουργός Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, Πάνος Τσακλόγλου, δηλώνει ότι η σταδιακή μετατροπή της επικουρικής ασφάλισης από διανεμητική σε κεφαλαιοποιητική αποτελεί μια σημαντική διαρθρωτική μεταρρύθμιση, με το βλέμμα στραμμένο στο μέλλον. «Μειώνει την έκθεση της κοινωνικής ασφάλισης στον δημογραφικό κίνδυνο και, κατ’ αυτόν τον τρόπο, βελτιώνει τη σταθερότητα του συνταξιοδοτικού συστήματος. Δημιουργεί αποταμιεύσεις, σημαντικό τμήμα των οποίων θα επενδυθούν στην ελληνική οικονομία, δίνοντας ώθηση στην αναπτυξιακή διαδικασία. Παρέχει ισχυρά αντικίνητρα για ανασφάλιστη εργασία και αποκαθιστά την εμπιστοσύνη της νέας γενιάς στην κοινωνική ασφάλιση» εξηγεί ο υφυπουργός Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων.
Ο κ. Τσακλόγλου τονίζει ότι, με βάση την εμπειρία χωρών με ώριμα κεφαλαιοποιητικά συνταξιοδοτικά συστήματα, οι συντάξεις του νέου συστήματος αναμένεται να είναι αισθητά υψηλότερες από τις επικουρικές συντάξεις του τωρινού συστήματος. Τέλος, όπως υπογραμμίζει, «οι κρατικές εγγυήσεις περί μη αρνητικών αποδόσεων των επενδύσεων για τους συνταξιούχους του νέου συστήματος και περί υπολογισμού των συντάξεων του υφισταμένου συστήματος χωρίς καμία αλλαγή και, συνεπώς, χωρίς καμία περικοπή, αποτελούν έμπρακτη εφαρμογή της διαγενεακής αλληλεγγύης».
Συγκεκριμένα, για κάθε νέο ασφαλισμένο δημιουργείται ατομικός λογαριασμός («κουμπαράς») στον οποίο θα καταγράφονται οι ασφαλιστικές εισφορές που έχουν καταβληθεί από τον εργοδότη για τον μισθωτό ή από τον ίδιο, εφόσον πρόκειται για αυτοαπασχολούμενο, καθώς και οι αποδόσεις των επενδύσεων που αντιστοιχούν στις εισφορές του. Έτσι, λοιπόν, αντί οι εισφορές των νέων εργαζομένων να χρηματοδοτούν τις επικουρικές συντάξεις των τωρινών συνταξιούχων, θα αποταμιεύονται και θα επενδύονται για τις συντάξεις των ίδιων των ασφαλισμένων.
Επίσης, ανά πάσα στιγμή, ο ασφαλισμένος θα μπορεί να έχει πρόσβαση στον λογαριασμό του ατομικού του «κουμπαρά» μέσα από την οθόνη του υπολογιστή ή του κινητού τηλεφώνου, όπως, για παράδειγμα, μπορεί σήμερα να ελέγξει την κίνηση του τραπεζικού λογαριασμού του. Ο ασφαλισμένος θα έχει τη δυνατότητα πρόσβασης στον ατομικό λογαριασμό του, μέσω site και εφαρμογής για κινητά τηλέφωνα, καθώς και μέσω άλλων φορητών ηλεκτρονικών συσκευών, εντός του 2022. Η ιστοσελίδα του νέου Ταμείου, με όλες τις απαραίτητες πληροφορίες, θα λειτουργήσει στη διαδικτυακή διεύθυνση teka.gov.gr, ενώ θα ενεργοποιηθεί και η εφαρμογή myteka.gov.gr, μέσω της οποίας θα γίνεται η πρόσβαση των ασφαλισμένων στους ατομικούς λογαριασμούς τους.
Στο πλαίσιο του νέου συστήματος επικουρικής ασφάλισης συστήνεται και το νέο δημόσιο Ταμείο Επικουρικής Κεφαλαιοποιητικής Ασφάλισης (ΤΕΚΑ), το οποίο θα έχει την αποκλειστική ευθύνη για τη διαχείριση των εισφορών των ασφαλισμένων.
Από την 1η Ιανουαρίου 2022, όλοι όσοι μπαίνουν στην αγορά εργασίας για πρώτη φορά, ανεξαρτήτως ηλικίας, θα υπάγονται στο ΤΕΚΑ για την επικουρική ασφάλισή τους, εφόσον απασχολούνται σε κλάδο για τον οποίο υπάρχει υποχρεωτικότητα επικουρικής ασφάλισης. Αφορά, δηλαδή, μισθωτούς δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, μηχανικούς και δικηγόρους και, από την 1η Ιανουαρίου 2023, θα υπάρχει δυνατότητα να υπαχθούν προαιρετικά στην ασφάλιση του ΤΕΚΑ:
- Ασφαλισμένοι στον κλάδο επικουρικής ασφάλισης του e-ΕΦΚΑ (πρώην ΕΤΕΑΕΠ) που έχουν γεννηθεί από 1/1/1987 και μετά και οι οποίοι επιθυμούν να μεταβούν από τον προαναφερόμενο κλάδο στο ΤΕΚΑ. Η συγκεκριμένη κατηγορία ασφαλισμένων μπορεί να ασκήσει το δικαίωμά της για υπαγωγή στην ασφάλιση του ΤΕΚΑ, μέχρι τις 31/12/2023.
- Εργαζόμενοι που απασχολούνται σε κλάδους για τους οποίους δεν υπάρχει υποχρέωση υπαγωγής στην επικουρική ασφάλιση (π.χ. ελεύθεροι επαγγελματίες, αγρότες, αυτοαπασχολούμενοι υγειονομικοί) και οι οποίοι διατηρούν το δικαίωμα ένταξης στο ΤΕΚΑ, μέχρι να συμπληρώσουν το 35ο έτος της ηλικίας τους.
Οι εισφορές επικουρικής ασφάλισης θα συλλέγονται από τον e-ΕΦΚΑ και θα πιστώνονται στους ατομικούς λογαριασμούς των ασφαλισμένων. Το ύψος των εισφορών δεν διαφοροποιείται από εκείνο του ισχύοντος συστήματος, διαμορφώνεται δηλαδή σε ποσοστό 3,25% για τον εργοδότη και 3,25% για τον εργαζόμενο, μέχρι και τον Μάιο του 2022 και σε 3% για τον καθένα εφεξής.
Παράλληλα, όπως έχει ήδη γνωστοποιήσει το υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, το νέο σύστημα παρέχει τέσσερις κρατικές εγγυήσεις, που είναι οι εξής:
«Πρώτον, δεν θίγονται οι συντάξεις των υφιστάμενων συνταξιούχων.
Δεύτερον, το κράτος εγγυάται την καταβολή ελάχιστης ανταποδοτικής μηνιαίας επικουρικής σύνταξης, η οποία υπολογίζεται στη βάση του ύψους της πραγματικής αξίας των εισφορών που κατέβαλαν οι ασφαλισμένοι. Κατά συνέπεια, απονέμεται στους ασφαλισμένους επικουρική σύνταξη τουλάχιστον ίση με αυτή που αντιστοιχεί στις εισφορές τις οποίες κατέβαλαν, λαμβανομένου υπόψη και του πληθωρισμού. Σύμφωνα με το υπουργείο, πρακτικά αυτό σημαίνει ότι το κράτος εγγυάται μη αρνητικές αποδόσεις και ότι οι ασφαλισμένοι του ΤΕΚΑ θα είναι προστατευμένοι απέναντι στον επενδυτικό κίνδυνο, καθώς στις διακυμάνσεις της αγοράς υπόκεινται μόνο οι αποδόσεις και όχι το καταβληθέν κεφάλαιό τους.
Τρίτον, στο ΤΕΚΑ προβλέπεται κατώτατη επικουρική σύνταξη σε περίπτωση αναπηρίας ή θανάτου ενεργού ασφαλισμένου, κάτι που δεν ισχύει στο υφιστάμενο σύστημα επικουρικής ασφάλισης νοητής κεφαλαιοποίησης. Ειδικότερα, εάν το υπόλοιπο του ατομικού λογαριασμού του ασφαλισμένου υπολείπεται του ποσού των εισφορών ασφαλισμένου με 15 έτη ασφάλισης και αποδοχές ίσες με τον νομοθετημένο κατώτατο μισθό υπαλλήλου για πλήρη απασχόληση, ο κρατικός προϋπολογισμός καλύπτει τη διαφορά και, στη συνέχεια, υπολογίζεται το ποσό της σύνταξης του ασφαλισμένου ή των λοιπών δικαιοδόχων προσώπων.
Τέταρτον, στις περιπτώσεις που δεν θεμελιώνεται δικαίωμα μηνιαίας επικουρικής σύνταξης, δηλαδή εάν για οποιονδήποτε λόγο δεν απονεμηθεί κύρια σύνταξη ή δεν συμπληρώνονται 15 έτη επικουρικής ασφάλισης, οι καταβληθείσες εισφορές επιστρέφονται σε πραγματική αξία στον ασφαλισμένο κατά τη συμπλήρωση του γενικού ορίου ηλικίας συνταξιοδότησης, κάτι που δεν ισχύει σήμερα. Σε περίπτωση μετάβασης ασφαλισμένου από τον κλάδο επικουρικής ασφάλισης του e-ΕΦΚΑ στο ΤΕΚΑ, (δηλαδή στις περιπτώσεις προαιρετικής υπαγωγής), η επικουρική σύνταξη απαρτίζεται από δύο μέρη: ένα μέρος από τον κλάδο επικουρικής ασφάλισης του e-ΕΦΚΑ και ένα μέρος από το ΤΕΚΑ για τις εισφορές που αντιστοιχούν σε καθένα από τα Ταμεία. Η 15ετία υπολογίζεται αθροιστικά για την ασφάλιση στα δύο Ταμεία».
Τέλος, το υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων σε πρόσφατο ενημερωτικό του σημείωμα αναφέρει ότι η επενδυτική λειτουργία του Ταμείου θα αναπτυχθεί σταδιακά σε τρεις φάσεις (περιόδους) και επισημαίνει ότι θα ισχύουν τα εξής: «το επίπεδο, η δομή και η διαβάθμιση του ρίσκου των τοποθετήσεων των αποταμιεύσεων των ασφαλισμένων, είναι στην απόλυτη ευθύνη του διοικητικού συμβουλίου του ΤΕΚΑ.
Κατά την πρώτη - μεταβατική - περίοδο, οι επενδύσεις των εισφορών των ασφαλισμένων θα επενδυθούν σε χρηματοοικονομικά προϊόντα πολύ χαμηλού κινδύνου (υψηλότοκες καταθέσεις του Κοινού Κεφαλαίου των Νομικών Προσώπων Δημοσίου Δικαίου και Ασφαλιστικών Φορέων που διαχειρίζεται η Τράπεζα της Ελλάδος). Η μεταβατική περίοδος θα διαρκέσει έως και ένα εξάμηνο, μετά την εκλογή του διοικητικού συμβουλίου, ώστε αυτό να έχει τον απαραίτητο χρόνο, για να διαμορφώσει και να παραμετροποιήσει την επενδυτική στρατηγική του Ταμείου.
Κατά τη δεύτερη περίοδο, θα προσφέρεται στους ασφαλισμένους μόνο το default χαρτοφυλάκιο με επενδύσεις σε ένα διευρυμένο και διαφοροποιημένο χαρτοφυλάκιο αξιογράφων, το οποίο θα έχει δομή κύκλου ζωής. Στην πράξη, σε αυτήν τη φάση, όλοι οι ασφαλισμένοι θα έχουν τον ίδιο τύπο χαρτοφυλακίου, λόγω του ομοιόμορφου/παραπλήσιου της ηλικίας τους. Η επενδυτική επιτροπή της ΕΔΕΚΤ ΑΕΠΕΥ θα υποστηρίζει το διοικητικό συμβούλιο στη διαμόρφωση της επενδυτικής στρατηγικής του Ταμείου, ενώ η ΕΔΕΚΤ ΑΕΠΕΥ θα λειτουργεί ως εξωτερικός διαχειριστής και θα υποστηρίζει την υλοποίηση της επενδυτικής στρατηγικής του Ταμείου. Η δεύτερη φάση αναμένεται να διαρκέσει έως το τέλος του 2024. Κατά το διάστημα αυτό, η Διεύθυνση Επενδύσεων του Ταμείου θα στελεχωθεί και θα αποκτήσει επιχειρησιακή επάρκεια.
Κατά την τρίτη περίοδο (από τις αρχές 2025 και πέρα), μετά και την προσθήκη των προαιρετικά ασφαλισμένων στο ΤΕΚΑ (γεννηθέντων, μετά την 1η/1/1987), η δομή κύκλου ζωής στο default χαρτοφυλάκιο θα αποκτήσει και λειτουργική διάσταση. Δηλαδή, τα χαρτοφυλάκια των ασφαλισμένων θα διαφοροποιούνται στο επίπεδο ρίσκου ανάλογα με την ηλικία τους. Ταυτόχρονα, θα προσφερθούν στους ασφαλισμένους και άλλα κατάλληλα διαμορφωμένα συνταξιοδοτικά/επενδυτικά προϊόντα διαβαθμισμένου ρίσκου για εκείνους τους ασφαλισμένους που επιθυμούν να επιλέγουν και να ρυθμίζουν μόνοι τους το επίπεδο κινδύνου των συνταξιοδοτικών αποταμιεύσεών τους.
Παράλληλα, το Ταμείο θα συστήσει τη δική του Επενδυτική Επιτροπή, η Διεύθυνση Επενδύσεων θα αναλάβει πιο ενεργητικό ρόλο, ενώ η ΕΔΕΚΤ ΑΕΠΕΥ θα συνεχίσει να υποστηρίζει την επενδυτική λειτουργία του ΤΕΚΑ ως εξωτερικός διαχειριστής.
Εντός διετίας από την έναρξη της τρίτης περιόδου, το ΤΕΚΑ θα δημιουργήσει μητρώο πιστοποιημένων εξωτερικών διαχειριστών, διευρύνοντας τη γκάμα των επενδυτικών επιλογών του».
