Πιθανότατα πρόκειται για την τελευταία μεγάλη επέτειο στην οποία συμμετέχει μια σημαντική ομάδα επιζώντων
Ογδόντα χρόνια μετά, ο κόσμος τιμά σήμερα τη μνήμη της απελευθέρωσης του Άουσβιτς-Μπιρκενάου, όπου στις τελετές που θα πραγματοποιηθούν στο χώρο αυτού του πρώην ναζιστικού ναζιστικού στρατοπέδου συγκέντρωσης πρόκειται να συμμετάσχουν περίπου πενήντα επιζώντες.
Κάτω από την ιστορική πύλη εισόδου του Μπιρκενάου, θα συμμετάσχουν σε μια επίσημη τελετή μαζί με δεκάδες ηγέτες, μεταξύ των οποίων ο βασιλιάς Κάρολος Γ' και ο γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν, καθώς και ο καγκελάριος και ο πρόεδρος της Γερμανίας Όλαφ Σολτς και Φρανκ-Βάλτερ Σταϊνμάιερ. Η τελετή πρόκειται να αρχίσει στις 16:00 (τοπική ώρα, 17:00 ώρα Ελλάδας) με τη συμμετοχή 54 διεθνών αντιπροσωπειών. «Φέτος επικεντρωνόμαστε στους επιζώντες και στο μήνυμά τους», δήλωσε στο Γαλλικό Πρακτορείο ο Πάβελ Σαβίτσκι, εκπρόσωπος του μουσείου του Άουσβιτς. «Δεν θα υπάρξουν ομιλίες πολιτικών», υπογράμμισε.
Σύμφωνα με τους οργανωτές, μπορεί να πρόκειται για την τελευταία μεγάλη επέτειο στην οποία συμμετέχει μια σημαντική ομάδα επιζώντων. «Ξέρουμε όλοι ότι σε δέκα χρόνια, για την 90η επέτειο, δεν θα είναι πια δυνατό να έχουμε μια τόσο μεγάλη ομάδα», δήλωσε ο Σαβίτσκι. Το Άουσβιτς-Μπιρκενάου έγινε το σύμβολο της γενοκτονίας που διαπράχθηκε από τη ναζιστική Γερμανία εναντίον έξι εκατομμυρίων εβραίων της Ευρώπης, από τους οποίους ένα εκατομμύριο έχασαν τη ζωή τους στο χώρο αυτό από το 1940 ως το 1945, καθώς και περισσότερων από 100.000 μη εβραίων.
Πριν απ' αυτή την 80η επέτειο της απελευθέρωσης του Άουσβιτς-Μπιρκενάου, γύρω στους 40 επιζώντες των ναζιστικών στρατοπέδων δέχθηκαν να μιλήσουν στο Γαλλικό Πρακτορείο. Σε 15 χώρες, από το Ισραήλ ως την Πολωνία, από τη Ρωσία ως την Αργεντινή, από τον Καναδά ως τη Νότια Αφρική, αφηγήθηκαν την ιστορία τους και πόζαραν για μια φωτογραφία, μόνοι ή περιτριγυρισμένοι από τα παιδιά, τα εγγόνια και τα δισέγγονά τους, απόδειξη της νίκης τους επί του απόλυτου κακού. Προειδοποίησαν κατά της ανόδου του μίσους και του αντισημιτισμού στον κόσμο και μοιράστηκαν τους φόβους τους μήπως η Ιστορία επαναληφθεί.
Η Τζούλια Βάλαχ, σχεδόν εκατό ετών, δυσκολεύεται να μιλήσει για το παρελθόν χωρίς να κλάψει. «Είναι υπερβολικά σκληρό να το διηγούμαι, υπερβολικά σκληρό», λέει αυτή η Παριζιάνα που επέζησε δύο χρόνια στο Μπιρκενάου, όπου ένας ναζί την κατέβασε την τελευταία στιγμή από ένα φορτηγό με προορισμό τους θαλάμους αερίων. Αν και την πονάει να ξαναζεί αυτή τη φρίκη, αποφάσισε να συνεχίσει να καταθέτει τη μαρτυρία της. «Όσο μπορώ να το κάνω, θα το κάνω», επιμένει. Δίπλα της, η εγγονή της, η Φράνκι, αναρωτιέται: «Όταν δεν θα είναι πια εδώ, θα μας πιστεύουν εμάς, όταν θα μιλάμε γι' αυτό;».
Γι' αυτό η Εσθήρ Σενότ, 97 ετών, πήγε τον περασμένο μήνα στο Μπιρκενάου συνοδεύοντας γάλλους μαθητές του λυκείου. Είναι μια υπόσχεση που είχε δώσει το 1944 στην ετοιμοθάνατη αδελφή της, την Φανί, η οποία, ξαπλωμένη πάνω στο άχυρο και φτύνοντας αίμα, της είχε ζητήσει με την τελευταία της πνοή να αφηγηθεί αυτό που συνέβη «ώστε η ιστορία να μην μας ξεχάσει».
Το στρατόπεδο δημιουργήθηκε το 1940 στους στρατώνες του Οσβιέτσιμ, στην κατεχόμενη νότια Πολωνία, και το όνομά του εκγερμανίσθηκε σε Άουσβιτς από τους ναζί. Οι 728 πρώτοι πολωνοί πολιτικοί κρατούμενοι έφθασαν εκεί στις 14 Ιουνίου εκείνης της χρονιάς. Στις 17 Ιανουαρίου 1945, μπροστά στην προέλαση των σοβιετικών στρατευμάτων, οι SS αναγκάζουν 60.000 απισχνασμένους φυλακισμένους να κάνουν πορεία προς τη δύση, σ' αυτό που θα αποκληθεί αργότερα «Πορεία του θανάτου».
Από τις 21 ως τις 26 Ιανουαρίου, οι Γερμανοί ανατίναξαν υποχωρώντας τους θαλάμους αερίου και τους φούρνους αποτέφρωσης του Μπιρκενάου και αποσύρθηκαν. Στις 27 Ιανουαρίου, τα σοβιετικά στρατεύματα φθάνουν και βρίσκουν 7.000 επιζώντες. Η ημέρα της απελευθέρωσης του στρατοπέδου κηρύχθηκε από τα Ηνωμένα Έθνη Ημέρα Μνήμης του Ολοκαυτώματος. Μέχρι την εισβολή στην Ουκρανία το 2022, μια ρωσική αντιπροσωπεία παρευρισκόταν πάντα στις επετειακές εκδηλώσεις, αλλά εδώ και τρία χρόνια δεν προσκαλείται πλέον, βάσει απόφασης των οργανωτών επικριτικής για τη Μόσχα.
Φήμες για ενδεχόμενη συμμετοχή του ισραηλινού πρωθυπουργού Μπενιαμίν Νετανιάχου στις εκδηλώσεις προκάλεσαν επίσης αντιδράσεις. Πέρυσι, το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο εξέδωσε ένταλμα σύλληψης σε βάρος του Νετανιάχου ως ύποπτου για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας και εγκλήματα πολέμου. Έπειτα από αίτημα του πολωνού προέδρου Αντρέι Ντούντα, η πολωνική κυβέρνηση επιβεβαίωσε τον περασμένο μήνα ότι δεν θα συλλάβει τον Νετανιάχου σε περίπτωση που επισκεφθεί το Άουσβιτς, παρόλο που φαίνεται ότι ο ισραηλινός ηγέτης δεν έχει την πρόθεση να μεταβεί. Το Ισραήλ θα εκπροσωπηθεί από τον υπουργό Παιδείας Γιοάβ Κις.
