Ανεκτίμητης αρχαιολογικής αξίας, τέλεια διατηρημένο, με παράσταση αρματοδρομιών
Ανασκαφή του Τμήματος Αρχαιοτήτων Κύπρου εντός της «νεκρής» ζώνης στην κοινότητα Ακακίου της επαρχίας Λευκωσίας έφερε στο φως ψηφιδωτό, που οι αρχαιολόγοι το τοποθετούν στον 4ο μ.Χ αιώνα και απεικονίζει παράσταση αρματοδρομιών σε εξέλιξη εντός ιπποδρόμου και πλούσιο γεωμετρικό διάκοσμο. Το ψηφιδωτό εντυπωσιάζει με τη θεματολογία του, που είναι μοναδική στην Κύπρο, αλλά και για την υψηλή ποιότητα κατασκευής του. Υπεύθυνη της ανασκαφής είναι η αρχαιολογική λειτουργός Φρύνη Χατζηχριστοφή, η οποία ανέφερε ότι το ψηφιδωτό είναι μήκους 26 μέτρων και πλάτους 4 μέτρων.
Η ανασκαφική έρευνα στον χώρο άρχισε το 2013. Κατά την πρώτη ανασκαφική περίοδο είχαν εντοπιστεί οικοδομικά κατάλοιπα σε ελάχιστο βάθος κάτω από την επιφάνεια του εδάφους. Σύμφωνα με το Τμήμα Αρχαιοτήτων Κύπρου, ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει μία τεράστια δεξαμενή διαστάσεων 10x14 μέτρα, που φαίνεται να είχε ουσιαστικό ρόλο στη χρήση του χώρου. Το 2014 δεν έγιναν ανασκαφές.
Το 2015, η έρευνα επικεντρώθηκε σε δύο τομείς: στα νότια της δεξαμενής όπου το 2013 εντοπίστηκαν κατάλοιπα ψηφιδωτού δαπέδου και στα ανατολικά του χώρου, όπου αποκαλύφθηκαν τρία δωμάτια ανισομερή μεταξύ τους που πιθανόν να σηματοδοτούν το ανατολικό άκρο του κτιρίου, καθώς και τέσσερα παράλληλα λαξεύματα στον φυσικό βράχο.
Η εικονική σκηνή αρματοδρομιών περιλαμβάνει τέθριππα, στα οποία απεικονίζεται όρθιος ο ηνίοχος, τα οποία αγωνίζονται γύρω από τον εύριπο (spina). Κάθε άρμα συνοδεύεται από δύο επιγραφές. Στην ανατολική άκρη του εύριπου διακρίνεται η meta, δηλαδή το σημείο στροφής των αρμάτων, η οποία αποδίδεται ως ένα κυκλικό βάθρο πάνω στο οποίο στηρίζονται τρεις κώνοι που απολήγουν σε ωό. Πάνω στον εύριπο απεικονίζονται επίσης τρεις κίονες που απολήγουν σε τρία χάλκινα δελφίνια, από τα οποία ρέει νερό, και ένας ναΐσκος. Ανάμεσα στα άρματα εμφανίζονται ένας έφιππος άνδρας και δύο πεζοί άνδρες που κρατούν ο ένας μαστίγιο και ο άλλος αγγείο με νερό.
Η φετινή ανασκαφή επικεντρώθηκε σε τρεις τομείς: 1) στα βόρεια της δεξαμενής όπου εντοπίστηκαν διάφορα υπέργεια και υπόγεια κανάλια που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τον τρόπο με τον οποίο γέμιζε και άδειαζε η δεξαμενή, 2) στα δυτικά της δεξαμενής όπου φάνηκε ότι ο χώρος δεν ήταν καλυμμένος με ψηφιδωτό δάπεδο. Η ανασκαφή σε αυτό το σημείο δεν ολοκληρώθηκε και θα συνεχιστεί το 2017, 3) στα νότια της δεξαμενής όπου το 2015 εντοπίστηκε μακρόστενη στοά με ψηφιδωτό δάπεδο, το οποίο απεικονίζει παράσταση αρματοδρομιών σε εξέλιξη εντός ιπποδρόμου.
Κατά τη φετινή έρευνα αποκαλύφθηκε ολόκληρη η παράσταση του ιπποδρόμου. Φάνηκε ότι πρόκειται για τέσσερις διαφορετικές φάσεις ενός αγώνα με τέσσερα τέθριππα στον ιππόδρομο. Τα δύο ονόματα που συνοδεύουν κάθε τέθριππο αντιστοιχούν το ένα στον ηνίοχο και το άλλο σε ένα από τα άλογα. Πάνω στον εύριπο εμφανίστηκε, εκτός από τους ναΐσκους και του κίονες με τα δελφίνια από τα οποία ρέει νερό αντίστοιχα με εκείνα που βρέθηκαν στο τμήμα του ψηφιδωτού που αποκαλύφθηκε το 2015, ο μηχανισμός με τον οποίο μετρούσαν τους γύρους, που ολοκληρώνονταν κατά τον αγώνα.
Στο δυτικό άκρο της στοάς ήρθε στο φως πίνακας με κυκλικό μοτίβο πλοχμού (συμπλεκόμενες λωρίδες) μέσα στον οποίο ενσωματώνονται εννέα μετάλλια, οκτώ μετάλλια ανάμεσα στον πλοχμό και ένα στο κέντρο της σύνθεσης, που φέρουν προτομές γυναικείων μορφών. Παρόλο που το δάπεδο δεν έχει ακόμη συντηρηθεί και καθαριστεί από τα άλατα, που καλύπτουν τα περισσότερα μετάλλια, το Τμήμα Αρχαιοτήτων Κύπρου αναφέρει ότι μπορούν να ταυτιστούν οι μορφές με τις εννέα μούσες, εφόσον η κάθε μία κρατά το σύμβολο της ιδιότητας της.
Τoν χώρο της ανασκαφής επισκέφθηκε σήμερα ο υπουργός Μεταφορών της Κύπρου, Μάριος Δημητριάδης, ο οποίος εξέφρασε τη χαρά και την υπερηφάνεια του για «το πραγματικά αξιόλογο εύρημα». Επίσης, επισήμανε τον ρόλο του Τμήματος Αρχαιοτήτων στην Κύπρο, αναφέροντας ότι «επιτελεί σημαντικό έργο, στο οποίο όλοι πρέπει να είμαστε αρωγοί, διότι αναδεικνύει την τεράστια αρχαία κληρονομιά που έχει η Κύπρος».
Η διευθύντρια του Τμήματος Αρχαιοτήτων, δρ Μαρίνα Σολωμίδου- Ιερωνυμίδου δήλωσε πως ο χώρος θα προστατευτεί, ενώ θα γίνουν προσωρινές κατασκευές για φύλαξή του. Επίσης, είπε ότι ακολούθως θα διαρρυθμιστεί με τέτοιο τρόπο και θα αναβαθμιστεί, ώστε να ανοίξει για το κοινό.
