Πολλές από τις κυρίαρχες θρησκείες του κόσμου αντιμετωπίζουν ως «βαρβάρους» όσους δεν ακολουθούν την ίδια πίστη.
Μια νέα έρευνα ανθρωπολόγων από το πανεπιστήμιο του Ώκλαντ στη Νέα Ζηλανδία αμφισβητεί τις παραδοσιακές αυτές αντιλήψεις, ότι δηλαδή η πίστη σε ένα υπέρτατο ον και ένα Θεό κριτή είναι απαραίτητη για τη δημιουργία μεγάλων, πολύπλοκων πολιτισμών.
Οι επιστήμονες μελέτησαν την ανάπτυξη της θρησκείας και του πολιτισμού στα νησιά του Ειρηνικού στη γεωγραφική περιοχή που είναι γνωστή ως Αυστραλασία και διαπίστωσαν, ότι η πίστη σε κάποια υπέρτατη θεότητα συχνά προέκυπτε αφότου είχαν ήδη δημιουργηθεί σύνθετες κοινωνίες.
Στο πλαίσιο της έρευνάς τους μελέτησαν 96 αρχαίους πολιτισμούς από την περιοχή αυτή –συμπεριλαμβανομένων των Φίτζι, Τόνγκα, της Χαβάης και της Σαμόα- που δεν είχαν καμία επαφή με θρησκείες όπως ο χριστιανισμός ή το ισλάμ.
«Βρήκαμε 22 περιπτώσεις υψηλής πολιτικής πολυπλοκότητας σε ιστορικά και γεωγραφικά απομακρυσμένες περιοχές της Αυστραλασίας» σχολίασε ο Dr Joseph Watts που ειδικεύεται στην εξέλιξη των πολιτισμών στο πανεπιστήμιο της Νέας Ζηλανδίας και συνέχισε: «Τα αποτελέσματά μας θέτουν υπό αμφισβήτηση την ευρέως διαδεδομένη άποψη ότι η ηθικολογία γύρω από τα υπέρτατα όντα και θεότητες διευκολύνει την εμφάνιση της πολιτικής πολυπλοκότητας»
«Παρότι οι πεποιθήσεις γύρω από την ύπαρξη υπέρταντων όντων συν-εξελίσσονται με την πολιτική πολυπλοκότητα, μάλλον ακολουθούν παρά οδηγούν την πολιτική πολυπλοκότητα».
Αντίθετα, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι η πίστη σε συστήματα υπερφυσικής τιμωρίας -όπως ένας εκδικητικός θεός- έτειναν να προηγούνται της εμφάνισης των πολύπλοκων κοινωνιών και πολιτισμών στα νησιά. Αυτές οι πεποιθήσεις έτειναν να είναι προς ανθρωπομορφικά όντα, όπως τα πνεύματα των νεκρών προγόνων.
Σύμφωνα με όσα αναφέρει δημοσίευμα της MailOnline, οι ερευνητές βρήκαν ότι το 37% των πολιτισμών που μελετήθηκαν είχαν μια τέτοιου είδους πίστη, ενώ το 6% πίστευε σε ανώτατες θεότητες.
Όσοι πίστευαν στην ύπαρξη ενός παντοδύναμου θεού έτειναν να βρίσκονται στη νοτιοανατολική Ασία, συμπεριλαμβανομένων των πολιτισμών Bontok και Tagbanwa στις Φιλιππίνες, τους ανθρώπους της φυλής Batak Toba στη βόρεια Σουμάτρα και τις φυλές Manggarai στην Ινδονησία.
Τα ονόματα των θεών τους ήταν Lumawig, Mangindusa, Mulajadi na Bolon και Mori Karaeng αντίστοιχα.
Στη συνέχεια, οι ερευνητές χρησιμοποίησαν τις εξελικτικές συνδέσεις μεταξύ των πολιτισμών, όπως είχαν προκύψει από προηγούμενες μελέτες των γλωσσικών σχέσεων, για να διερευνήσουν με ποιο τρόπο συνδέονταν οι κοινωνίες αυτές και πώς αντάλλασσαν ιδέες.
Από εκεί μπόρεσαν να δουν πώς οι διαφορετικές θρησκείες επηρέαζαν την ανάπτυξη της πολιτικής δομής και την πολιτιστική πολυπλοκότητα κάθε κοινωνίας.
«Για όσους πιστεύουν σε κάποια συστήματα υπερφυσικής τιμωρίας, οι πεποιθήσεις αυτές φαίνεται να βοηθούν στην πολιτική πολυπλοκότητα να αναπτυχθεί, αν και σε καμία περίπτωση δεν το εγγυώνται. Εμείς υποδηλώνουμε ότι η πεποίθηση της ηθικολογίας περί των ανώτατων θεοτήτων έχει διαχυθεί ως μέρος μιας σειράς χαρακτηριστικών που απορρέουν από τις πολιτιστικές ανταλλαγές μεταξύ των πολύπλοκων κοινωνιών» γράφει ο Dr Watts και οι συνεργάτες του στην έρευνα που δημοσιεύτηκε στο Proceedings of the Royal Society B.
Από την πλευρά του, ο Mark Pagel, εξελικτικός βιολόγος στο πανεπιστήμιο του Reading, μιλώντας στο επιστημονικό περιοδικό Nature δήλωσε ότι πιστεύει πως το «κλειδί» στην αύξηση της πολιτικής πολυπλοκότητας ήταν η γλώσσα και όχι η θρησκεία. Ο ίδιος ανέφερε, ότι οι κοινωνίες έγιναν πιο περίπλοκες καθώς άρχισαν να εμφανίζονται τα εμπορικά δίκτυα. Ακόμη, ότι οι παντοδύναμοι θεοί χρησίμευσαν ως εργαλείο για να βοηθήσουν αυτούς που κατείχαν την εξουσία να παγιώσουν την κυριαρχία τους σε μια κοινωνία.
«Από τη στιγμή που έχεις μια μεγάλη κοινωνία που παράγει πολλά αγαθά και υπηρεσίες, αυτός ο πλούτος μπορεί να αξιοποιηθεί από κάποιον που θα αρπάξει τα ηνία της εξουσίαςένα. Ο πιο άμεσος τρόπος για να γίνει αυτό είναι να ευθυγραμμίσει τον εαυτό σας με μια υπέρτατη θεότητα και, στη συνέχεια, να δημιουργήσει καταλόγους με πράγματα που οι άνθρωποι μπορούν και δεν μπορούν να κάνουν. Αυτά σιγά σιγά γίνονται πεποιθήσεις, διαμορφώνουν ένα σύστημα αρχών και εφαρμόζεται στην κοινωνική συμπεριφορά».
