Σαν σήμερα διασπάστηκε η Τσεχοσλοβακία
Εικοσιπέντε χρόνια από τη διάσπαση της ενιαίας Τσεχοσλοβακίας και την ίδρυση, την 1η Ιανουαρίου του 1993, των δύο ανεξάρτητων κρατών, της Τσεχίας (της Τσέχικης Δημοκρατίας, όπως είναι η επίσημη ονομασία) και της Σλοβακίας, η χθεσινή επέτειος φαίνεται να πέρασε σχεδόν απαρατήρητη στις δύο πρωτεύουσες, την Πράγα και την Μπρατισλάβα.
Την ίδια στιγμή, στις δύο πρωτεύουσες φαίνεται να επικρατεί η εκτίμηση πως με τη συμμετοχή τους ως μέλη στην ΕΕ οι δύο χώρες είναι και πάλι μεταξύ τους "ενωμένες", ενώ πολλοί είναι εκείνοι που πιστεύουν πως οι σχέσεις τους μετά τη διάσπαση είναι καλύτερες από ό,τι πριν από αυτή.
Σαν χθες, πριν από ένα τέταρτο του αιώνα, την 1η Ιανουαρίου του 1993, γινόταν πλέον παρελθόν η ενιαία Τσεχοσλοβακία που είχε ιδρυθεί το 1918, από την τότε συνένωση της Σλοβακίας με τις περιοχές Βοημίας και Μοραβίας, ως επακόλουθο της συντριβής της Αυστρουγγαρίας στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και της κατόπιν διάλυσης της.
Τη διάσπαση της ενιαίας Τσεχοσλοβακίας σε δύο ανεξάρτητα κράτη είχαν διαπραγματευτεί νωρίτερα, και ήδη από τα τέλη Αυγούστου του 1992, στην πόλη Μπρνο (στα μισά της απόστασης Πράγας-Μπρατισλάβας), οι τότε πρωθυπουργοί των δύο ομόσπονδων κρατών της, ο Βάτσλαβ Κλάους της Τσεχίας και ο Βλαντίμιρ Μέτσιαρ της Σλοβακίας, υπογράφοντας συνολικά 28 συνθήκες που ρύθμιζαν αυτό το "συναινετικό διαζύγιο" και οι οποίες ισχύουν μέχρι σήμερα.
Καθοριστική για τους δύο ηγέτες, ήταν η στιγμή που ανακοίνωσαν στον τσεχοσλοβακικό πληθυσμό "Τώρα έρχεται η διάσπαση", τον Οκτώβριο του 1992, όταν με το Βάτσλαβ Κλάους συζητούσαν «το τέλος της τσεχο-σλοβακικής ομοσπονδίας και το τι θα ακολουθήσει», όπως είχε επισημάνει 20 χρόνια αργότερα ο Βλαντίμιρ Μέτσιαρ, σε συνέντευξή του στην αυστριακή εφημερίδα Wiener Zeitung.
Οι συνθήκες που υπογράφηκαν τότε, ρύθμιζαν όλα τα ζητήματα που προέκυπταν με τη διάσπαση του ενιαίου κράτους: από την κατανομή της κρατικής περιουσίας, τη διάλυση των υπηρεσιών του και των κοινών υποδομών, μέχρι το θέμα του εθνικού ύμνου, που φαίνεται να υπήρξε και το απλούστερο ζήτημα, καθώς ο τσεχοσλοβακικός ύμνος είχε ένα τσέχικο και ένα σλοβάκικο τμήμα, που μετά παρέμειναν αντίστοιχα ως εθνικοί ύμνοι της κάθε χώρας ξεχωριστά.
Η ειρηνική διάσπαση της ενιαίας Τσεχοσλοβακίας πριν από 25 χρόνια, είχε προκαλέσει τότε εντύπωση, αλλά και αναγνώριση από όλες τις πλευρές, αναγνώριση που υπάρχει ακόμη μέχρι σήμερα, αν και δεν ήταν κάτι το αυτονόητο, σε μια εποχή που είχαν προηγηθεί οι αυτονομιστικές επιδιώξεις Σλοβενίας και Κροατίας και ξεσπούσαν οι πόλεμοι της Γιουγκοσλαβίας, οδηγώντας τελικά στη βίαιη και κάθε άλλο παρά ειρηνική, διάλυση αυτής της σημαντικής χώρας των Βαλκανίων.
Ως δύο ανεξάρτητα πλέον κράτη Τσεχία και Σλοβακία είναι σήμερα μέλη του ΝΑΤΟ και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η Τσεχία προσχωρώντας στο ΝΑΤΟ στις 12 Μαρτίου του 1999 και η Σλοβακία στις 29 Μαρτίου του 2004, ενώ και οι δύο χώρες εντάχθηκαν ως πλήρη μέλη στην ΕΕ, την 1η Μαΐου του 2004.
Επιπλέον, Τσεχία και Σλοβακία συμμετέχουν, ως ιδρυτικά μέλη, μαζί με την Ουγγαρία και την Πολωνία, στην αμφιλεγόμενη "Ομάδα του Βίζεγκραντ", η οποία με τη στάση της -ιδιαίτερα στο προσφυγικό- προκαλεί κάθε τόσο "πονοκέφαλο" στις Βρυξέλλες.
Από την πλευρά της, η Σλοβακία εντάχθηκε το 2009 στην Ευρωζώνη, γεγονός που «σήμανε το "οριστικό τέλος" της πάλαι ποτέ Τσεχοσλοβακίας», όπως επισημαίνει χαρακτηριστικά ο πρώην πρωθυπουργός της Τσεχίας (στην περίοδο 2002-2004) Βλαντίμιρ Σπίντλα σε συνέντευξή του στην αυστριακή εφημερίδα Der Standard με την ευκαιρία της χθεσινής επετείου.
Η πρώην πρωθυπουργός της Σλοβακίας (2010-2012) Ιβέτα Ραντιτσόβα, σε συνέντευξή της επίσης στην ίδια εφημερίδα, επισημαίνει πως το 1993 η κοινωνία στην ενιαία Τσεχοσλοβακία δεν ήθελε τη διάσπασή της, και πως κατά της τότε διάσπασης τάσσονταν μία σαφής πλειονότητα και στα δύο ομόσπονδα κρατίδια της, τόσο στην Τσεχία όσο και στη Σλοβακία.
Βέβαια, το ερώτημα για τους λόγους τής διάσπασης της ενιαίας Τσεχοσλοβακίας εξακολουθεί να απασχολεί μέχρι σήμερα, και να ανάγεται από κάποιους σε οικονομικές αιτίες, οι οποίοι παραπέμπουν στο αραιοκατοικημένο και χωρίς ορυκτό πλούτο έδαφος της Σλοβακίας ή στις σχετικά φτωχές υποδομές της, που φέρονται να υπήρξαν προϋποθέσεις για να θεωρηθούν από τσέχικης πλευράς ως προβλήματα, ενόψει της οικονομίας της αγοράς που οικοδομούνταν τότε.
Σήμερα, η Τσεχία εκτείνεται σε 79.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα με πληθυσμό 10,6 εκατομμύρια κατοίκους, με κατά κεφαλή εισόδημα 18.267 δολάρια και ανεργία μόλις στο 2,9% που είναι και η χαμηλότερη στην ΕΕ, ενώ από την πλευρά της η Σλοβακία με έκταση 49.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα έχει 5,4 εκατομμύρια κατοίκους, κατά κεφαλή εισόδημα 16.500 δολάρια και μία υπερδιπλάσια ανεργία, στο 7,5 %, ωστόσο τα τελευταία χρόνια παρουσιάζει αλματώδη ανάπτυξη.
Δεν είναι λίγοι εκείνοι, ωστόσο, που αναζητούν τους λόγους της διάσπασης στην γενικότερη επιδίωξη των πολιτικών ηγετών και στα δύο ομόσπονδα κράτη να διασφαλίσουν καλύτερα την εξουσία τους μέσα από μία διάσπαση.
Είναι γεγονός πως ο Βλαντίμιρ Μέτσιαρ, ως τότε πανίσχυρος πολιτικός στη Σλοβακία, αντλούσε τη δημοτικότητα και τις εκλογικές επιτυχίες του από την από μέρους του υποστήριξή και προώθηση των τάσεων για ανεξαρτησία του ομόσπονδου κράτους του.
Ταυτόχρονα πρέπει να επισημανθεί πως δεν διενεργήθηκε τότε κάποιο δημοψήφισμα, το οποίο, σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις και τις μετέπειτα δημοσκοπήσεις, θα είχε απορριπτικό αποτέλεσμα και ως εκ τούτου δεν θα είχε συντελεστεί η διάσπαση.
Πάντως, οι πολίτες τόσο στην Τσεχία όσο και στη Σλοβακία εμφανίζονται να είναι ευχαριστημένοι με το δικό τους, ανεξάρτητο κράτος, ακολουθώντας μεν το καθένα το δικό του δρόμο, αλλά ταυτόχρονα σε μια κοινή πορεία ως μέλη και τα δύο, τόσο του ΝΑΤΟ και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όσο και της αποκαλούμενης Ομάδας Βίζεγκραντ.
