Είναι το όργανο εκείνο του ανθρώπινου σώματος που προκαλεί τη μεγαλύτερη αμηχανία από όλα. Είναι μεγαλύτερο ταμπού και από τα γεννητικά όργανα! Και όμως ο πρωκτός έχει τεράστια εξελικτική σημασία ως όργανο για τα ζωικά είδη, περιλαμβανομένου του ανθρώπου. Για πρώτη ίσως φορά, οι επιστήμονες ασχολήθηκαν σε μελέτη τους αποκλειστικά με το όργανο αυτό. Οι μοριακοί βιολόγοι Dr Andreas Hejnol και Dr Chema Martín-Durán, του πανεπιστημίου του Μπέργκεν της Νορβηγίας δημοσίευσαν στο Zoologischer Anzeiger - A Journal of Comparative Zoology, μια μελέτη με τίτλο "Getting to the bottom of anal evolution" (η μετάφραση βέβαια μας στερεί τη δυνατότητα ανάδειξης του ευφυούς λογοπαιγνίου του τίτλου της μελέτης).
Ωστόσο, οι μελετητές ανέδειξαν άγνωστα, παράξενα αλλά και σημαντικά επιστημονικά στοιχεία.
Όπως ότι δεν έχουν όλα τα ζώα πρωκτό. Ενώ κάποια άλλα έχουν ένα πολύ απλό όργανο που μοιάζει με απόληξη του πεπτικού συστήματος αλλά δεν είναι αυτό που οι περισσότεροι έχουμε στο μυαλό μας. Κάποια άλλα είδη έχουν πολλούς πρωκτούς, κάποια έχουν ένα όργανο με πολλαπλές λειτουργίες, κάποια άλλα έχουν μόνον περιστασιακά (!) ενώ κάποιοι οργανισμοί γεννιούνται με πρωκτό αλλά στη συνέχεια τον χάνουν!
Ο πρωκτός είναι ένα όργανο ενός εξελιγμένου πεπτικού συστήματος. Το πεπτικό είναι από τα σημαντικότερα συστήματα ενός οργανισμού, αν μη τι άλλο αυτό το σύστημα που του προσφέρει την ενέργεια που χρειάζεται για να επιβιώσει. Αλλά και την αποβολή των άχρηστων ουσιών, των περιττωμάτων και των τοξινών. Τα ζώα που έχουν καλύτερο σύστημα κατανάλωσης και πέψης της τροφής, είναι πιο ισχυροί οργανισμοί, μεγαλώνουν καλύτερα και έχουν μεγαλύτερο μέγεθος.
Όπως εξηγούν οι επιστήμονες στη μελέτη τους, η ιστορία της εξέλιξης του πρωκτού, είναι η ιστορία της εξέλιξης των ζώων: πώς διαχωρίστηκαν το ένα από το άλλο ως είδη και πώς κάποια έγιναν ιδιαίτερα εξελιγμένα είδη!
Το είδος Thysanozoon nigropapillosum έχει πολλαπλούς πρωκτούς (τα κίτρινα στίγματα στην εικόνα)
Ενδεικτικό είναι ότι το θαλάσσιο είδος σπόγγου (Porifera) ή το σκουλήκι ταινία, αν και είναι είδη εκατομμυρίων ετών, δεν εξελίχθηκαν ποτέ περαιτέρω. Οι επιστήμονες θεωρούν ότι αυτό έχει σχέση με το ότι δεν έχουν καθόλου εξελιγμένο πεπτικό.
Ένα είδος σκορπιού, ο Ananteris balzani, σε περίπτωση που κινδυνεύσει από θηρευτή και προκειμένου να επιβιώσει μπορεί να κόψει την ουρά του και τον πρωκτό του μαζί. Τα όργανα αυτά δεν ξαναμεγαλώνουν, ωστόσο ο σκορπιός που θα το κάνει αυτό επιβιώνει.
Ο σκορπιός Ananteris balzani
Σύμφωνα με τη μελέτη, δυο ζεύγη γονιδίων, γνωστά ως γονίδια "brachyury" και γονίδια "ParaHox". Τα γονίδια αυτά είναι κοινά σε όλους σχεδόν τους ζωικούς οργανισμούς, εξελιγμένους και μη, και παίζουν ρόλο κλειδί στη δημιουργία του πρωκτού. Ακόμη και οι οργανισμοί που δεν έχουν πρωκτό έχουν αυτά τα γονίδια απλά δεν εκδηλώνουν τη λειτουργία τους στους οργανισμούς αυτούς. Ένα ενδιαφέρον ερώτημα είναι γιατί κάποια ζώα, όσο εξελίσσονται ως είδη χάνουν το όργανο αυτό (τον πρωκτό) παρά τα προφανή εξελικτικά πλεονεκτήματα που έχει.
Ένα ακόμη ενδιαφέρον στοιχείο που κατέγραψαν οι επιστήμονες είναι η σχέση του πρωκτού με τη σεξουαλική λειτουργία.
Οι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι σε ένα είδος ζώου, τα Acoela, που μοιάζουν με σκουλήκια, δεν υπάρχει πρωκτός, ούτε γεννητικά όργανα. Ωστόσο το γενετικό υλικό τους, όταν πρόκειται να αναπαραχθούν, εκχέεται από ένα άνοιγμα στο σώμα τους, που σχετίζεται εξελικτικά με μια άλλη οπή: τον πρωκτό. Όπως εξηγούν, ακόμη και αν λόγω κοινωνικών ταμπού μας είναι πολύ δύσκολο να το δεχτούμε, πιθανότατα το γενετικό μας σύστημα έχει κοινή προέλευση με το όργανο - ταμπού, τον πρωκτό.
