«Οι μύθοι και οι αλήθειες για τις επιδοτήσεις στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας»
Το κόστος των ενεργειακών στρατηγικών των χωρών, τόσο από οικονομικής πλευράς όσο και από πλευράς του αποτυπώματος που αφήνουν στο περιβάλλον, είναι στο επίκεντρο της παγκόσμιας συζήτησης.
Οι «παραδοσιακοί» τρόποι παραγωγής ενέργειας - όπως είναι η αξιοποίηση των ορυκτών καυσίμων - έχουν δεχθεί έντονη κριτική για την αρνητική τους συμβολή στην κλιματική αλλαγή, και εδώ και δεκαετίες έχει αναπτυχθεί ένας δημόσιος διάλογος για το πόσο αναγκαίο είναι να υπάρξει ένα νέο ενεργειακό μοντέλο.
Στο προσκήνιο λοιπόν βρίσκεται η χρήση των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ), όπως η αιολική, και κυβερνήσεις κρατών διαδοχικά λαμβάνουν μέτρα υιοθέτησής τους, ως μορφές πιο φιλικές στο περιβάλλον.
Η μετάβαση στις νέες μορφές παραγωγής όμως δεν γίνεται χωρίς δυσκολίες και συνεπώς έχουν αναπτυχθεί θεωρήσεις σχετικά με το κόστος των ΑΠΕ συγκριτικά με τα ορυκτά καύσιμα.
Μύθος 8: «Τα ορυκτά καύσιμα είναι πιο φθηνά από την αιολική ενέργεια και δεν επιδοτούνται»
Όπως αναφέρει έντυπο της ΕΛΕΤΑΕΝ (Ελληνική Επιστημονική Ένωση Αιολικής Ενέργειας), ένας από τους μύθους που κυκλοφορούν σχετικά με τα ορυκτά καύσιμα είναι ότι έχουν χαμηλότερο κόστος από την αιολική ενέργεια και ότι δεν επιδοτούνται.
«Αυτό είναι λάθος» υποστηρίζει η ΕΛΕΤΑΕΝ. «Τα ορυκτά καύσιμα φαίνονται μερικές φορές πιο φθηνά ακριβώς επειδή επιδοτούνται» συμπεραίνει.
Η στρεβλή εικόνα που δημιουργείται για το πραγματικό κόστος της ενέργειας, - σύμφωνα με την Ένωση - είναι αποτέλεσμα των πολύ υψηλών επιδοτήσεων που λαμβάνουν τα ορυκτά καύσιμα.
«Έτσι, συντηρούνται μύθοι όπως ο "φθηνός λιγνίτης" και διατηρείται υπερβολική εξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα».
Η περίπτωση της Ελλάδας
Σύμφωνα με μελέτη του WWF για την Ελλάδα, εκτιμάται ότι η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας με την καύση λιγνίτη, φυσικού αερίου και πετρελαίου έχει λάβει συνολική στήριξη 15,4 δισ. ευρώ σε διάστημα 10-15 ετών, χωρίς να συνυπολογίζεται το εξωτερικό κόστος χρήσης των ορυκτών καυσίμων (δηλαδή το κόστος από τις δυσμενείς επιπτώσεις στην υγεία και το περιβάλλον).
Η μελέτη εξέτασε 10 άμεσους και έμμεσους μηχανισμούς στήριξης και κατέληξε πως το μεγαλύτερο τμήμα των επιδοτήσεων δίνεται μέσω των λογαριασμών ρεύματος. Ωστόσο, οι καταναλωτές δεν γνωρίζουν τι πληρώνουν, για ποια υπηρεσία και ποιος είναι ο τελικός αποδέκτης των ποσών. Για παράδειγμα, μέσω των λεγόμενων Υπηρεσιών Κοινής Ωφέλειας (ΥΚΩ), το πετρέλαιο στα μη διασυνδεδεμένα νησιά έχει λάβει το μεγαλύτερο ποσό επιδοτήσεων, περίπου 6,2 δισ. ευρώ. Η λιγνιτική ηλεκτροπαραγωγή έχει λάβει πάνω από 5 δισ. ευρώ και το φυσικό αέριο περίπου 4,3 δισ. ευρώ.
Επιδότηση ορυκτών καυσίμων και ΑΠΕ παγκοσμίως
Οι επιδοτήσεις στα ορυκτά καύσιμα συνεχίζουν να παραμένουν διεθνώς σε υψηλά επίπεδα, όπως φαίνεται από τα στοιχεία της Διεθνούς Υπηρεσίας Ενέργειας (International Energy Agency – ΙΕΑ). Την περίοδο 2010-2018, οι συνολικές επιδοτήσεις σε συμβατικά καύσιμα ξεπέρασαν τα 380 δισ. δολάρια ετησίως. Συγκεκριμένα για το 2018, η εκτιμώμενη αξία των επιδοτήσεων αυξήθηκε κατά 30% σε πάνω από 400 δισ. δολάρια.
«Σύμφωνα με την ΙΕΑ, η συνέχιση των επιδοτήσεων ορυκτών καυσίμων, οι οποίες είναι υπερδιπλάσιες από τις εκτιμώμενες επιδοτήσεις για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, βλάπτει την ανταγωνιστικότητα της βιομηχανίας καθαρής τεχνολογίας» αναφέρει το έντυπο.
Συνέπειες επιδοτήσεων ορυκτών καυσίμων
Η οικονομική στήριξη των συμβατικών τεχνολογιών έχει οικονομικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές συνέπειες:
- Υπονομεύει την πρόσβαση των ασθενέστερων κοινωνικά ομάδων σε φθηνή ενέργεια.
- Συμβάλει στην επιδείνωση της ανθρώπινης υγείας και την αλλαγή του κλίματος.
- Αποτελεί εμπόδιο για την επενδυτική στροφή στις καθαρές τεχνολογίες και βλάπτει την ανταγωνιστικότητά τους.
- Υπονομεύει την αποτελεσματικότητα μηχανισμών όπως το σύστημα εμπορίας ρύπων.
- Συντηρεί την υπερεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα.
- Στερεί πόρους από τους κρατικούς προϋπολογισμούς.
Γι’ αυτό, ήδη από το 2010, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο είχε δεσμευτεί για τον τερματισμό των επιδοτήσεων σε ορυχεία άνθρακα έως το 2018, ενώ το 2013 ζήτησε να δοθεί προτεραιότητα στον τερματισμό των περιβαλλοντικά επιζήμιων επιδοτήσεων που περιλαμβάνουν και όσες κατευθύνονται στα ορυκτά καύσιμα.
Σε αυτό το πλαίσιο, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ζήτησε τη σταδιακή κατάργηση των επιδοτήσεων στα ορυκτά καύσιμα, ώστε να αυξηθούν οι πόροι έρευνας και ανάπτυξης τεχνολογιών αποθήκευσης και καθαρής ενέργειας.
