Την πίεση που ασκείται από τις αλλαγές που γίνονται στο εργασιακό στάτους «φωτογραφίζουν» οι επιστήμονες ως την κυριότερη αιτία για την αύξηση των αυτοκτονιών.
Η ποιοτική αλλαγή των εργασιακών συνθηκών στο μοντέλο της ευέλικτης απασχόλησης μπορεί να αλλάξει δραματικά την ψυχολογία ενός ανθρώπου, οδηγώντας τον ακόμη και στην αυτοχειρία. Αν και διαχρονικά δεν φαίνεται να υπάρχει συσχέτιση των αυτοκτονιών με την ανεργία, η αύξηση της αυτοκτονικότητας σε περιόδους κρίσης δείχνει, ότι οι αλλαγές στο εργασιακό στάτους ασκούν μεγάλη πίεση, ειδικά στους άνδρες μέσης ηλικίας.
Στο συμπέρασμα αυτό οδηγεί διεθνής έρευνα, που διεξήχθη παράλληλα σε 29 χώρες, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, με πρωτοβουλία του εδρεύοντος στη Μαδρίτη Ιδρύματος «Lopez Ibor» και η οποία δύναται να αλλάξει τα δεδομένα στη χάραξη πολιτικών πρόληψης της αυτοχειρίας. Η επίσημη ανακοίνωση του συνόλου των αποτελεσμάτων της έρευνας αναμένεται να γίνει στις 30 Οκτωβρίου.
«Διεθνώς, στον δυτικό κόσμο, θα δούμε ότι οι αυτοκτονίες έχουν αρχίσει και αυξάνονται έναν χρόνο πριν από την εμφάνιση της ύφεσης, με βάση τους οικονομικούς δείκτες» λέει στο Αθηναϊκό Πρακτορείο ο αν. Καθηγητής Ψυχιατρικής στην Ιατρική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Κωνσταντίνος Φουντουλάκης, εκ των συντονιστών της ομάδας ερευνητών, διευκρινίζοντας ότι υπάρχει εξήγηση στην παρατήρηση αυτή και σχετίζεται με την ανασφάλεια που δημιουργεί στους ανθρώπους το τοπίο, που διαμορφώνεται πριν από την αποτύπωση της οικονομικής κρίσης σε «αριθμούς».
«Η απευθείας συσχέτιση αυτοκτονιών και ανεργίας και μαθηματικά δεν βγαίνει, προηγείται κατά έναν χρόνο η αύξηση της αυτοκτονικότητας από την αύξηση της ανεργίας» επισημαίνει ο καθηγητής, εξηγώντας ότι οι εργασιακές αλλαγές, που είθισται να υιοθετούν οι κυβερνήσεις στην προσπάθειά τους να αναχαιτίσουν την επερχόμενη κρίση, ασκούν μεγάλη πίεση, ειδικά στους ανθρώπους μέσης ηλικίας, οι οποίοι αισθάνονται ανασφάλεια για τις αλλαγές που το νέο εργασιακό καθεστώς επιφέρει στην καθημερινή τους ζωή και την κοινωνική τους ασφάλιση - υγειονομική περίθαλψη, στην οικονομική τους αυτάρκεια, αλλά και τη δυνατότητα να εξυπηρετήσουν τα χρέη τους, την πιθανότητα να απολυθούν χωρίς προοπτική ανεύρεσης νέας εργασίας λόγω ηλικίας κ.λπ.
Τα ευρήματα της μελέτης δύνανται να αποτελέσουν πολύτιμο εργαλείο για τη χάραξη στοχευμένων και αποτελεσματικών πολιτικών ανάπτυξης και απασχόλησης, που θα ανακουφίσουν τις πλέον ευαίσθητες κοινωνικές ομάδες, στον πυρήνα της ανησυχίας και ανασφάλειας που αισθάνονται, καθώς όπως επισημαίνει ο κ.Φουντουλάκης «δεν έχει αποτέλεσμα, απλώς να διατίθενται χρήματα για τη δημιουργία θέσεων εργασίας».
Στην Ελλάδα μέχρι και το 2010, σύμφωνα με τον κ. Φουντουλάκη, δεν υπήρξε κάποια αξιοσημείωτη αύξηση των αυτοκτονικών, αλλά υπήρξε μία απότομη αύξηση, της τάξης του 25%, το 2011 και το 2012, η οποία συνδυάστηκε με τη ραγδαία αύξηση της ανεργίας, την κοινωνική έκρηξη με τις διαδηλώσεις κ.λπ. αλλά και το περιστατικό της δημόσιας αυτοκτονίας του συνταξιούχου στο Σύνταγμα.
Στο διάστημα από το 2000 έως το 2012 αυτοκτόνησαν συνολικά 5.023 άνθρωποι (4.138 άντρες και 885 γυναίκες), ενώ η επεξεργασία στοιχείων για τη διετία 2013-2014 δεν έχει ολοκληρωθεί ακόμη.
Στο ερώτημα, εάν αυξήθηκαν οι αυτοκτονίες λόγω της κρίσης ή η προβολή από τα ΜΜΕ των αυτοκτονιών που σχετίζονται με την οικονομική κρίση, ο καθηγητής απαντά ότι υπάρχει μία αύξηση των αυτοκτονιών σε απόλυτους αριθμούς, ενώ επισημαίνει ότι τα ΜΜΕ φέρουν ευθύνη για τον τρόπο που πρέπει να παρουσιάζουν τα περιστατικά των αυτοκτονιών, σύμφωνα με τις οδηγίες που έχει εκδώσει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας.
Σημειώνει δε, ότι η μεγαλύτερη προβολή των περιστατικών αυτοκτονιών από τα ΜΜΕ και η απόδοσή τους στην οικονομική κρίση, είχε ως αποτέλεσμα, περισσότερες οικογένειες αυτόχειρων να ξεπεράσουν τους δισταγμούς τους και να δηλώσουν δημόσια ότι ο οικείος του οδηγήθηκε στην αυτοχειρία λόγω της κρίσης.
Πάντως, ο καθηγητής επισημαίνει ότι η Ελλάδα εξακολουθεί να παρουσιάζει από τους χαμηλότερους δείκτες αυτοκτονιών στην Ευρώπη και τον κόσμο.
Σε απόλυτους αριθμούς υπάρχει μία μικρή αύξηση των αυτοκτονιών σε Ελλάδα, Ισπανία και Ιταλία, μία ενδιάμεση σε δυτικές χώρες, όπως η Αγγλία και μία υψηλότερη σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης (Ρωσία, Ουγγαρία).
Γενικά, σύμφωνα με τον κ.Φουντουλάκη, η αύξηση του δείκτη αυτοκτονιών είναι αντίστοιχη σε όλες τις χώρες της Ευρώπης, ενώ κοινά στοιχεία, όπως η άνοδος των ακραίων ρατσιστικών κομμάτων και η γενικότερη αναστάτωση σε επίπεδο οικονομιών, θα πρέπει να μελετηθούν και να αξιολογηθούν σε μεγαλύτερο βάθος χρόνου, ώστε να εξαχθούν ασφαλή συμπεράσματα.
Οι άνδρες μέσης ηλικίας είναι περισσότερο επιρρεπείς στην αυτοχειρία και αυτό, όπως εξηγεί ο κ. Φουντουλάκης, σχετίζεται κυρίως με τα εργασιακά τους δεδομένα, «αν κάποιος χάσει τη δουλειά του, ποιες είναι οι πιθανότητες να ξαναβρεί...». Ακολουθούν οι ηλικιωμένοι 75-80 ετών, αν και τα περιστατικά αυτοκτονιών σχετίζονται συνήθως με κάποια νόσο.
Οι αυτοκτονίες ανδρών είναι περίπου τριπλάσιες σε αριθμό έναντι των αυτοκτονιών γυναικών, παρά το γεγονός ότι οι απόπειρες των γυναικών (8.000-10.000 ετησίως) είναι διπλάσιες των αποπειρών των ανδρών.
Στην περίοδο της κρίσης, η μεγαλύτερη αύξηση αυτοκτονιών καταγράφηκε στο Λεκανοπέδιο Αττικής, ενώ υψηλή αυτοκτονικότητα καταγράφηκε και στους αγροτικούς πληθυσμούς.
Όσον αφορά την αποτελεσματικότερη πρόληψη της αυτοχειρίας, ο κ. Φουντουλάκης επισημαίνει ότι οι έρευνες των τελευταίων ετών συγκλίνουν στο συμπέρασμα, ότι απαιτούνται δράσεις σε επίπεδο κοινωνίας, που να μπορούν να αγγίξουν το άτομο, το οποίο βρίσκεται σε κίνδυνο και να βοηθήσουν ευαίσθητες ομάδες, όπως οι άστεγοι, οι ψυχικά πάσχοντες, οι ανάπηροι κ.λπ.
«Η δημιουργία κοινωνικών δικτύων στήριξης αποδίδει αποδεδειγμένα καλύτερα από τις κόκκινες γραμμές τηλεφώνου» σημειώνει ο καθηγητής, αναφέροντας ως παράδειγμα δομών με δράσεις της κοινότητας που να εμπλέκουν άμεσα τον κόσμο, τα ΚΑΠΗ.
«Η διεθνής εμπειρία δείχνει ότι η επαγγελματική εκπαίδευση των εκπαιδευτικών, αστυνομικών, εκπροσώπων εκκλησίας και όσων ενεργούν στην κοινωνία ως gatekeepers (φύλακες), δεν φαίνεται να μειώνει τις αυτοκτονίες, που σημαίνει ότι στα σχολεία, παραδείγματος χάριν, θα πρέπει να πιάσεις τους μαθητές, όχι τους δασκάλους» σημειώνει ο καθηγητής.
Ο κ. Φουντουλάκης θα παρουσιάσει στοιχεία από τα συμπεράσματα της διεθνούς έρευνας του Ιδρύματος «Lopez Ibor», σχετικά με τις αυτοκτονίες σε ημερίδα, υπό τον τίτλο «Ο νους με κρίση σε μέρες με κρίση», που διοργανώνει αύριο (στις 19:00) το Παράρτημα Θεσσαλονίκης της Επιστημονικής Εταιρείας Φοιτητών Ιατρικής Ελλάδας (ΕΕΦΙΕ), με έδρα το ΑΠΘ, στην Αίθουσα Τελετών του Παλαιού Κτιρίου Φιλοσοφικής Σχολής «Αλέξανδρος Παπαναστασίου».
Η ημερίδα αποτελεί μία πρωτοβουλία φοιτητών του Τμήματος Ιατρικής του ΑΠΘ. Στόχος των φοιτητών, σύμφωνα με δηλώσεις του εκπροσώπου της ΕΕΦΙΕ Νίκου Στάικογλου στο ΑΠΕ- ΜΠΕ, είναι να θίξει θέματα που αφορούν συνολικά την κοινωνία και όχι μόνο την ακαδημαϊκή και ιατρική κοινότητα.
Το θέμα της φετινής εκδήλωσης, όπως εξηγεί, προέκυψε ως ανάγκη, «παρατηρώντας ότι έχουμε πολύ περισσότερα περιστατικά ασθενών με συμπτώματα άγχους και κατάθλιψης».
