Μπορεί να μην τη γνωρίζετε με το όνομα της, σίγουρα όμως κάπου την έχετε δει: η οφθαλμαπάτη που επινόησε το 19ο αιώνα ο Γερμανός ψυχολόγος Χέρμαν Έμπινγκχαους (1850-1909). Θέλοντας να δείξει τους περίεργους τρόπους με τους οποίους λειτουργεί ο εγκέφαλος μας, έφτιαξε το παρακάτω σχήμα όπου ένας κύκλος που περιβάλλεται από μεγάλους κύκλους φαίνεται μικρότερος από έναν ίδιο κύκλο που περιβάλλεται από μικρούς κύκλους.
Φέτος ερευνητές από το πανεπιστήμιο της Νεβάδα δημιούργησαν μια πιο "σύγχρονη", κινούμενη παραλλαγή της οφθαλμαπάτης του Έμπινγκχαους. Και αυτή αναδείχτηκε "Καλύτερη Οφθαλμαπάτη της Χρονιάς 2014" στο σχετικό διαγωνισμό.
Οι εξωτερικοί κύκλοι αλλάζουν σχήμα ενώ ο κύκλος στο κέντρο φαίνεται να αλλάζει κι αυτός μέγεθος. Στην πραγματικότητα παραμένει ίδιος.
Τόσο η κλασική οφθαλμαπάτη όσο και η εκδοχή της σχετίζεται με τους μηχανισμούς μέσω των οποίων ο εγκέφαλος αντιλαμβάνεται τα σχετικά μεγέθη -στα ανθρώπινα μάτια, το μέγεθος του κύκλου στο κέντρο φαίνεται να εξαρτάται από το μέγεθος των κύκλων που τον περιβάλλουν.
Πρόσφατες έρευνες έχουν δείξει ωστόσο ότι, εκτός από το μέγεθος των εξωτερικών κύκλων, ένας άλλος παράγοντας που επηρεάζει την αντίληψη του μεγέθους του κεντρικού κύκλου είναι η απόστασή του από τους γύρω κύκλους: όταν οι εξωτερικοί κύκλοι πλησιάζουν, ο κύκλος στο κέντρο φαίνεται μεγαλύτερος.
Ο Διαγωνισμός Καλύτερης Οφθαλμαπάτης της Χρονιάς καθιερώθηκε το 2005 από τους ερευνητές, τη Σουζάνα Μαρτίνεζ-Κόντε και του Στίβεν Μάκνικ του Ινστιτούτου «Μπάροουζ» στο Φίνιξ της Αριζόνα.
