Της Λήδας Δεληγιάννη
Κάποτε ήταν μια ήπειρος που θεωρούσε ότι τα είχε κατακτήσει όλα.
Εντάξει, αν όχι όλα, σίγουρα πολλά...
Είχε βγει από δυο καταστροφικούς πολέμους. Και έφτιαξε διεθνείς οργανισμούς για να προστατεύσει την ειρήνη. Και αποφάσισε ότι η ισότητα των δικαιωμάτων είναι σπουδαίο αγαθό. Το οποίο πρέπει να διασφαλίζεται. Και αποφάσισε ότι όλοι οι άνθρωποι ανεξαρτήτως φυλής πρέπει να έχουν ίσες ευκαιρίες. Θα πει κάποιος ότι “ε, είχε και αυτό το αποικιοκρατικό κατάλοιπο, ξέρεις, μια κάποια υπεροψία”. Ναι σίγουρα υπήρχε και αυτό. Αλλά δεν μπορεί να αμφισβητήσει κανείς ότι έκανε αρκετά – και όχι μόνον λόγω υπεροψίας- για να εξασφαλίσει αρκετά από αυτά τα δικαιώματα.
Αλλά...
2013. Οι ειδήσεις μεταδίδουν:
Στις ΗΠΑ (χώρα – θυγατέρα της μητροπολιτικής Ευρώπης), δυο νεαροί μπαίνουν μέσα στο πλήθος που περιμένει να δει το μαραθώνιο της Βοστόνης. Αφήνουν χύτρες ταχύτητας γεμάτες με καρφιά και σιδερένιες μπίλιες να σκάσουν μέσα στον κόσμο. “Μέγιστες δυνατές απώλειες” είναι το σχέδιο. Ο αδελφός που απέμεινε θα εξηγήσει ότι ο αδελφός του, πιστός ακόλουθος του Ισλάμ ήθελε να εκδικηθεί για τα δεινά που υφίστανται οι Μουσουλμάνοι ανά τον κόσμο από τους “Δυτικούς”.
Σε μια από τις πλέον ανοικτές στην ετερότητα (και τη φυλετική) κοινωνίες, τη Σουηδία, μετανάστες που ζουν στα προάστια νιώθουν αποκλεισμένοι, εξαθλιωμένοι. Για μέρες ολόκληρες καίνε αυτοκίνητα και προκαλούν καταστροφές σε μαγαζιά και εγκαταστάσεις.
Στην πόλη που αν άνοιγε κανείς το λεξικό στο λήμμα “πολυπολιτισμικότητα” θα είχε τη φωτογραφία της, το Λονδίνο, ένας άνθρωπος σφαγιάζεται κυριολεκτικά στη μέση του δρόμου. Σε έξαλλη κατάσταση οι εκτελεστές του θα φωνάζουν στην κάμερα – με τα χέρια τους να στάζουν αίμα- “κάνετε το ίδιο στους αδελφούς μας, τους Μουσουλμάνους”.
Πόλεμος θρησκειών, φανατισμός, μισαλλοδοξία, εξτρεμισμός...
Ναι όλοι οι ορισμοί είναι σωστοί και σχετικοί.
Όπως επίσης και το να πει κανείς ότι η οικονομική κρίση, η ανεργία, η λιτότητα, πλήττει πάντα πρώτα και κυρίως τους ασθενέστερους. Και επειδή οι μετανάστες είναι ως επί το πλείστον οι πιο αδύναμες ομάδες μιας κοινωνίας, πλήττονται σοβαρά από τέτοιες κρίσεις. Και είναι αναπόφευκτο να υπάρξει “σύγχυση” και ο θρησκευτικός φανατισμός να έρθει σαν απάντηση στο βίωμα του αποκλεισμού. Ο γνωστός κοινωνιολόγος Μαξ Βέμπερ έλεγε ότι δεν μπορείς να αποστερήσεις έναν άνθρωπο από το στήριγμα της θρησκείας του αν δεν έχεις να του προτείνεις ένα άλλο, εξίσου συμπαγές. Αντιστρόφως, η Δύση στέρησε από τους νέους της την ελπίδα, τις δυνατότητες. Και αυτοί αναζήτησαν αλλού "έμπνευση". Το φανατικό Ισλάμ ήρθε να "δέσει" με το αίσθημα της απογοήτευσης, του παραγκωνισμού που νιώθουν οι νέοι, μετανάστες δεύτερης και τρίτης γενιάς από Μουσουλμάνους γονείς, που γεννήθηκαν σε ευρωπαϊκό έδαφος.
Επίσης, ο ιμπεριαλισμός που έδειξε η Δύση εισβάλλοντας στο Ιράκ, το Αφγανιστάν και αλλού, όξυνε το φανατικό συναίσθημα. “Νομιμοποίησε” ίσως και ως ένα βαθμό τη βία. Όταν βρίσκεσαι στη θέση του αμυνόμενου, υπερασπίζεσαι τα ημέτερα, τα ιερά και τα όσια.
Το να επιχειρηθεί να φανεί η μια ή η άλλη πλευρά η σωστή και η έτερη η λάθος, θα ήταν το λιγότερο απλοϊκό και αφελές.
Το ζητούμενο είναι να βρεθεί μια κοινή γλώσσα πάνω στην οποία αυτές οι πλευρές θα μπορέσουν τελικά να συνεννοηθούν. Βέβαια αυτή η γλώσσα δεν έχει να κάνει σε καμία περίπτωση με τη μετάφραση, με τη διερμηνεία. Δεν μιλούν οι άνθρωποι ή δυο πλευρές ουσιαστικά όταν μιλούν και οι δυο την ίδια γλώσσα. Μιλούν όταν έχουν κοινή κατανόηση, κοινά σημεία αναφοράς, κοινά πρότυπα, κοινά παραδείγματα, κοινές αναπαραστάσεις. Και αυτό αν αυτοί καθ' αυτοί οι πολιτισμοί δεν συνομιλήσουν μεταξύ τους είναι αδύνατον! Ναι, ο πολιτισμός είναι το πιο ισχυρό νόμισμα συνομιλίας και συναλλαγής.
