Πρόκειται για τον αρχαιότερο και μακροβιότερο θεσμό στην παγκόσμια ιστορία. Συνέρχεται εκτάκτως για να εκλέξει το διάδοχο του παπικού θρόνου όποτε κάθε Ποντίφικας εγκαταλείψει τα εγκόσμια. Σήμερα, για δεύτερη φορά στην ιστορία θα συνέλθει για να εκλέξει νέο Πάπα ενώ ο προηγούμενος βρίσκεται ακόμη εν ζωή.
Τι είναι όμως τελικά το Κονκλάβιο; Η λέξη προέρχεται από τη λατινική φράση cum clave, που παραπέμπει στην κλεισμένη με κλειδί αίθουσα όπου συνεδρίαζαν παλαιότερα οι καρδινάλιοι.
Η απόφαση οι καρδινάλιοι να συνεδριάζουν σε κλειδωμένη αίθουσα είχε ληφθεί για να επιταχυνθεί η εκλογή του νέου Πάπα αφού σε ορισμένες περιπτώσεις, λόγω εσωτερικών διαφωνιών, η διαδικασία διαρκούσε για πολλά χρόνια. Επίσης έπρεπε να αποσοβηθούν οι πιέσεις που δέχονταν οι καρδινάλιοι σχετικά με την επιλογή του εκάστοτε υποψηφίου, ένα σύνηθες φαινόμενο στην ιστορία της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας.
Για πρώτη φορά, οι καρδινάλιοι συνήλθαν σε αυτό που σήμερα γνωρίζουμε ως Κονκλάβιο το 1241 για να εκλέξουν τον Πάπα Σελεστίνο το Δ'.
Η διασημότερη... συνεδρίαση όλων όμως ήταν εκείνη του 1268 στο Βιτέρμπο, στην κεντρική Ιταλία, μετά το θάνατο του Ποντίφικα Κλήμη Δ΄. Η εκλογή καθυστερούσε επειδή οι καρδινάλιοι ήταν διχασμένοι, τόσο που οι κάτοικοι της πόλης, το φθινόπωρο του 1269, τους φυλάκισαν στο επισκοπικό μέγαρο. Είχε φτάσει Ιούνιος του 1270 και οι καρδινάλιοι δεν είχαν ακόμη καταλήξει σε συμφωνία. Έτσι, πιστοί, εξοργισμένοι αφαίρεσαν τη στέγη του μεγάρου ώστε να εκθέσουν τους καρδινάλιους στις καταιγίδες, σύμφωνα με το βιβλίο Lux in arcana που αφορά τα μυστικά αρχεία του Βατικανού.
Ο επόμενος Ποντίφικας δεν αναδείχτηκε παρά ένα χρόνο και τρεις μήνες μετά, ήτοι το Σεπτέμβριο του 1271. Ήταν ο Γρηγόριος ο Ι'. Μέχρι να αναδειχτεί, ο παπικός θρόνος έμεινε κενός – μετά το θάνατο του Κλήμη του Δ'- για 2 χρόνια και 9 μήνες.
Ο Γρηγόριος Ι΄ καθιέρωσε την αρχή να κλειδώνονται οι καρδινάλιοι για το διάστημα που συνεδριάζουν και επέβαλε να τους δίνεται μόνο ξερό ψωμί και νερό αν περνούσαν πέντε ημέρες διαβουλεύσεων χωρίς αποτέλεσμα. Ο διάδοχός του, Ιωάννης ΚΑ΄, κατάργησε αυτόν τον κανόνα.
Πολλούς αιώνες μετά τα ξεροκόμματα, τα ήθη χαλάρωσαν και οι καρδινάλιοι απέκτησαν μερικές... πολυτέλειες: επιτρεπόταν πλέον να πίνουν και κονιάκ όσοι αισθάνονταν εξουθενωμένοι ή αγχωμένοι από τις πολύωρες συνεδριάσεις του Κονκλαβίου.
Το 1878 και λόγω της δεινής οικονομικής κατάστασης του Βατικανού, ο τότε καρδινάλιος αρχιθαλαμηπόλος ενέκρινε την αγορά ενός μπουκαλιού κονιάκ για όλους τους εκλέκτορες. Διευκρίνισε όμως ότι όποιος ήθελε να πιει ένα ποτηράκι θα έπρεπε να διαθέτει συνταγή γιατρού...
Σήμερα οι καρδινάλιοι έχουν στη διάθεσή τους όλες τις ανέσεις, αφού διαμένουν στις σουίτες του ανακαινισμένου Οίκου της Αγίας Μάρθας. Την ανακαίνιση διέταξε ο Ιωάννης Παύλος Β', ενδεχομένως επειδή έμεινε και ο ίδιος στα στενάχωρα κελιά του Βατικανού κατά τα δύο Κονκλάβια στα οποία συμμετείχε, το 1978.
Μια ιδιαιτερότητα του Κονκλάβιου είναι ότι οι καρδινάλιοι δεν είναι υποχρεωμένοι να εκλέξουν κάποιον από τους παρόντες στη συνεδρίαση. Θεωρητικά, επιτρέπεται να εκλέξουν κάποιον απόντα συνάδελφό του, ακόμη και έναν κληρικό που δεν είναι επίσκοπος, αρκεί προηγουμένως να τον χειροτονήσουν.
Το Κονκλάβιο των καρδιναλίων σε αριθμούς
Το Κονκλάβιο έχει 207 μέλη. Ωστόσο, μόνο 115 θα συμμετάσχουν στην εκλογή του επόμενου Πάπα της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας. Και αυτό γιατί όσοι καρδινάλιοι είναι άνω των 80 ετών δεν έχουν δικαίωμα ψήφου. Επίσης, δυο δεν θα δώσουν παραστούν αν και τους το επιτρέπει η ηλικία τους: ο καρδινάλιος Ριγιάντιο Νταρμαατμάτζα απ την Ινδονησία για λόγους υγείας και ο Βρετανός Κιθ Ο' Μπράιαν ο οποίος έχει κατηγορηθεί για “ανάρμοστη σεξουαλική συμπεριφορά”.
Από τους 115 εκλέκτορες, οι περισσότεροι είναι Ευρωπαίοι: 60, εκ των οποίων οι 28 είναι Ιταλοί. Ακολουθεί η Λατινική Αμερική με 19 εκπροσώπους και η Βόρεια Αμερική με 14. Έντεκα είναι Αφρικανοί, δέκα Ασιάτες και ένας μόνο, ο αρχιεπίσκοπος του Σίδνεϊ Τζορτζ Πελ, είναι Αυστραλός.
Ο νεότερος όλων είναι ο Ινδός καρδινάλιος Μπαζέλιος Τοτουνκάλ, 53 ετών, ενώ ο γηραιότερος είναι ο Γερμανός Βάλτερ Κάσπερ, ο οποίος έκλεισε τα 80 στις 5 Μαρτίου (δηλαδή αφότου ανακοινώθηκε η παραίτηση Βενέδικτου άρα μπορεί να συμμετάσχει).
Ο γηραιότερος καρδινάλιος —που δεν έχει δικαίωμα ψήφου— είναι ο Ιταλός Ερσίλιο Τονίνι, ο οποίος έχει γεννηθεί τον Ιούλιο του 1914.
