Την Πέμπτη η ψήφιση του πολυνομοσχεδίου με τα προαπαιτούμενα, εν όψει του Eurogroup στις 21 Ιουνίου
Κατατέθηκε την Παρασκευή στη Βουλή το πολυνομοσχέδιο με το οποίο ολοκληρώνονται τα προαπαιτούμενα για το κλείσιμο της 4ης και τελευταίας αξιολόγησης του προγράμματος, το οποίο θα πρέπει να έχει ψηφιστεί την Πέμπτη 14 Ιουνίου, εν όψει της επιδίωξης της κυβέρνησης για μια συνολική συμφωνία στη σύνοδο του Eurogroup της 21ης Ιουνίου.
Το νομοσχέδιο περιλαμβάνει πληθώρα διατάξεων που πρέπει άμεσα να υλοποιηθούν, όπως έχει συμφωνηθεί με τους ευρωπαϊκούς θεσμούς.
Τι προβλέπεται για μισθούς και συντάξεις
Κύριες συντάξεις
Η ασφαλιστική μεταρρύθμιση, που θεσμοθετήθηκε με τους νόμους 4336/15 και 4387/16, έθεσε τις βάσεις για τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα του ασφαλιστικού συστήματος.
Με το ν. 4336/15 εναρμονίστηκαν οι προϋποθέσεις συνταξιοδότησης μεταξύ των ασφαλισμένων, όσον αφορά στα όρια ηλικίας και στους αντίστοιχους χρόνους ασφάλισης, αποτρέποντας ταυτόχρονα σε μεσοπρόθεσμο και μακροπρόθεσμο ορίζοντα την αύξηση της συνταξιοδοτικής δαπάνης λόγω πρόωρων συνταξιοδοτήσεων. Παράλληλα, με το ν.4387/16 ρυθμίστηκαν θέματα που αφορούν στην αποκατάσταση της ισονομίας μεταξύ παλαιών ασφαλισμένων, αλλά και μεταξύ παλαιών και νέων ασφαλισμένων, καθώς και στην ενίσχυση του κοινωνικού και αναδιανεμητικού χαρακτήρα του ασφαλιστικού συστήματος.
Για το έτος 2019 συνεχίζεται η εφαρμογή της ασφαλιστικής μεταρρύθμισης, εξασφαλίζοντας:
Λειτουργία του ενοποιημένου φορέα κύριας ασφάλισης ΕΦΚΑ, στον οποίο συμπεριλαμβάνονται και οι συντάξεις του Δημοσίου, με ριζική απλοποίηση του συστήματος απονομής σύνταξης και βελτίωση της αποτελεσματικότητάς του.
Εφαρμογή κανόνων ισονομίας με ενιαίους κανόνες εισφορών και παροχών για το σύνολο των ασφαλισμένων ιδιωτικού και δημόσιου τομέα.
Μείωση γραφειοκρατικού κόστους, ευκολότερη και ταχύτερη απονομή συντάξεων.
Παράλληλα έχει ολοκληρωθεί η προετοιμασία για την εφαρμογή από 1/1/2019 των διατάξεων του ν.4472/2017. Ήδη, με τις διατάξεις του ν. 4387/2016, όπως ισχύουν και μετά την τροποποίησή τους με τον ν. 4472/2017, προκύπτουν υψηλότερα ποσοστά αναπλήρωσης για τα χαμηλότερα εισοδήματα, λόγω της λειτουργίας της εθνικής σύνταξης, ενώ ταυτόχρονα διασφαλίζεται η χορήγηση υψηλότερων συντάξεων σε όσους έχουν καταβάλλει υψηλότερες εισφορές και συνταξιοδοτούνται με πολλά έτη ασφάλισης. Επομένως, το υφιστάμενο νομικό πλαίσιο διασφαλίζει ότι οι συνταξιοδοτικές παροχές βρίσκονται σε αντιστοιχία με τις αποδοθείσες εισφορές, προστατεύοντας παράλληλα τις οικονομικά ασθενέστερες ομάδες.
Σημαντικές είναι επίσης οι οργανωτικές και διοικητικού χαρακτήρα αλλαγές που έγιναν μέχρι σήμερα με στόχο την αποτελεσματικότερη λειτουργία του ΕΦΚΑ και την ταχύτερη απονομή συντάξεων. Για το σκοπό αυτό σχεδιάστηκε και εφαρμόζεται ένα επιχειρησιακό σχέδιο δράσης, οι βασικοί άξονες του οποίου είναι:
αφενός, η εκκαθάριση των ληξιπροθέσμων αιτήσεων συνταξιοδότησης (για τις οποίες δεν υφίστανται νομικού χαρακτήρα εμπλοκές ή καθυστερήσεις) και
αφετέρου, η συνολική αναδιοργάνωση των διοικητικών και μηχανογραφικών υπηρεσιών που υποστηρίζουν τις συνταξιοδοτικές διαδικασίες.
Στο πλαίσιο του επιχειρησιακού αυτού σχεδίου:
- σχεδιάστηκαν και υλοποιήθηκαν μηχανογραφικές εφαρμογές που υποστηρίζουν την έκδοση συνταξιοδοτικών αποφάσεων με το ισχύον νομοθετικό πλαίσιο,
- επεκτάθηκε το ηλεκτρονικό πρωτόκολλο συντάξεων,
- προσδιορίστηκαν πρότυπα για την υλοποίηση ηλεκτρονικού απογραφικού δελτίου συντάξεων, για την άμεση ηλεκτρονική διακίνηση των συνταξιοδοτικών αιτημάτων από τις περιφερειακές υπηρεσίες στην Κεντρική Υπηρεσία Απονομής Συντάξεων,
- σχεδιάστηκαν και υλοποιήθηκαν εφαρμογές διασύνδεσης του Ε.Φ.Κ.Α. με άλλες υπηρεσίες (ΕΡΓΑΝΗ, εκπαιδευτικά ιδρύματα κ.ά.),
- σχεδιάστηκαν και υλοποιήθηκαν εφαρμογές διασύνδεσης για την υλοποίηση της ηλεκτρονικής ανταλλαγής χρόνων ασφάλισης μεταξύ των ενταχθέντων στον Ε.Φ.Κ.Α. φορέων,
- σχεδιάστηκαν και εκπονούνται εκπαιδευτικά προγράμματα κατάρτισης του προσωπικού.
Επικουρικές συντάξεις
Στόχος των παρεμβάσεων του ν.4387/2016 για την επικουρική ασφάλιση, είναι η σταδιακή ισορροπία του συστήματος. Για το σκοπό αυτό θεσπίζονται μεταξύ άλλων διαρθρωτικές αλλαγές στον τρόπο υπολογισμού της παροχής για τους (νέους) συνταξιούχους (άρθρο 96, παρ.1) εισάγοντας σταδιακά για τα έτη ασφάλισης από 1.1.2015 και εφεξής το σύστημα της νοητής κεφαλαιοποίησης (NDC).
Στο σύστημα της νοητής κεφαλαιοποίησης, οι καταβαλλόμενες παροχές είναι άμεσα συνδεδεμένες με τις καταβαλλόμενες εισφορές και το ύψος των απονεμόμενων συντάξεων είναι απόλυτα συνδεδεμένο με την ηλικία του συνταξιούχου και τις συσσωρευμένες εισφορές του (μακροπρόθεσμη ισορροπία), ενώ παράλληλα δεν παγιώνονται ελλείμματα που πιθανά μπορεί να προκύψουν στα ετήσια οργανικά αποτελέσματα του Φορέα (βραχυπρόθεσμη ισορροπία). Το σύστημα της νοητής κεφαλαιοποίησης συνδέεται άμεσα με το μακροοικονομικό περιβάλλον στο οποίο αναπτύσσεται, εξασφαλίζοντας έτσι την οικονομική ισορροπία του και συνεπώς τη βιωσιμότητά του, άρα και τις παροχές για τις μελλοντικές γενεές. Σημειώνεται επίσης ότι το σύστημα της νοητής κεφαλαιοποίησης παρέχει διαφάνεια, αφού δημιουργούνται και τηρούνται ατομικές μερίδες κατά ασφαλισμένο.
Αγορά εργασίας
1.1 Αναβάθμιση και εκσυγχρονισμός του θεσμικού πλαισίου στην αγορά εργασίας
Τρεις είναι οι βασικές πυλώνες σχετικά με την εργασία για το επόμενο έτος:
(1) Αύξηση του κατώτατου μισθού
(2) Επαναφορά των συλλογικών διαπραγματεύσεων
(3) Καταπολέμηση της αδήλωτης και επισφαλούς εργασίας
1.1.1 Προσδιορισμός του κατώτατου μισθού
Το 2012 ο κατώτατος μισθός υπέστη μια σημαντική μείωση της τάξεως του 22%, η οποία στηρίχτηκε στη λογική της ενίσχυσης της διεθνούς ανταγωνιστικότητας της χώρας. Εντούτοις, οι επιπτώσεις της μείωσης αυτής ήταν δραματικές στις εισοδηματικές κατανομές, καθώς αυξήθηκε το ποσοστό των χαμηλόμισθων και οδηγήθηκε σε έξαρση το φαινόμενο της εργασιακής φτώχειας.
Μετά από έξι χρόνια, ήρθε η στιγμή ο κατώτατος μισθός να επαναπροσδιοριστεί, ώστε να συμβάλει στην αύξηση της παραγωγικότητας και στη βελτίωση των μακροχρόνιων οικονομικών αποτελεσμάτων.
Η αύξηση του κατώτατου μισθού θα γίνει σύμφωνα με το υπάρχον νομικό πλαίσιο και ακολουθώντας το μοντέλο της Πορτογαλίας, -τα τελευταία τέσσερα χρόνια έχουν γίνει τέσσερεις αυξήσεις του κατώτατου μισθού, η κάθε μία της τάξεως του 5%. Για να μπορέσει να προσδιοριστεί το ποσοστό αύξησης του κατώτατου μισθού, θα εκπονηθεί μία μελέτη όπου θα εξετάζονται οι επιπτώσεις της αύξησης αυτής στην παραγωγικότητα, την ανεργία, την ανταγωνιστικότητα και την εισοδηματική κατανομή. Η μελέτη θα είναι αντικείμενο διαβούλευσης με τους κοινωνικούς εταίρους, ενώ την τελική απόφαση θα λαμβάνει το κράτος.
1.1.2 Συλλογικές Διαπραγματεύσεις
Το ευρωπαϊκό κοινωνικό μοντέλο είναι άμεσα συνδεδεμένο με το θεσμό των συλλογικών διαπραγματεύσεων, γεγονός που αποτυπώνεται και στον Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Πυλώνα. Καθοριστική πολιτική για το 2018 είναι η επαναφορά, μετά την ολοκλήρωση του προγράμματος δημοσιονομικής προσαρμογής, δύο βασικών αρχών των συλλογικών διαπραγματεύσεων: της αρχής της επεκτασιμότητας και της αρχής της ευνοϊκότερης ρύθμισης.
Η επαναφορά των δύο αυτών συμπληρωματικών αρχών θα βοηθήσει στην προώθηση του κοινωνικού διαλόγου, δίνοντας κίνητρα για συμμετοχή στις συλλογικές διαπραγματεύσεις σε εργαζόμενους και εργοδότες. Παράλληλα προωθείται ο υγιής ανταγωνισμός για το σύνολο της οικονομίας, συμβάλλοντας την ίδια στιγμή στη μείωση των εισοδηματικών ανισοτήτων και στην επίτευξη μιας πιο δίκαιης εισοδηματικής κατανομής.
1.1.3 Καταπολέμηση της αδήλωτης και επισφαλούς εργασίας
Η αδήλωτη εργασία αποτελεί φαινόμενο που συνδέεται με χαμηλής ποιότητας θέσεις εργασίας και μέσο στρέβλωσης του ανταγωνισμού. Παράλληλα, οι θέσεις αυτές χαρακτηρίζονται από κακές εργασιακές συνθήκες, χαμηλά εισοδήματα, υψηλή επικινδυνότητα σε θέματα υγείας και ασφάλειας και απουσίας κοινωνικής ασφάλισης.
Η κυβέρνηση έχει θέσει στο επίκεντρο των πολιτικών της την καταπολέμηση του φαινομένου αυτού. Βασικό εργαλείο αποτελεί ο Οδικός Χάρτης για την καταπολέμηση της αδήλωτης εργασίας. Ο Χάρτης αυτός επικυρώθηκε σε τριμερές επίπεδο και στη σύνταξη και εφαρμογή του έχει συμβάλει η Διεθνής Οργάνωση Εργασίας (ΔΟΕ). Ο Χάρτης έχει αρχίσει να υλοποιείται από τον Ιανουάριο του 2017, ενώ η εφαρμογή του χρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο, Διαρθρωτικούς Πόρους και τον Κρατικό Προϋπολογισμό. Στόχος του είναι η μετάβαση από τη χρήση μόνο τιμωρητικών πολιτικών, σε ένα νέο πλαίσιο το οποίο θα συνδυάζει μέτρα αναγκαστικής συμμόρφωσης με μέτρα οικειοθελούς συνεργασίας. Η αντιμετώπιση του φαινομένου της ψευδούς αυτοαπασχόλησης, η διεξαγωγή ελέγχων στον αγροτικό τομέα, καθώς και ο εκσυγχρονισμός του τρόπου που ελέγχεται η υποδηλωμένη εργασία είναι μερικές από τις κύριες δράσεις που περιλαμβάνονται στον Οδικό Χάρτη.
Στόχος των μεταρρυθμίσεων που συντελούνται δεν είναι μόνο η αντιμετώπιση της αδήλωτης, αλλά στο επίκεντρο βρίσκεται και η επισφαλής εργασία. Οι μόνιμες και ασφαλείς θέσεις εργασίας συμβάλλουν ουσιαστικά στην αντιμετώπιση των εισοδηματικών ανισοτήτων, στην αύξηση της παραγωγικότητας της εργασίας, ενώ ταυτόχρονα συμβάλλουν στην κοινωνική προστασία. Οι απόψεις αυτές υποστηρίζονται και από τον ΟΟΣΑ, με χαρακτηριστικό παράδειγμα την επερχόμενη έκθεσή του για την απασχόληση, όπου αναφέρονται οι ποιοτικές θέσεις εργασίας ως βασικό κομμάτι των αυριανών πολιτικών, λαμβάνοντας υπόψη μισθολογικές και μη-μισθολογικές συνθήκες, καθώς και η δημιουργία μιας συμμετοχικής αγοράς εργασίας.
Ο ν.4488/2017 ήταν ένα πρώτο βήμα σε αυτή την κατεύθυνση. Ο νόμος περιλαμβάνει διατάξεις που προστατεύουν τον εργαζόμενο από την αδήλωτη, υποδηλωμένη ή απλήρωτη εργασία και θέτει αυστηρούς κανόνες για τα ωράρια και την καταβολή μισθών. Συμπληρωματικό στον υπάρχοντα νόμο είναι το νέο νομοσχέδιο του Υπουργείου Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης (ΥΠΕΚΑΑ),το οποίο προσθέτει διατάξεις που λειτουργούν σαν δίχτυ προστασίας για τους εργαζόμενους. Επιπρόσθετα, μέσα στο 2018 θα εκπονηθεί ένα πρόγραμμα για την προστασία των εγκλωβισμένων εργαζομένων, το οποίο θα χρηματοδοτηθεί από το ΕΚΤ. Στόχος του προγράμματος θα είναι να βοηθήσει του εργαζόμενους σε φθίνοντες κλάδους να προσαρμοστούν στο νέο παραγωγικό μοντέλο της χώρας.
Ιδιαίτερη σημασία δίνεται επίσης στη διενέργεια τριμερών συμφιλιωτικών διαδικασιών. Οι διαδικασίες αυτές λειτουργούν ως βασικός μηχανισμός τόσο επίλυσης εργασιακών διενέξεων, όσο και διάγνωσης και έγκαιρης αντιμετώπισης των επιπτώσεων που έχει στους εργαζομένους η διαρθρωτική προσαρμογή της οικονομίας και των επιχειρήσεων.
Ενισχύθηκε παράλληλα η προστασία της παρένθετης μητρότητας και της υιοθεσίας, ενώ επεκτάθηκαν οι προστατευτικές ρυθμίσεις για τη χορήγηση ειδικής άδειας στους γονείς παιδιών με βαριά νοητική στέρηση, σύνδρομο Down και αυτισμό.
1.2 Μέτρα για την επιστροφή στην εργασία
Βασικές προτεραιότητες για το 2018 είναι η προστασία των ανέργων, καθώς και η επιστροφή τους σε ποιοτικές θέσεις εργασίας. Η ανεργία το Δεκέμβριο του 2017 έφτασε στο 20%, παρόλα αυτά η χώρα συνεχίζει να είναι αντιμέτωπη με πολύ υψηλά ποσοστά μακροχρόνια ανεργίας και ανεργίας των νέων.
Μία από τις πιο σημαντικές μεταρρυθμίσεις που αναμένεται να υλοποιηθούν στη διάρκεια του έτους αφορά στον τρόπο με τον οποίο εισάγονται στα προγράμματα οι άνεργοι. Από μία πολιτική κλειστών προσκλήσεων, η κυβέρνηση θα προχωρήσει στην εκπόνηση προγραμμάτων ανοιχτού τύπου. Αναλυτική περιγραφή του νέου τύπου προγραμμάτων γίνεται και στο «Στρατηγικό Πλαίσιο για τον Ανασχεδιασμό των Ενεργητικών Πολιτικών Απασχόλησης». Βασικό ρόλο σε αυτό το νέο τύπο προγραμμάτων έχει ο εργασιακός σύμβουλος του ΟΑΕΔ, αφού θα είναι υπεύθυνος για την καταγραφή των δεξιοτήτων του ανέργου, την υποστήριξή του, καθώς και για την κατεύθυνσή του προς μια πιο κατάλληλη για αυτόν εναλλακτική.
Ο ΟΑΕΔ τα τελευταία χρόνια βρίσκεται σε συνεχή αναβάθμιση μέσω του προγράμματος «Επαναπροσδιορισμός του Επιχειρησιακού Μοντέλου του ΟΑΕΔ». Ενδεικτικές ενέργειες του προγράμματος είναι η ενδυνάμωση των πληροφοριακών συστημάτων, με στόχο την απλοποίηση των διαδικασιών και άρα την αμεσότερη και αποτελεσματικότερη εξυπηρέτηση των ανέργων. Συμπληρωματικά στα παραπάνω, δημιουργείται, σε συνεργασία με το Υπουργείο Παιδείας, πρωτόκολλο ποιότητας για τα Κέντρα Επαγγελματικής Κατάρτισης.
Παράλληλα, υλοποιούνται στοχευμένα προγράμματα για ειδικές ομάδες πληθυσμού (πρώην φυλακισμένοι, πρόσφυγες, ΑμεΑ) σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο, με τη συνεργασία της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, των Δημόσιων Οργανισμών, Υπουργείων και των κοινωνικών εταίρων.
Από το 2017 έχει τεθεί σε λειτουργία η online εφαρμογή στο portal του ΟΑΕΔ, μέσω του οποίου παρέχεται η δυνατότητα σε πιστοποιημένους εργοδότες να υποβάλουν προσφερόμενες θέσεις Μαθητείας/Πρακτικής Άσκησης για όλες τις δομές Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης με στόχο ένας αριθμός θέσεων Μαθητείας να μετατραπεί στο μέλλον σε θέσεις εργασίας.
Αλλαγές στη φορολογία
Οι παρεμβάσεις στον ΕΝΦΙΑ μετά τις αλλαγές των αντικειμενικών αξιών αποτελούν από τις βασικότερες διατάξεις του πολυνομοσχεδίου. Η απόφαση εφάπαξ εφαρμογής των νέων τιμών είναι οριστική, όπως άλλωστε και η διάταξη με την οποία θα τροποποιούνται τα ισχύοντα σύμφωνα με τα οποία ο ΕΝΦΙΑ κάθε έτους υπολογίζεται με βάση τις αξίες οι οποίες ισχύουν την 1η Ιανουαρίου . Με την προωθούμενη διάταξη, θα προβλέπεται κατ’ εξαίρεση υπολογισμός του φετινού ΕΝΦΙΑ με βάση τις νέες τιμές οι οποίες αναμένεται να τεθούν σε ισχύ στις 14 Ιουνίου με τη δημοσίευση της σχετικής υπουργικής απόφασης.
Σύμφωνα με πληροφορίες στο πολυνομοσχέδιο θα προβλέπονται διατάξεις οι οποίες αφορούν:
1. Πωλήσεις μετοχών. Φυσικά πρόσωπα τα οποία προχωρούν σε τρεις ή περισσότερες αγοραπωλησίες μετοχών στη διάρκεια ενός έτους, δεν θα θεωρείται για αυτές τις πράξεις ότι αποκτούν εισόδημα από επιχειρηματική δραστηριότητα.
2. Καπνικά. Ορίζεται ότι η οι εταιρείες παραγωγής καπνικών προϊόντων έχουν αντικειμενική ευθύνη, στην περίπτωση όπου εντοπιστεί παρτίδα λαθραίων τσιγάρων άνω των 50.000 τεμαχίων. Το δημόσιο θα θεωρεί αυταπόδεικτο στοιχείο τη συμμετοχή τους στο λαθρεμπόριο.
3. Φορολογική κατοικία. Επέρχονται διορθώσεις στρεβλώσεων αναφορικά με την αποφυγή διπλής φορολόγησης με σαφέστερο προσδιορισμό της έννοιας της φορολογικής κατοικίας.
4. Χρηματοδοτική μίσθωση. Εναρμόνιση κανόνων με τα λογιστικά πρότυπα για αντιμετώπιση προβλημάτων.
5. Φοροκίνητρα για ξένες παραγωγές. Τα φορολογικά κίνητρα τα οποία ισχύουν σήμερα για ξένες παραγωγές μεγάλου μήκους οι οποίες προβάλλονται σε αίθουσες επεκτείνονται σε όλες τις ξένες παραγωγές οπτικοακουστικών μέσων.
6. Συνδεδεμένες επιχειρήσεις. Μέτρα για την πάταξη του φαινομένου υπερτιμολογήσεων – υποτιμολογήσεων μεταξύ συνδεδεμένων επιχειρήσεων.
7. Επιχειρηματικές δαπάνες. Επέρχονται διορθώσεις στον Κώδικα Φορολογίας Εισοδήματος αναφορικά με τον κατάλογο των μη εκπιπτομένων επιχειρηματικών δαπανών.
