Το μεγαλύτερο γνωστό σμήνος γαλαξιών στο σύμπαν, που φέρει το παρατσούκλι Ελ Γκόρντο (ο Χοντρός ή ο Τεράστιος στα ισπανικά) είναι τελικά ακόμη πιο… χοντρό από ό,τι πίστευαν οι επιστήμονες. Νέες παρατηρήσεις από το διαστημικό τηλεσκόπιο Χαμπλ της NASA δείχνουν ότι το σμήνος ACT-CL J01102-4915 (όπως είναι το επίσημο αστρονομικό όνομά του) έχει μάζα 43% μεγαλύτερη από τις έως τώρα εκτιμήσεις.
Οι αστρονόμοι, με επικεφαλής τον Τζέημς Τζι του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια - Ντέηβις, υπολόγισαν ότι ο απομακρυσμένος «Χοντρός» -που απέχει 9,7 δισεκατομμύρια έτη φωτός από τη Γη- έχει μάζα 3 εκατομμύρια δισεκατομμυρίων φορές μεγαλύτερη από τον Ήλιο μας. Το μικρότερο μέρος αυτής της μάζας αφορά τους εκατοντάδες γαλαξίες που απαρτίζουν το σμήνος, ενώ το μεγαλύτερο τμήμα της μάζας βρίσκεται «κλειδωμένη» στα καυτά αέρια που «παραγεμίζουν» τους χώρους ανάμεσα στους γαλαξίες.
Έχουν βρεθεί και άλλα σμήνη γαλαξιών με σχεδόν εξίσου μεγάλη μάζα (όπως το Σμήνος της Σφαίρας), όμως κανένα δεν είναι τόσο αρχαίο όπως ο «Χοντρός». Οι επιστήμονες θεωρούν ότι τα τεράστια γαλαξιακά σμήνη θα ήσαν πολύ σπάνια στην αρχική φάση του σύμπαντος, το οποίο έχει ηλικία 13,8 δισεκατομμυρίων ετών.
Το τεράστιο μέγεθος του «Χοντρού» έγινε για πρώτη φορά αντιληπτό τον Ιανουάριο του 2012, χάρη σε παρατηρήσεις του διαστημικού τηλεσκοπίου ακτίνων-Χ «Τσάντρα» της NASA και του Πολύ Μεγάλου Τηλεσκοπίου του Ευρωπαϊκού Νοτίου Αστεροσκοπείου στη Χιλή. Οι νέες παρατηρήσεις από το «Χαμπλ» δίνουν μια ακριβέστερη και ακόμη πιο εντυπωσιακή εκτίμηση για το τεράστιο μέγεθός του. Το επόμενο βήμα θα είναι το «Χαμπλ» να καταφέρει να φωτογραφήσει όλο το σμήνος.
Σκοτεινή ύλη στο γαλαξιακό κέντρο;
Εξάλλου, νέα στοιχεία από το διαστημικό τηλεσκόπιο ακτίνων - γάμα «Φέρμι» της NASA δείχνουν ότι το κέντρο του γαλαξία μας παράγει πολύ μεγαλύτερες ποσότητες ενέργειας υψηλής ακτινοβολίας-γ, η προέλευση της οποίας πιθανώς μπορεί να εξηγηθεί με προσφυγή στην μυστηριώση σκοτεινή ύλη.
Οι επιστήμονες, με επικεφαλής τον αστροφυσικό Νταν Χούπερ του εθνικού εργαστηρίου Fermilab των ΗΠΑ, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό φυσικής "Physical Review D", δήλωσαν ότι η νέα μελέτη της ακτινοβολίας - γάμα από το γαλαξιακό κέντρο αποτελεί την ισχυρότερη ένδειξη μέχρι σήμερα ότι τουλάχιστον ένα μέρος αυτής της ισχυρής ενεργειακής εκπομπής πηγάζει από την αόρατη σκοτεινή ύλη, την άγνωστη ουσία που αποτελεί ένα μεγάλο μέρος της ύλης του σύμπαντος (σχεδόν το 80%), πολύ μεγαλύτερο από την ορατή ύλη. Σκοτεινή και κανονική ύλη αλληλεπιδρούν μέσω της βαρύτητας, καθώς μεγάλες ποσότητες σκοτεινής ύλης προσελκύουν την κανονική ύλη, δημιουργώντας έτσι ένα θεμέλιο πάνω στο οποίο «χτίζονται» οι γαλαξίες.
Οι έως τώρα γνωστές πηγές ακτίνων - γάμα από το κέντρο του γαλαξία μας αφορούν αλληλεπιδρώντα διπλά συστήματα άστρων, ταχύτατα περιστρεφόμενους αστέρες νετρονίων (πάλσαρ), απομεινάρια εκρήξεων υπερκαινοφανών αστέρων (σούπερ-νόβα), νάνους γαλαξίες και σωματίδια που συγκρούονται μέσα στα διαστρικά αέρια. Σε αυτή ακριβώς την περιοχή, που εκτείνεται περιμετρικά σε απόσταση έως 5.000 έτη φωτός από το γαλαξιακό κέντρο, οι αστρονόμοι υποψιάζονται ότι επίσης υπάρχει η μεγαλύτερη πυκνότητα σκοτεινής ύλης, για την αληθινή ταυτότητα της οποίας κανείς δεν γνωρίζει τίποτε (έχει προταθεί ότι αποτελείται από τα υποατομικά σωματίδια WIMPs, οι συγκρούσεις και διασπάσεις των οποίων παράγουν την ισχυρή ακτινοβολία γάμα).
