Ο Τραμπ δεν έκρυψε την δυσφορία του για τη στάση του πρώην ΥΠΕΞ στη συμφωνία για τα πυρηνικά της Τεχεράνης
Η καθαίρεση του μέχρι χθες υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ Ρεξ Τίλερσον ίσως σηματοδοτήσει τη θανατική καταδίκη του Κοινού Ολοκληρωμένου Σχεδίου Δράσης (ΚΟΣΔ) για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν και να κλιμακώσει περαιτέρω την ένταση στις σχέσεις ανάμεσα στην Ουάσινγκτον και τους συμμάχους της στην ΕΕ, οι οποίοι επιδιώκουν να διασώσουν την ιστορική συμφωνία.
Αιτιολογώντας την απόφασή του, ο αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ αναφέρθηκε ακριβώς στη ρητή διαφωνία του με τον πρώην ΥΠΕΞ του για το ζήτημα. «Αν κοιτάξετε τη συμφωνία για το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα, εγώ θεωρούσα ότι είναι φρικτή, εκείνος θεωρούσε ότι ήταν ΟΚ». «Συνεργαζόμαστε με τους συμμάχους μας και τους εταίρους μας για να φράξουμε τον δρόμο του Ιράν προς τα πυρηνικά όπλα και αγωνιζόμαστε εναντίον της υποστήριξής του στην τρομοκρατία» συμπλήρωσε αργότερα και πρόσθεσε «όπου κι αν πάμε στη Μέση Ανατολή, μας λένε το Ιράν, το Ιράν, το Ιράν».
Ο Τραμπ αναμένεται να ανακοινώσει τη 12η Μαΐου, εάν -όπως έχει αφήσει να εννοηθεί- θα αποσύρει τη χώρα του από τη συμφωνία και θα επαναφέρει σε ισχύ τις αμερικανικές κυρώσεις σε βάρος της Ισλαμικής Δημοκρατίας. Η συμφωνία συνήφθη τον Ιούλιο του 2015 ανάμεσα στο Ιράν και τις μεγάλες δυνάμεις, τις ΗΠΑ, τη Ρωσία, τη Βρετανία, τη Γαλλία, την Κίνα και τη Γερμανία. Ορίζει ότι η Τεχεράνη υποχρεούται να διακόψει ένα μέρος των δραστηριοτήτων της εντός των ορίων του πυρηνικού της προγράμματος και να επιτρέπει διεθνείς επιθεωρήσεις στις εγκαταστάσεις του, με αντάλλαγμα τη σταδιακή άρση των οικονομικών κυρώσεων που προκάλεσαν ασφυξία στην ιρανική οικονομία.
Τα υπόλοιπα συμβαλλόμενα μέρη στο ΚΟΣΔ θεωρούν τη συμφωνία μια ιστορική νίκη των προσπαθειών μη-διάδοσης των πυρηνικών όπλων έπειτα από δέκα και πλέον χρόνια έντασης. Μολονότι η Τεχεράνη διαβεβαιώνει ότι ποτέ δεν είχε στόχο να αποκτήσει πυρηνικό οπλοστάσιο, προειδοποιεί ότι θα ξαναρχίσει πολύ γρήγορα τον εμπλουτισμό ουρανίου εάν η συμφωνία εγκαταλειφθεί. Ο αμερικανός πρόεδρος έχει απευθύνει τελεσίγραφο στους ευρωπαίους συμμάχους του να συνεννοηθούν με το Ιράν για να «διορθωθούν τα τρομερά ελαττώματα» του κειμένου. Απαιτεί περισσότερες επιθεωρήσεις και πάνω απ' όλα, να καταργηθούν τα χρονικά όρια -με ορόσημα το 2025 και το 2030- των περιορισμών που επιβάλλονται στην Τεχεράνη.
Ο Τίλερσον και η ομάδα του, με την υποστήριξη του υπουργού Άμυνας Τζιμ Μάτις, προέτρεπαν τον Τραμπ να ακούσει τους Ευρωπαίους, που θέλουν να παραμείνει η συμφωνία σε ισχύ και να ενισχυθεί. Αλλά με τον διορισμό του Μάικ Πομπέο, διευθυντή της CIA και γνωστού «γερακιού» στον φάκελο του Ιράν, ο μεγιστάνας μοιάζει πλέον να κλίνει να ακολουθήσει τα ένστικτά του.
Κακός οιωνός
Αυτό ενδέχεται να έχει «καταστροφικές» συνέπειες για την αμερικανική εθνική ασφάλεια, προειδοποιεί το κέντρο μελετών Diplomacy Works, το οποίο έχουν ιδρύσει σύμβουλοι του πρώην επικεφαλής της διπλωματίας του Μπαράκ Ομπάμα, του Τζον Κέρι, ο οποίος διαπραγματεύθηκε και υπέγραψε τη συμφωνία το 2015. Μολονότι «ο κ. Τίλερσον δεν ήταν εγκάρδιος υποστηρικτής της συμφωνίας» για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, ο αντικαταστάτης του «ασφαλώς θα συμβουλεύσει τον πρόεδρο να απαλλάξει τις ΗΠΑ από τις υποχρεώσεις τους (...) κάτι που μπορεί να βυθίσει τη χώρα μας σε έναν νέο πόλεμο στην περιοχή» της Μέσης Ανατολής, τονίζει το κέντρο αυτό.
Ο Μαρκ Ντούμποουιτς, του συντηρητικού κέντρου μελετών Ινστιτούτο για την Υπεράσπιση των Δημοκρατιών, σπανίως βρίσκει κάτι στο οποίο να συμπίπτει με αναλυτές που πρόσκεινται στους Δημοκρατικούς, αλλά σε αυτή την περίπτωση συμφωνεί σε ένα πράγμα: ο διορισμός του Πομπέο στην ηγεσία του ΥΠΕΞ είναι άσχημος οιωνός όσον αφορά την επιβίωση του ΚΟΣΔ. «Για τους Ευρωπαίους (και τους Αμερικανούς) που νόμιζαν ότι ο Τραμπ δεν εννοούσε σοβαρά ότι θα αποχωρήσει τη 12η Μαΐου αν δεν υπάρξει συνεννόηση για τη βελτίωση της συμφωνίας για το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα, ιδού το πρώτο πειστήριο: ο επόμενος υπουργός Εξωτερικών Μάικ Πομπέο», σημείωσε μέσω Twitter.
Μέχρι την ακρόαση στη Γερουσία για την έγκριση του διορισμού του Πομπέο τον Απρίλιο πάντως, η αμερικανική διπλωματία συνεχίζει την πορεία της όπως μέχρι τώρα. Ο σύμβουλος του Τίλερσον για τη χάραξη στρατηγικής, ο Μπράιαν Χουκ, συναντάται την Πέμπτη στο Βερολίνο με γάλλους, βρετανούς και γερμανούς αξιωματούχους για να εξεταστούν πιθανές προσθήκες στο αρχικό κείμενο, ανέφεραν στο Γαλλικό Πρακτορείο πηγές προσκείμενες στο ΥΠΕΞ.
Ενδέχεται να συμπεριλαμβάνουν περιορισμούς στο πρόγραμμα ανάπτυξης βαλλιστικών πυραύλων του Ιράν και την κατάργηση των χρονικών περιορισμών. Οι Ευρωπαίοι, μολονότι αντιμετωπίζουν μάλλον ευνοϊκά το ενδεχόμενο να υπάρξουν «προσθήκες» στο ΚΟΣΔ, θέλουν οι βασικές διατάξεις της συμφωνίας να μείνουν άθικτες. Προφανώς θα πρέπει τόσο οι Ιρανοί, όσο και ο Τραμπ να αποδεχθούν τις προσθήκες.
Ο Μπαράκ Νταβίντ, δημοσιογράφος του ισραηλινού τηλεοπτικού δικτύου Κανάλι 10, είχε αναφέρει πρόσφατα πως ο πρόεδρος Τραμπ υποσχέθηκε στον ισραηλινό πρωθυπουργό Βενιαμίν Νετανιάχου -άλλον έναν σφοδρό πολέμιο της συμφωνίας για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν- ότι θα απορρίψει οποιοδήποτε συμπληρωματικό κείμενο δεν θεωρήσει ικανοποιητικό. Ο Τραμπ είχε πει πως θα απορρίψει κατηγορηματικά οποιαδήποτε πρόταση για «διακοσμητικές αλλαγές» της συμφωνίας, καθώς θέλει να υπάρξουν «σημαντικές» τροποποιήσεις του ΚΟΣΔ, εξήγησε, επικαλούμενος κυβερνητικές πηγές. Αυτό θα σημάνει το δίχως άλλο τον θάνατο της συμφωνίας.
