Της Αγγελικής Μαρίνου
"Η Ευρώπη χαραμίζει τη νεολαία της" ήταν ο τίτλος πρόσφατου δημοσιεύματος του γερμανικού περιοδικού Spiegel, με αφορμή τον αντίκτυπο που έχει στους πολίτες και ειδικά στους νέους, η κρίση χρέους των τελευταίων ετών.
Η Ευρώπη κινδυνεύει να χάσει μια ολόκληρη γενιά και μαζί με αυτή και την ευρωπαική ιδέα, καθώς τα 95 εκατομμύρια Ευρωπαίων νέων, ηλικίας κάτω των 30 ετών, που υφίστανται τις παρενέργειες της ευρωπαϊκής κρίσης, αποσύρουν σταθερά την εμπιστοσύνη τους στους θεσμούς και στην ικανότητα αυτών να εξασφαλίσουν καλύτερους ή και στοιχειώδεις όρους διαβίωσης.
Τον Μάρτιο του 2013, 5,7 εκατομμύρια νέοι ήταν άνεργοι στην ΕΕ των "27", εκ των οποίων τα 3,6 εκατομμύρια αφορούσαν στην Ευρωζώνη. Το ποσοστό ανεργίας των νέων ηλικίας κάτω των 25 ετών ήταν 23,5% στην ΕΕ και 24% στη ζώνη του ευρώ, όταν στην Ελλάδα η ανεργία στους νέους (ηλικίες 15-24) φτάνει στο ποσοστό-ρεκόρ του 64% (στοιχεία EUROSTAT Φεβρουαρίου).
Το οικονομικό κόστος της απομόνωσης της νέας γενιάς από την αξιοπρεπή εργασία και εκπαίδευση εκτιμάται σε 155 δισ. ευρώ για την Ευρώπη και 7 δισ. ευρώ για την Ελλάδα. Το κοινωνικό και πολιτικό κόστος αντανακλάται στην έλλειψη ελπίδας, προοπτικής και εμπιστοσύνης στην κοινωνία και τους θεσμούς της και ιδιαίτερα στην κυριαρχία του φόβου.
Στο τέλος του 2013, ένας στους δύο νέους μεταξύ 15 και 24 ετών στις τέσσερις χώρες του ευρωπαϊκού Νότου εκτιμάται πως θα είναι άνεργος. Το ποσοστό ανεργίας των νέων σε Ιταλία και Πορτογαλία θα είναι πάνω από 40%, της Ισπανίας θα πλησιάζει το 60% και της Ελλάδας θα έχει ξεπεράσει το 66%.
Τη "νάρκη" της διαρκώς αυξανόμενης ανεργίας στην ΕΕ επιχειρούν να εξουδετερώσουν οι ηγέτες Γαλλίας και Γερμανίας, ανακοινώνοντας πρόσφατα την "Ευρωπαϊκή εκστρατεία για την ανάπτυξη και την απασχόληση", που θα βασίζεται σε τρεις άξονες: στην πρόσβαση των μικρομεσαίων επιχειρήσεων σε δάνεια, στην ανάπτυξη της κατάρτισης και στη γεωγραφική κινητικότητα.
Η ελληνική πραγματικότητα
Οι νέοι στην Ελλάδα του 2013 δεν βρίσκονται αντιμέτωποι μόνο με τα πρωτοφανή ποσοστά ανεργίας, αλλά και με μια αγορά εργασίας που όταν τους υπόσχεται απασχόληση, εννοεί χαμηλά αμειβόμενη, προσωρινή ή μερική...
Ο μύθος της νεανικής ανωριμότητας καταρρίπτεται από έρευνες που καταδεικνύουν πως οι νέοι μας σήμερα ρίχνουν την ευθύνη για την κρίση στο πολιτικό σύστημα και πιστεύουν πως η λύση στην θα προέλθει μέσα από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Σε μια τέτοια έρευνα που πραγματοποίησε το Πανεπιστήμιο Πειραιά, επισημαίνεται πως το δημόσιο δεν αποτελεί πλέον δημοφιλή εργασιακό προορισμό για τον Έλληνα πτυχιούχο, ενώ ως μονόδρομο στην επαγγελματική τους αποκατάσταση, θεωρούν την ίδρυση καινοτόμας επιχείρησης.
"Ανεργία έχουμε επειδή δεν έχουμε παραγωγή. Άρα το ζητούμενο είναι να δημιουργήσουμε μια οικονομία παραγωγής για να δημιουργηθούν θέσεις εργασίας, δηλαδή επενδύσεις, επενδύσεις, επενδύσεις. Μέτρα επίλυσης των συμπτωμάτων της ανεργίας, όπως είναι τα κοινωνικά κέντρα υποστήριξης, τα κοινωνικά επιδόματα, η συμβουλευτική για τους ανέργους, η εκπαίδευση για την απασχολησιμότητα τους, ή για το πως να φτιάχνουν βιογραφικά και να αναζητούν εργασία, όλα αυτά δεν είναι λύση", αναφέρει ο καθηγητής του τμήματος Οργάνωσης και Διοίκησης Επιχειρήσεων του Πανεπιστημίου Πειραιώς κ. Λεωνίδας Χυτήρης.
Ως πρόβλεψη για το πότε θα αναστραφεί το κλίμα, ο κ. Χυτήρης αρκείται να επισημάνει πως θα αργήσει, γιατί "θα αργήσουν να έρθουν οι επενδύσεις, η συρρίκνωση της οικονομίας σε δημόσιο και ιδιωτικό τομέα ακόμα συνεχίζεται και διότι είναι ακόμη ισχυρή και κρατούσα η αντίληψη της αστικής ελληνικής τάξης για το ποιες δουλειές πρέπει να κάνουν τα παιδιά της. Τα επόμενα 2-3 χρόνια είναι κατά τη γνώμη μου ο ελάχιστος χρόνος που θα χρειαστεί μέχρις ότου αρχίσει να μειώνεται πραγματικά η ανεργία. Μέχρι τότε η οικογενειακή βοήθεια, τα μέτρα κοινωνικής προστασίας κι αλληλεγγύης και δυστυχώς η φυγή των προσοντούχων ανέργων μας στο εξωτερικό είναι η πρόσκαιρη λύση".
Σύμφωνα με τις προβλέψεις του Ινστιτούτου Εργασίας της ΓΣΕΕ,το 2015 προβλέπεται μια αναιμική ανάκαμψη στην ελληνική οικονομία της τάξης του 0,5%. Ωστόσο "για να δημιουργηθούν 50.000 νέες θέσεις εργασίας, θα πρέπει το ελληνικό ΑΕΠ να αυξηθεί κατά 3,5%-4%. Με βάση αυτό το αισιόδοξο σενάριο των ρυθμών ανάκαμψης της ελληνικής οικονομίας, θα απαιτηθούν τουλάχιστον είκοσι χρόνια για να δημιουργηθούν ένα εκατομμύριο θέσεις εργασίας, ώστε να μειωθεί, σύμφωνα με το Mνημόνιο, η ανεργία κάτω από το 10% του εργατικού δυναμικού και να αρχίσει, σε συνθήκες καθίζησης της αγοραστικής δύναμης η συζήτηση για αυξήσεις των μισθών", τονίζει ο κ. Σάββας Ρομπόλης, Καθηγητής Παντείου Πανεπιστημίου και επιστημονικός διευθυντής του Ινστιτούτου Εργασίας της ΓΣΕΕ.
Στο ίδιο μήκος κύματος κινούνται και οι εκτιμήσεις της κας Σίσσυς Αμβροσιάδου, διευθύντριας του τμήματος Ανθρώπινου Δυναμικού της S&B. "Μπορεί τον περασμένο Μάιο το ισοζύγιο προσλήψεων-απολύσεων να είναι για πρώτη φορά θετικό, όμως είναι πολύ νωρίς ακόμη να μιλάμε για αναστροφή του κλίματος. Την δεκαετία πριν την κρίση που οι ρυθμοί ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας κινούνταν στο 4%, δημιουργήθηκαν 300.000 νέες θέσεις εργασίας. Μέσα στα τρία χρόνια της ύφεσης, χάθηκαν πάνω από ένα εκατομμύριο θέσεις. Συνεπώς, χρειάζονται δύο δεκαετίες, ίσως και τρεις για να φτάσουμε στα προηγούμενα επίπεδα της αγοράς εργασίας. Όσο για τις νέες θέσεις, αυτές θα προέλθουν από επενδύσεις και όχι από επιδοτούμενα προγράμματα που αποτελούν επιδερμικές λύσεις".
Έλλειμμα παιδείας
Αναζητώντας τους λόγους για τους οποίους η ανεργία στη χώρα μας καλπάζει με ρυθμούς "πρωταθλητή", δεν είναι λίγοι αυτοί που εντοπίζουν το πρόβλημα στο ισχύον εκπαιδευτικό σύστημα.
Η τριτοβάθμια εκπαίδευση έτσι όπως έχει αναπτυχθεί στην Ελλάδα, προετοιµάζει στελέχη για τον δηµόσιο και ευρύτερο δηµόσιο τοµέα και όχι για τον ιδιωτικό. Πολλοί νέοι επιδιώκουν να εισαχθούν σε AEI και TEI, µε την ελπίδα ότι όταν αποφοιτήσουν, θα εργαστούν στο ∆ηµόσιο, ενώ ελάχιστη προσοχή δίνεται στην τεχνική εκπαίδευση. Συνεπώς, υπάρχει αναντιστοιχία των ειδικεύσεων και προσόντων των πτυχιούχων, µε αυτά που ζητά η αγορά εργασίας.
"Η παραγωγή πτυχιούχων ανέργων αποτυπώνει την ανεπάρκεια του εκπαιδευτικού μας συστήματος. Οι σύγχρονες ελληνικές επιχειρήσεις αναζητούν ανθρώπινο δυναμικό με ευρύτερες επαγγελματικές δεξιότητες και ικανότητες, τις οποίες όμως το παρόν εκπαιδευτικό σύστημα δεν παρέχει επαρκώς", επισημαίνει ο πρόεδρος του ΙΒΕΠΕ και για πολλά χρόνια αντιπρόεδρος του ΣΕΒ κ. Διονύσης Νικολάου. "Στόχος πρέπει να είναι η δημιουργία ενός σύγχρονου εκπαιδευτικού συστήματος, το οποίο θα ενσωματώνει τις αρχές της εξωστρέφειας και της καινοτομίας και θα είναι στενά συνδεδεμένο με την αγορά εργασίας και τη δια βίου μάθηση", τονίζει ο κ. Νικολάου.
Πτυχιούχοι άνεργοι
Για να αποφύγουν τη μάστιγα της ανεργίας, αρκετοί πτυχιούχοι νέοι καταφεύγουν στην υποαπασχόληση ή στην ετεροαπασχόληση, προκειμένου να αντισταθούν στον πειρασμό της μετανάστευσης. Σε πρόσφατη έρευνα σε αδιόριστους εκπαιδευτικούς σχετικά µε την αξιοποίηση του πτυχίου τους, ένας στους τέσσερις ήταν άνεργος για περισσότερους από 18 µήνες, οι µισοί απασχολούνταν σε εργασίες εντελώς άσχετες µε την επιστήµη τους, ενώ άλλο ένα 25% υποαπασχολούνταν σε δουλειές "σχετικές" (φροντιστήρια, ιδιαίτερα µαθήµατα).
Πρόσφατη έρευνα της Οριζόντιας ∆ράσης των Γραφείων ∆ιασύνδεσης των ελληνικών ΑΕΙ µορφοποιεί ξεκάθαρα το πρόβληµα: Οι επιστηµονικοί κλάδοι µε την υψηλότερη επισφάλεια απασχόλησης είναι οι ξένες γλώσσες, η Ιστορία – Αρχαιολογία, η Ιατρική – Οδοντιατρική, η Φιλολογία – Φιλοσοφία, τα Μαθηματικά – Φυσική – Χηµεία, η Φυσική Αγωγή – αθλητισµός. Αντίθετα, οι κλάδοι µε τα χαµηλότερα ποσοστά επισφαλούς απασχόλησης είναι η Οικιακή Οικονοµία, η ∆ιαιτολογία, η Νοσηλευτική, η Νοµική, η Κτηνιατρική, η Φαρµακευτική, οι επιστήµες διοίκησης και οι µηχανικοί υπολογιστών – συστηµάτων πληροφορικής – επικοινωνιών.
Υπολογίζεται ότι στην Ελλάδα περίπου το 30% των νέων πτυχιούχων τριτοβάθµιας εκπαίδευσης είναι άνεργοι, όταν ο ευρωπαϊκός µέσος όρος είναι στο 14%. Τα στοιχεία είναι αποκαλυπτικά. Σύμφωνα με τον πρόεδρο του Ιατρικού Συλλόγου Αθηνών, Γιώργο Πατούλη, η τάση μετανάστευσης νέων ιατρών το πρώτο τρίμηνο 2013 είναι 2,5 φορές μεγαλύτερη σε σχέση με το πρώτο τρίμηνο 2012. Η κατάσταση είναι πιο δραματική στον κλάδο των μηχανικών. Υπολογίζεται ότι η ανεργία στους νέους μηχανικούς πλησιάζει το 70%, σύμφωνα με το ΤΕΕ, ενώ στο σύνολο του κλάδου φτάνει το 50%.
Δυσκολίες αντιμετωπίζει και το ναυτικό επάγγελμα. Σύμφωνα με στοιχεία του ΓΕΝΕ, μέσα σε ένα εξάμηνο (Οκτώβριος 2012 - Μάρτιος 2013), η ανεργία στους πλοιάρχους αυξήθηκε σε ποσοστό 27,1%, ενώ οι μηχανικοί χωρίς δουλειά άγγιξαν το 21,31%. Ιδιαίτερα ανησυχητικό είναι και το γεγονός ότι το 55% των Ελλήνων ναυτικών που εργάζονται είναι μεταξύ 40 και 60 ετών, ενώ την ίδια ώρα, το 68% των ξένων ναυτικών είναι μεταξύ 20 και 39 ετών. Συνεπώς, οι νέοι απόφοιτοι των σχολών του Εμπορικού Ναυτικού είναι στην πλειοψηφία τους άνεργοι.
Εργασιακή εμπειρία: ένα νόμισμα με δύο όψεις
Σύμφωνα με την ετήσια διεθνή έρευνα που πραγματοποιείται και στην Ελλάδα από τη ManpowerGroup σχετικά με την ασυμβατότητα μεταξύ προσφοράς και ζήτησης, το 19% των εργοδοτών θεωρούν ότι οι νέοι δεν είναι κατάλληλοι γιατί δεν διαθέτουν την απαιτούμενη εμπειρία, καθώς επίσης και ότι δεν διαθέτουν τις κατάλληλες επαγγελματικές δεξιότητες (οι οποίες αποκτούνται κυρίως με την μαθητεία, την προσωρινή απασχόληση κ.λπ).
Η "οδός" που υπόσχεται περισσότερα –ειδικά για νέους με χαμηλά προσόντα- είναι η συνδυασμένη μάθηση με την απόκτηση εργασιακής εμπειρίας. Τα προγράμματα παράλληλης μαθητείας αφενός εξασφαλίζουν στους νέους τη μετάβαση στην απασχόληση και αφετέρου μειώνουν το εργοδοτικό κόστος, το οποίο αποζημιώνεται μέσα από χρηματοδοτούμενα προγράμματα. Επιπλέον δημιουργείται η προοπτική ο εργοδότης να προσλάβει τον μαθητευόμενο εργαζόμενο που είχε απασχολήσει στο παρελθόν σε μια πιο "μόνιμη" βάση.
Το γεγονός πως η ανυπαρξία εργασιακής εµπειρίας συνιστά την βασική αιτία που οι επιχειρήσεις δεν προσλαμβάνουν νέους φαίνεται πως το έχουν αντιληφθεί και οι ίδιοι οι ενδιαφερόμενοι. Δεν εξηγείται διαφορετικά ο καταιγισμός αιτήσεων στο φιλόδοξο πρόγραμμα του υπουργείου Εργασίας για νέους έως 29 ετών. Η "Επιταγή Εισόδου στην αγορά εργασίας" διέθετε 45.000 θέσεις πρακτικής άσκησης στον ιδιωτικό τομέα –κατόπιν κατάρτισης- για χρονικό διάστημα πέντε μηνών. Περισσότεροι από 179.000 άνεργοι νέοι δήλωσαν συμμετοχή στο πρόγραμμα, επιλέγοντας το... εργασιακό στρες έναντι 450 ευρώ το μήνα, από την περιθωριοποίηση και τα ψυχολογικά αδιέξοδα.
Στο πρόγραμμα You@S&B, που πρόσφερε εννεάμηνη εργασιακή εμπειρία σε 25 πτυχιούχους και απόφοιτους δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης στις εγκαταστάσεις του ομίλου στην Αθήνα, τη Μήλο και τη Φωκίδα, δήλωσαν συμμετοχή περίπου 3.200 νέοι. Ο μέσος όρος ηλικίας ήταν 28 ετών, ενώ ο μέσος χρόνος εργασιακής εμπειρίας ήταν 1,5 χρόνος. Το 83% των υποψηφίων ήταν απόφοιτοι ΑΕΙ/ ΤΕΙ και το 24% αυτών διέθεταν και μεταπτυχιακό δίπλωμα. "Παρότι περιμέναμε μεγάλη συμμετοχή από μηχανικούς, τελικά οι οικονομολόγοι ήταν εκείνοι που εκδήλωσαν έντονο ενδιαφέρον για το πρόγραμμά μας. Ωστόσο είναι αξιοσημείωτο το γεγονός πως οι αιτούντες δεν επέλεξαν θέσεις στην παραγωγή, αλλά σε τμήματα διοικητικού και υποστηρικτικούς τομείς. Το γεγονός αυτό μπορεί να σημαίνει πως οι νέοι σήμερα έχουν έλλειψη επιχειρηματικού πνεύματος και περιορίζονται σε πιο "έτοιμες λύσεις", δηλώνει η κα Σίσσυ Αμβροσιάδου.
Το μέλλον ανήκει σε αυτούς που το προετοιμάζουν
Στην κυλιόμενη έρευνα της επιστημονικής ομάδας του Πανεπιστημίου Πειραιώς, με υπεύθυνο καθηγητή τον κ. Θόδωρο Κατσανέβα, αναδεικνύονται ορισμένες ειδικότητες με καλές προοπτικές απορροφητικότητας τα επόμενα χρόνια. Οι επαγγελματίες φοροτεχνικοί, λογιστές, οι καλοί και έμπειροι πωλητές, οι απόφοιτοι οικονομικών επιστημών, πληροφορικής, αλλά και όσοι ασχολούνται με επιχειρησιακές εφαρμογές σε καινοτομικές και πρωτότυπες δραστηριότητες, όπως και σε σύγχρονες αγροτικές καλλιέργειες δεν θα αντιμετωπίσουν ιδιαίτερο πρόβλημα απασχόλησης.
Η ζήτηση εργασίας για τους μηχανολόγους-μηχανικούς και λιγότερο για τους ναυπηγούς, εμφανίζεται ικανοποιητική, με περαιτέρω ελπιδοφόρες προοπτικές για το μέλλον, ενώ το ίδιο ισχύει για τους γεωλόγους, τους μηχανολόγους μεταλλείων και ορυκτών πόρων, τους χημικούς μηχανικούς, τους τεχνολόγους φυσικού αερίου και τους μηχανικούς ενέργειας. Στα τουριστικά και επισιτιστικά επαγγέλματα υπάρχουν σημαντικές προοπτικές απασχόλησης ιδιαίτερα για εξειδικευμένα στελέχη, ενώ θετική είναι η εικόνα για τα βοηθητικά επαγγέλματα της υγείας και πρόνοιας, όπως οι νοσηλευτές, οι βοηθοί ακτινολόγοι, οι τεχνικοί ιατρικών μηχανημάτων και εργαστηρίων, οι αισθητικοί, οι φυσιοθεραπευτές, οι κοινωνικοί λειτουργοί, κλπ.
Η κρίση μπορεί να είναι μία σπουδαία ευκαιρία για να δει ξανά η πολιτεία τη μετάβαση από το σχολείο στην απασχόληση, καθώς και την ανάγκη παροχής αναγνωρισμένων και αξιόπιστων προσόντων στους νέους.
"Τα τεχνικά επαγγέλματα και οι νέες τεχνολογίες είναι το μέλλον", σύμφωνα με τον κ. Σάββα Ρομπόλη. "Σύμφωνα με τα στοιχεία έρευνας που πραγματοποιούμε αυτή την περίοδο, προκύπτει ότι μετά την κρίση η όποια επενδυτική δραστηριότητα υπάρξει, θα εστιαστεί σε επενδύσεις υψηλής τεχνολογίας, στη ρομποτική, τα δίκτυα, την ψηφιακή τεχνολογία, τους αυτοματισμούς κλπ. Επομένως η νέα γενιά της τεχνολογίας, θα βρει εργασιακές ευκαιρίες παρά την κρίση".
Διαβάστε ακόμα τον πλήρη οδηγό επαγγελματικού προσανατολισμού του news.gr, με οδηγίες για τη συμπλήρωση του μηχανογραφικού, καθώς και με όλες τις τάσεις στην αγορά εργασίας, και τις προοπτικές των κλάδων και των επαγγελμάτων.
Ακόμα, καθημερινά στο news.gr : Οι νέες θέσεις εργασίας στο Δημόσιο και στον ιδιωτικό τομέα.
