Ο οίκος Sotheby's ετοιμάζεται να σπάσει τα κοντέρ των δημοπρασιών
«Οφθαλμόν αντί οφθαλμού, οδόντα αντί οδόντος, χείρα αντί χειρός, πόδα αντί ποδός» διαβάζουμε στην Έξοδο, ένα δηλαδή από τα 49 ολόκληρα βιβλία που αποτελούν την Παλαιά Διαθήκη. Είναι ένα από τα παλαιότερα κείμενα στον κόσμο, πηγή διαχρονική έμπνευσης για τους καλλιτέχνες (από τον Nick Cave μέχρι τους Metallica και από τον Isaac Bashevis Singer μέχρι τον Ridley Scott) και το πιο ευπώλητο βιβλίο όλων των εποχών.
Λογικό, αν σκεφτεί κανείς ότι ήταν το πρώτο που τυπώθηκε από τον Γουτεμβέργιο τον 15ο αιώνα αποτελώντας παράλληλα ιερό κείμενο και για τις τρεις μονοθεϊστικές θρησκείες. Εβραίοι, Χριστιανοί και Μουσουλμάνοι -και όχι απαραίτητα μόνο οι φανατικά θρησκευόμενοι- τη διάβαζαν και τη διαβάζουν με δέος και σεβασμό. Πώς μπορεί λοιπόν ένα λογοτεχνικό έργο να κοντράρει κάτι τέτοιο εμπορικά;
Η είδηση λοιπόν ότι ο οίκος Sotheby’s, ο μάλλον πιο διάσημος οίκος δημοπρασιών στον κόσμο, ετοιμάζεται να πουλήσει μία Βίβλο (σ.σ: Παλαιά και όχι Καινή Διαθήκη) έναντι του αστρονομικού ποσού των 50 εκατ. δολαρίων(!) προκαλεί μικρή έκπληξη στους μυημένους.
Ένα χειρόγραφο μυστήριο
Τι ακριβώς όμως γνωρίζουμε για τη Βίβλο που πρόκειται να δημοπρατηθεί σε λίγες μέρες (16 Μαΐου); Καταρχάς, ότι είναι γραμμένη στα Εβραϊκά. Δεύτερον, ότι είναι γραμμένη στο χέρι και είναι (σχεδόν) ολοκληρωμένη. Τρίτον, και ίσως πιο σημαντικό, ότι χρονολογείται από τον 10ο αιώνα μ.Χ. Είναι με άλλα λόγια η πιο παλιά, ολοκληρωμένη, εβραϊκή Βίβλος στον πλανήτη, χωρίς να της λείπουν και πάρα πολλές σελίδες. O τίτλος της; Το επιβλητικό Codex Sassoon.
Αυτό όμως δε σημαίνει πως το εν λόγω βιβλίο συγκαταλέγεται στις πιο παλιές Βίβλους του κόσμου. Υπάρχουν Παλαιές Διαθήκες οι οποίες χρονολογούνται από τον 4 και τον 5 αιώνα π.Χ.
Πιο συγκεκριμένα: Τα «Χειρόγραφα της Νεκρής Θάλασσας» ανακαλύφτηκαν από Βεδουίνους τη δεκαετία του 1940 μέσα σε σπηλιές της περιοχής. Οι συγκεκριμένες περγαμηνές και πάπυροι θεωρούνται, όχι άδικα, ένας αρχαιολογικός θησαυρός. Παράλληλα, βέβαια, αποτελούν ένα παζλ 30 χιλιάδων θραυσμάτων γεμάτα με βιβλικά και εξωβιβλικά κείμενα (και όχι ολοκληρωμένες Βίβλους). Γιατί είναι τόσο σημαντικά; Επειδή λειτουργούν ως μία πυξίδα στην προσπάθεια ανακάλυψης της πρώτης, της αυθεντικής Βίβλου.
Όπως καταλαβαίνουμε, αν μία Παλαιά Διαθήκη του 10ου αιώνα μ.Χ. κοστολογείται σήμερα με 50 εκ. δολάρια, η πρώτη Παλαιά Διαθήκη που καταγράφηκε ποτέ θα άγγιξε αδιανόητα ποσά. (Ή μάλλον πιο σωστά, δε θα έμπαινε ποτέ σε δημοπρασία, αφού θα ήταν ένας πανανθρώπινος θησαυρός για τις τρεις μεγαλύτερες μονοθεϊστικές θρησκείες – και όχι μόνο).
Κάπου εδώ έρχονται και δύο απορίες που έχουν εγερθεί σχετικά με την επικείμενη δημοπρασία. Ο οίκος Sotheby’s έχει αφήσει να εννοηθεί ότι έχει πραγματοποιηθεί ραδιοχρονολόγηση με άνθρακα-14. Με βάση αυτήν, το συγκεκριμένο χειρόγραφο έχει πιστοποιηθεί πως ανήκει στον 10ο (ή ακόμα και στον 9ο) αιώνα – χωρίς, όμως, αυτό να έχει ακόμα επιβεβαιωθεί. Η συγκεκριμένη μέθοδος, τώρα, συνθλίβει τα δείγματα που λαμβάνει ώστε να προχωρήσει στη χρονολόγηση.
Η κυριότερη όμως απορία των ερευνητών και -κυρίως- των υποψήφιων αγοραστών είναι η εξής: ακόμα και αν η ραδιοχρονολόγηση δείξει ότι το χειρόγραφο ανήκει στον 9ο μ.Χ αιώνα, δε σημαίνει απαραίτητα ότι γράφτηκε τότε. Πώς μπορεί να έγινε αυτό; Την απάντηση δίνει η μαγική λέξη «παλίμψηστα».
Πρόκειται για μία πολύ διαδεδομένη μέθοδο των εποχών πριν την τυπογραφία. Οι περγαμηνές και οι πάπυροι δεν υπήρχαν στην απαραίτητα αφθονία. Έτσι, οι μοναχοί -που συνήθως ήταν εκείνοι οι οποίοι αναλάμβαναν τον ρόλο των «γραφιάδων» της εποχής- να σβήνουν τα παλιά και να γράφουν από πάνω τα νέα κείμενα. Πολλά κείμενα της Αρχαίας Ελλάδας ανακαλύφτηκαν, ύστερα από αιώνες, γραμμένα κάτω από εκκλησιαστικές γραφές.
Έτσι, ακόμα και αν το χειρόγραφο είναι του 9ου αιώνα, ακόμα δεν είμαστε σίγουροι ότι η συγκεκριμένη εβραϊκή Βίβλος γράφτηκε τότε. Ίσως, απλά ο πάπυρος να είναι τόσο παλιός.
Την ίδια όμως στιγμή, ο οίκος Sotheby’s σίγουρα έχει κάποιον κρυμμένο άσο στο μανίκι. Η τιμή των 50 εκ. δολαρίων μόνο τυχαία δεν μπορεί να είναι. Η αλήθεια όμως θα λάμψει στις 16 Μαΐου. Τότε, δηλαδή, που όπως όλα δείχνουν θα δημοπρατηθεί το πιο ακριβό βιβλίο όλων των εποχών.
