Τι λένε οι αναλυτές
Ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και το ισλαμοσυντηρητικό κόμμα του Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP), που βρίσκεται στην εξουσία εδώ και 22 χρόνια, υπέστησαν μεγάλη ήττα τους στις δημοτικές εκλογές που διεξήχθησαν χθες Κυριακή στη χώρα.
Πέντε στοιχεία για τις εκλογές που οδήγησαν στη συντριβή του προεδρικού στρατοπέδου.
Τοπικές εκλογές, εθνικό διακύβευμα
Εμπλεκόμενος προσωπικά στην προεκλογική εκστρατεία για τις δημοτικές εκλογές στο πλευρό των υποψηφίων του AKP, κυρίως στην Κωνσταντινούπολη, την οποία ήθελε να ανακτήσει με κάθε κόστος, ο Ερντογάν έδωσε σε αυτές τις τοπικές εκλογές εθνικό χαρακτήρα.
Περισσότερο από τη συντριβή του υποψηφίου του AKP στην Κωνσταντινούπολη, του ελάχιστα χαρισματικού Μουράτ Κουρούμ, σχολιάστηκε η ήττα του Τούρκου προέδρου.
Το κόμμα του δεν κατάφερε να ανακτήσει τις μεγάλες πόλεις που είχε χάσει πριν πέντε χρόνια, ανάμεσά τους η Κωνσταντινούπολη και η Άγκυρα, και επιπλέον έχασε πρωτεύουσες επαρχιών στη συντηρητική Ανατολία, τις οποίες θεωρούσε εδώ και χρόνια προπύργιά του.
Ο Μπερκ Εσέν, πολιτικός επιστήμονας στο πανεπιστήμιο Σαμπαντζί της Κωνσταντινούπολης, έκανε λόγο για «τη μεγαλύτερη εκλογική ήττα στην καριέρα του Ερντογάν», επισημαίνοντας ότι το CHP, το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης, κατέγραψε το «καλύτερο αποτέλεσμά του μετά τις εκλογές του 1977».
Το βάρος της οικονομικής κρίσης
Πέρα από την πιθανή κόπωση, δέκα μήνες μετά τις προεδρικές και βουλευτικές εκλογές του Μαΐου του 2023, οι ψηφοφόροι, αντιμέτωποι με σοβαρή οικονομική κρίση, τιμώρησαν την κυβέρνηση: ο πληθωρισμός που έφτασε το 67% σε ετήσια βάση και η υποτίμηση του εθνικού νομίσματος καθιστούν την καθημερινότητα πολλών Τούρκων της μεσαίας τάξης δύσκολη.
Η δυσαρέσκεια αυτή φάνηκε και στο μεγαλύτερο ποσοστό αποχής στις δημοτικές εκλογές σε σχέση με το 2019.
«Οι πιο σημαντικές αλλαγές στην Τουρκία γίνονται όταν οι άνθρωποι δεν μπορούν πλέον να διασφαλίσουν την καθημερινότητά τους, όταν δεν μπορούν πλέον να φάνε», αποκαλύπτει ο Αλί Φάικ Ντεμίρ καθηγητής στο πανεπιστήμιο Γκαλατάσαραϊ της Κωνσταντινούπολης.
Κωνσταντινούπολη: η οικονομική πρωτεύουσα και ένας «εθνικός» θησαυρός
«Όποιος κερδίζει την Κωνσταντινούπολη, κερδίζει την Τουρκία», συνήθιζε να λέει ο Ερντογάν. Η μεγαλούπολη των 16 εκατομμυρίων κατοίκων (σχεδόν το ένα πέμπτο του τουρκικού πληθυσμού) αποτελεί το στολίδι της χώρας λόγω της λαμπρής ιστορίας της, την πολιτιστική πρωτεύουσα της Τουρκίας αλλά και τον «θησαυρό» της με την πιο στενή έννοια του όρου, καθώς αντιπροσωπεύει το 30% του ΑΕΠ της χώρας.
«Δεν είναι εύκολο να διαχειριστείς την Κωνσταντινούπολης, μια πόλη πιο πολυπληθή από περισσότερες από είκοσι πόλεις της ΕΕ (…) Πρόκειται για ένα εμπορικό, οικονομικό και πολιτιστικό κέντρο. Είναι μία χώρα» από μόνη της, σχολιάζει η Αϊλίν Ουνβέρ Νόι καθηγήτρια στο πανεπιστήμιο Χαλίτς της Κωνσταντινούπολης, για την οποία «όσοι καταφέρουν να διαχειριστούν αυτή την πόλη και αποδείξουν την αξία τους», βλέπουν στη συνέχεια την καριέρα τους να απογειώνεται.
Απόδειξη ο ίδιος ο Ερντογάν, ο οποίος διετέλεσε δήμαρχος της Κωνσταντινούπολης.
Η δύση του Ερντογάν;
Στην εξουσία από το 2003 ως πρωθυπουργός και στη συνέχεια ως πρόεδρος από το 2014, αυτές ήταν οι πέμπτες δημοτικές εκλογές που διεξήχθησαν υπό την ηγεσία του Ερντογάν.
Ο Τούρκος πρόεδρος έχει καταφέρει να αντιμετωπίσει διάφορες προκλήσεις μεταξύ των οποίων τις μεγάλες διαδηλώσεις της αντιπολίτευσης στην Κωνσταντινούπολη το 2013, που εξαπλώθηκαν σε 80 από τις 81 επαρχίες της χώρας και μια απόπειρα πραξικοπήματος τον Ιούλιο του 2016, της οποίας ακολούθησαν διώξεις.
Όμως η ήττα του AKP σημαίνει το τέλος του Ερντογάν; Οι αναλυτές είχαν ανακοινώσει τη δύση του το 2019 μετά την απώλεια στις δημοτικές εκλογές της Κωνσταντινούπολης και της Άγκυρας. Ωστόσο κατάφερε να διατηρηθεί στην εξουσία και επανεξελέγη τον Μάιο του 2023 με το 52% των ψήφων.
Αυτή τη φορά άφησε να εννοηθεί ότι αυτές οι δημοτικές εκλογές θα είναι «οι τελευταίες» του.
Ο Μπαϊράμ Μπαλγκί, ερευνητής στο CER-Sciences Po στο Παρίσι, είναι πεπεισμένος για αυτό: «είναι ικανός να προκαλέσει την έκπληξη και να βάλει τέλος στην καριέρα του. Ένας τρόπος να αποχωρήσει με χάρη, παραμένοντας πιστός στο όραμα του ισλάμ και στις θρησκευτικές του πεποιθήσεις, σύμφωνα με τις οποίες τίποτα δεν είναι αιώνιο σε αυτή τη γη».
Ο Ιμάμογλου πρόεδρος;
Ο δήμαρχος της Κωνσταντινούπολης που επανεξελέγη αποτελεί πλέον περισσότερο από ποτέ «τον αρχηγό» της αντιπολίτευση: διαθέτει το κύρος, τη δημοτικότητα και πάνω απ’ όλα την επιθυμία για ανέλιξη ως την προεδρία. Όμως αυτό για το οποίο δεν σταματούν να επικρίνουν τον Ιμάμογλου ακόμη και στελέχη του κόμματός του είναι ότι ασχολείται περισσότερο με την καριέρα του παρά με τις υποθέσεις της Κωνσταντινούπολης.
Ο Εκρέμ Ιμάμογλου παραμένει και στο στόχαστρο της τουρκικής κυβέρνησης. Στα τέλη του 2022 καταδικάστηκε σε δύο χρόνια και επτά μήνες φυλάκιση για «προσβολή» μελών της ανώτερης εκλογικής επιτροπής της Τουρκίας. Ο δήμαρχος έχει ασκήσει έφεση στην απόφαση, αλλά η υπόθεση εξακολουθεί να απειλεί το πολιτικό του μέλλον και τον απέκλεισε από την προεδρική κούρσα το 2023.
Ειδικά στην Κωνσταντινούπολη, η αποτυχία ήταν πολύ οδυνηρή για τον Τούρκο πρόεδρο, καθώς ο Εκρέμ Ιμάμογλου επανεκλέγεται με 51,08%, περίπου 4,5 εκατομμύρια ψήφους (1 εκατομμύριο περισσότερες από τον Κορούμ).
Η νίκη είναι διπλή για τον δήμαρχο Ιμάμογλου, 52 ετών, καθώς όχι μόνο διατηρεί το αξίωμα που κέρδισε έπειτα από σκληρή μάχη το 2019, αλλά κατάφερε θεαματικό «χαστούκι» στον πρόεδρο Ερντογάν, που είχε αφιερώσει μεγάλο μέρος της ενέργειάς του τελευταία για να υποστηρίξει τον υποψήφιο της ισλαμοσυντηρητικής παράταξής του, τον μηχανικό και πρώην υπουργό Περιβάλλοντος Μουράτ Κουρούμ, 47 ετών, που διεκδίκησε το αξίωμα για πρώτη φορά.
Ο Ιμάμογλου έκανε ειδική αναφορά στη νεολαία στην αρχή της νικητήριας ομιλίας του, «τα διαμάντια της Πόλης» όπως είπε. Τη νεολαία η οποία όχι απλώς συνέβαλε στη νίκη του, αλλά δύναται να αποτελέσει μια ισχυρή εκλογική βάση σε βάθος χρόνου, μια εκλογική βάση στην οποία θα στηριχθεί ο ίδιος εάν και εφόσον αποφασίσει να μεταπηδήσει στην κεντρική πολιτική σκηνή.
«Η υπεροψία τελείωσε» είπε ο Ιμάμογλου, καλώντας την κυβέρνηση να συνεργαστεί με τη δημοτική αρχή, στην υπηρεσία της Κωνσταντινούπολης. «Δεν υπάρχει πια κομματισμός, υπάρχει η κοινωνία της αξίας και της δικαιοσύνης. Ο λαός είναι υπέρ της ειρήνης, της ηρεμίας, της δημοκρατίας» υπογράμμισε ο Ιμάμογλου, αποτυπώνοντας τη στρατηγική του να λειτουργήσει πάνω από τα παλαιά δίπολα που διαιρούν την τουρκική κοινωνία.
Στην Άγκυρα, ο δήμαρχος Μανσούρ Γιαβάς, επίσης του CHP, κήρυξε τη νίκη μπροστά σε μεγάλα πλήθη υποστηρικτών, δηλώνοντας "οι εκλογές τελείωσαν, θα συνεχίσουμε να υπηρετούμε την Άγκυρα“" Ο Γιάβας νίκησε με 60,35% των ψήφων έναντι 31,69% του αντιπάλου του από το ΑΚΡ.
Οι υποστηρικτές της αντιπολίτευσης πανηγύρισαν τη νίκη στη Σμύρνη, την τρίτη μεγαλύτερη πόλη της Τουρκίας. Συγκεκριμένα ο Κεμίλ Τουγκάι πήρε τον Δήμο με 48,9% έναντι του Χάμζα Ντάγκ του AKP που συγκέντρωσε ποσοστό 37,7%.
Στο Ντιγιαρμπακίρ, εκατοντάδες Κούρδοι βγήκαν στους δρόμους για να πανηγυρίσουν τη νίκη που του φιλοκουρδικού κόμματος DEm που κατάφερε να ανακτήσει τοπικούς δήμους σε όλη την περιοχή.
Το CHP κέρδισε σε 36 επαρχίες, 15 από τις οποίες ήταν μητροπολιτικές πόλεις. Τα εκλογικά αποτελέσματα θεωρήθηκαν ως το μήνυμα του λαού προς την κυβέρνηση, γράφουν τα τοπικά Μέσα, ενώ το ποσοστό συμμετοχής παρέμεινε στο 77%. Το CHP, το οποίο πρόσθεσε μητροπολιτικές πόλεις όπως η Μανίσα, η Προύσα, το Μπαλικεσίρ και το Ντενιζλί στις νικήτριες επαρχίες του, βγήκε με επιτυχία από τις κάλπες στην Αττάλεια, τα Άδανα, τη Μερσίνα, το Αϊδίνιο, το Τεκίρνταγκ και το Εσκισεχίρ.
Μιλώντας σε οπαδούς του κόμματός του στην Άγκυρα μετά το εκλογικό αποτέλεσμα ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν τόνισε ότι «η 31η Μαρτίου για εμάς δεν είναι το τέλος, είναι σημείο καμπής». Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έβαλε τελεία στα σενάρια πρόωρων εκλογών μετά το εκλογικό αποτέλεσμα, λέγοντας ότι «η Τουρκία έχει μπροστά της πάνω από τέσσερα χρόνια τα οποία αξίζουν όσο ένας θησαυρός».
