Σαρωτικές αλλαγές στο τουρκικό πολιτικό σύστημα
Σαρωτικές αλλαγές φέρνει στην Τουρκία το “ναι” που ψήφισαν οι πολίτες στο συνταγματικό δημοψήφισμα, ενισχύοντας θεαματικά τις εξουσίες του Τούρκου προέδρου Ταγίπ Ερντογάν, μία εξέλιξη που αναμένεται να επηρεάσει σημαντικά τις σχέσεις της γειτονικής χώρας με την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Τι σημαίνει το “ναι”
Το “ναι” στο δημοψήφισμα σημαίνει ότι αλλάζει το τουρκικό πολιτικό σύστημα από κοινοβουλευτικό σε προεδρικό. Θα καταργηθεί το γραφείο του πρωθυπουργού και ο πρόεδρος, ο οποίος θα εκλέγεται απευθείας από τον λαό, θα είναι πλέον ο επικεφαλής του εκτελεστικού βραχίονα της κυβέρνησης, καθώς και επικεφαλής του κράτους. Ο πρόεδρος θα αποκτήσει επιπλέον εξουσίες, περιλαμβανομένου του δικαιώματος να καταρτίζει τον προϋπολογισμό, να διορίζει και να καθαιρεί υπουργούς και να εκδίδει σε κάποιες περιπτώσεις διατάγματα.
Ο πρόεδρος θα επιτρέπεται εξάλλου να διατηρήσει σχέση με κάποιο πολιτικό κόμμα, σε αντίθεση με ό,τι ισχύει σήμερα (όπου ο πρόεδρος απαιτείται να κόβει τουλάχιστον εικονικά τους κομματικούς του δεσμούς και να κυβερνά ως "ουδέτερος").
Μία πολύ σημαντική λεπτομέρεια είναι η εξής: με βάση τα όσα υπερψήφισαν σήμερα οι Τούρκοι, ο Ερντογάν θεωρητικά θα μπορεί να παραμείνει στη θέση του προέδρου ως το 2029...
Αυτό που υποστηρίζουν οι επικριτές του Ερντογάν είναι ότι μια προεδρία με σχεδόν απεριόριστες εξουσίες θα οδηγήσει σε ένα συγκεντρωτικό, αυταρχικό καθεστώς (ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών δε δίστασε να κάνει λόγο για κίνδυνο δικτατορίας), αν και οι υποστηρικτές του απαντούν στις ανησυχίες αυτές πως το προτεινόμενο σύστημα θα έχει μηχανισμούς ελέγχου του προέδρου.
Οι σχέσεις της Τουρκίας με την ΕΕ
Μετά την επικράτηση του “ναι”, οι επικριτές του Ερντογάν στην Ευρώπη είναι βέβαιο ότι θα υποστηρίξουν πως η Τουρκία δεν ικανοποιεί τα απαιτούμενα κριτήρια ένταξης ως προς τη δημοκρατική σταθερότητα, βάζοντας “ταφόπλακα” στην ενταξιακή πορεία της χώρας στην ΕΕ.
Οι σχέσεις της Τουρκίας με τις χώρες της Ευρώπης είναι άλλωστε ήδη τεταμένες, με τον Τούρκο πρόεδρο να επιτίθεται στη Γερμανία και την Ολλανδία, κάνοντας λόγο για “ναζιστικές” πρακτικές, επειδή απαγόρευσαν συγκεντρώσεις υπέρ του “ναι” στο έδαφός τους.
Ευρωπαίοι αξιωματούχοι εκτιμούν εξάλλου ότι, παρά τη νίκη του, ο Τούρκος πρόεδρος είναι πιθανό να προκαλέσει πρόωρες προεδρικές και βουλευτικές εκλογές, που κανονικά είναι προγραμματισμένες για το 2019, οι οποίες ενδέχεται να χαρακτηριστούν από μία ιδιαίτερα σκληρή και βίαια προεκλογική εκστρατεία.
Η πορεία της τουρκικής οικονομίας
Η τουρκική κυβέρνηση εκτιμά ότι με το “ναι” θα είναι πιο εύκολο να προχωρήσουν οι πολυαναμενόμενες μεταρρυθμίσεις στην αγορά, όμως οι επενδυτές δεν είναι τόσο βέβαιοι.
Αν και κάποτε θεωρούνταν μια από τις πιο υποσχόμενες αναπτυσσόμενες οικονομίες, η Τουρκία έχει πληγεί από το μαζικό ξεπούλημα της λίρας εξαιτίας των ανησυχιών για τη διάβρωση των θεσμών και την αυξανόμενη επιρροή του Ερντογάν στην πολιτική σκηνή της χώρας.
Η κυβέρνηση προσπαθεί να κερδίσει την εμπιστοσύνη των επενδυτών, όμως αυτοί παραμένουν επιφυλακτικοί, επισημαίνοντας ότι είναι απαραίτητες ευρείες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις προκειμένου να ενισχυθεί η παραγωγικότητα, να απελευθερωθεί η αγορά εργασίας και να αυξηθούν οι εξαγωγές.
«Η μακροπρόθεσμη προοπτική της Τουρκίας θα γίνει θετική αφού το δημοψήφισμα άρει την πολιτική αβεβαιότητα», δήλωσε ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Μεχμέτ Σιμσέκ σε συνέντευξή του στο τηλεοπτικό δίκτυο TRT Haber. «Έχουμε προετοιμάσει τις μεταρρυθμίσεις, όμως δεν είχαμε την ευκαιρία να τις εφαρμόσουμε συστηματικά, θα επιταχύνουμε τις μεταρρυθμίσεις από τον Μάιο του 2017. Σε αυτές περιλαμβάνονται βελτιώσεις στο επενδυτικό περιβάλλον και μεταρρυθμίσεις στον φορολογικό και δικαστικό τομέα», εξήγησε.
«Έχουμε ξανακούσει τα επιχειρήματα αυτά», απαντά ο Ουίλιαμ Τζάκσον του Capital Economics του Λονδίνου. «Δεν το έχουμε δει ποτέ να συμβαίνει, τουλάχιστον όχι τα τελευταία έξι ή επτά χρόνια. Δεν είμαι πολύ αισιόδοξος», πρόσθεσε.
Αν και κάποιοι επενδυτές φαίνεται να έχουν προετοιμαστεί για νίκη του «ναι», η άμεση αντίδραση είναι πιθανό να μην έχει μεγάλη διάρκεια, με τις αγορές να ενδιαφέρονται κυρίως για το τι θα συμβεί μετά. «Το τι θα συμβεί μετά το δημοψήφισμα στην πραγματικότητα θα έχει μεσοπρόθεσμες επιπτώσεις για την Τουρκία και πιστεύουμε ότι μετά τη βραχυπρόθεσμη και την άμεση αντίδραση στο αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος, οι παράγοντες της αγοράς θα επικεντρωθούν στα επακόλουθα», εκτίμησε ο Οζγκούρ Αλτούγ επικεφαλής οικονομολόγους στην BGC Partners.
Και στη συνέχεια είναι πιθανό να καθυστερήσουν οι μεταρρυθμίσεις, κυρίως επειδή το ενδεχόμενο των πρόωρων εκλογών φαίνεται να είναι πολύ πιθανό.
