Το κόστος ενοικίασης έχει έως και 20πλασιαστεί εξαιτίας των βραχυχρόνιων μισθώσεων και τις «χρυσές βίζες»
«Φοβόμαστε ότι θα βρεθούμε στον δρόμο ανά πάσα στιγμή», δηλώνει η Αλσίνα Λουρένσο, κάτοικος της Λισαβόνας που πλήττεται από την κρίση του κόστους στέγασης, την οποία η κυβέρνηση της Πορτογαλίας δεν έχει καταφέρει να αντιμετωπίσει παρά τη σειρά μέτρων που ανακοίνωσε πρόσφατα.
Χιλιάδες Πορτογάλοι, που όπως η Λουρένσο εκτιμούν ότι οι ενέργειες της σοσιαλιστικής κυβέρνησης δεν αρκούν, αναμένεται να βγουν σήμερα στους δρόμους της Λισαβόνας και περίπου άλλων 20 πόλεων της χώρας για να διαδηλώσουν υπέρ του δικαιώματος στη στέγαση, έπειτα από έκκληση περίπου 100 οργανώσεων. Από τη μία ημέρα στην άλλη η 49χρονη αυτή γυναίκα είδε το ενοίκιό της να εικοσαπλασιάζεται, περνώντας από τα 30 στα 600 ευρώ.
Καθώς δεν μπορούσε να αντεπεξέλθει, της ζητήθηκε να εγκαταλείψει το διαμέρισμά της, που βρίσκεται στο κέντρο της πορτογαλικής πρωτεύουσας, όπου ζει από τότε που ήταν 6 ετών. «Δεν ξέρω πού να πάω», καταγγέλλει η γυναίκα αυτή που φροντίζει τον 89χρονο πατέρα της, καθηλωμένο σε αναπηρικό αμαξίδιο, και τον 61χρονο σύζυγό της που πάσχει από καρκίνο. Η κρίση στέγασης ξέσπασε αφού η Πορτογαλία, υπό την απειλή της στάσης πληρωμών, ζήτησε το 2011 διεθνή οικονομική βοήθεια.
Προκειμένου να γεμίσει τα ταμεία του κράτους και να ικανοποιήσει τους δανειστές της, η χώρα άνοιξε στα ξένα κεφάλαια υιοθετώντας σειρά μέτρων, όπως «οι χρυσές βίζες» - άδειες παραμονής σε πλούσιους επενδυτές— ή την παροχή φορολογικών προνομίων σε συνταξιούχους από το εξωτερικό και τους «ψηφιακούς νομάδες».
Ανισορροπία στην αγορά
Οι επενδυτές αυτοί βοήθησαν σε μεγάλο μέρος να αποκτήσει δυναμική η αγορά ακινήτων της Πορτογαλίας και να ανανεωθούν οι μεγάλες πόλεις, όπου εμφανίστηκαν τουριστικά καταλύματα βραχυχρόνιας μίσθωσης για να αντεπεξέλθουν στην εισροή επισκεπτών. Από το 2012 ως το 2021 το κόστος στέγασης αυξήθηκε κατά 78% στην Πορτογαλία, έναντι 35% στο σύνολο της ΕΕ, σύμφωνα με έρευνα του πορτογαλικού ινστιτούτου Francisco Manuel dos Santos.
Το δεύτερο τρίμηνο του 2023 το μέσο ενοίκιο αυξήθηκε κατά 11% σε ετήσια βάση, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία που δημοσιεύθηκαν αυτή την εβδομάδα. Η άφιξη ξένων επενδυτών προκάλεσε «ανισορροπία στην αγορά» αυξάνοντας το χάσμα «μεταξύ των μισθών και των τιμών των σπιτιών», ενώ σχεδόν το ένα τέταρτο των Πορτογάλων ζει με κατώτατο μηνιαίο μισθό 886 ευρώ, σχολιάζει ο Αγκουστίν Κοκόλα- Γκαντ ερευνητής στο Ινστιτούτο Γεωγραφίας και Αστικού Σχεδιασμού του πανεπιστημίου της Λισσαβόνας.
Η αύξηση των επιτοκίων που αποφάσισε η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα σε απάντηση στην άνοδο του πληθωρισμού κατέστησε την κατάσταση ακόμη πιο δραματική σε μια χώρα όπου το 87% όσων έχουν στεγαστικό δάνειο υπόκεινται σε κυμαινόμενα επιτόκια.
Τέλος στις «χρυσές βίζες»
«Η μηνιαία δόση του δανείου μου αυξήθηκε από τα 400 στα 647 ευρώ», καταγγέλλει η Κλαούντια Μάρτινς, μια 40χρονη καθηγήτρια που ζει μόνη σε βόρειο προάσιο της Λισαβόνας. Επέλεξε να πάρει δάνειο για να αγοράσει διαμέρισμα το 2021, διότι με αυτό τον τρόπο κατάφερε να μειώσει σημαντικά τον προϋπολογισμό της για τη στέγαση. «Σήμερα μόλις που επιβιώνω», τονίζει και αναζητά δεύτερη εργασία.
Προκειμένου να βοηθήσει σχεδόν ένα εκατομμύριο οικογένειες, η πορτογαλική κυβέρνηση αποφάσισε την προηγούμενη εβδομάδα να επιτρέψει στους δανειολήπτες να ωφεληθούν από μειωμένο επιτόκιο για δύο χρόνια. Το μέτρο αυτό προστίθεται σε σειρά άλλων που υιοθετήθηκαν τον Μάρτιο με στόχο να περιοριστεί η άνοδος των τιμών. Μεταξύ αυτών προβλέπεται κυρίως το τέλος «της χρυσής βίζας» ή η υποχρεωτική ενοικίαση των διαμερισμάτων που παραμένουν κενά για περισσότερα από δύο χρόνια στις πιο πυκνοκατοικημένες περιοχές.
Όμως δεν υπάρχει πολιτική συναίνεση για το πρόγραμμα αυτό. Μετά το βέτο που άσκησε τον Αύγουστο ο Πορτογάλος πρόεδρος, η πλειοψηφία των Σοσιαλιστών στο κοινοβούλιο το ψήφισε εκ νέου την προηγούμενη εβδομάδα, παρά τις αντιδράσεις της αντιπολίτευσης. «Η κυβέρνηση δεν έχει το απαραίτητο θάρρος να ρυθμίσει την αγορά» και επιμένει «σε μέτρα που δεν θα έχουν καμία επίπτωση», σχολιάζει η Ρίτα Σίλβα ακτιβίστρια της ένωσης υπέρ του δικαιώματος στη στέγαση Habita, μία από τις διοργανώτριες των σημερινών κινητοποιήσεων.
