Τι σχέση θεωρείτε ότι έχουν τα Χριστούγεννα με την Επιστήμη; Εκ πρώτης; η απάντηση είναι: απολύτως καμία. Τα Χριστούγεννα φαίνεται ότι αναφέρονται στην πίστη μας σε θαύματα, είναι η γιορτή των συναισθημάτων και μάλλον απέχουν παρασάγγας από το θετικό πνεύμα και τον ορθολογισμό της επιστήμης.
Και όμως! Τα Χριστούγεννα είναι η γιορτή των θαυμάτων. Και κάποτε το συγκλονιστικό θαύμα ενώπιον του οποίου ένιωθε δέος η ανθρωπότητα, δεν ήταν το μεταφυσικό αλλά η επιστήμη! Έτσι, κατά τη Βικτωριανή Εποχή, στην Αγγλία, τα Χριστούγεννα ήταν όχι ο εορτασμός της γέννησης του Θεανθρώπου αλλά ένας τιμητικός εορτασμός στο όνομα της επιστήμης.
Στη Βικτωριανή Αγγλία, χριστουγεννιάτικοι εορτασμοί σήμαινε... επιστημονικά πειράματα!
Εκεί στο 19ο αιώνα, τα “παραδοσιακά” Χριστούγεννα φάνταζαν μια παρωχημένη παράδοση. Η ανθρωπότητα ζούσε στους φρενήρεις ρυθμούς της βιομηχανικής επανάστασης, η επιστήμη γνώριζε μια πρωτόγνωρη ανάπτυξη. Έτσι, η αίγλη των Χριστουγέννων ήταν συγκρίσιμη με την αίγλη της επιστημονικής προόδου. Και οι δυο γιορτές επικαλύφθηκαν. Διαλέξεις, μαθήματα, θεατρικές παραστάσεις που ήταν αφιερωμένες σε επιστημονικά θέματα, εκδηλώσεις όπου καθένας μπορούσε να γνωρίσει τις νέες επιστημονικές ανακαλύψεις: αυτοί ήταν οι χριστουγεννιάτικοι εορτασμοί της Αγγλίας των Βικτωριανών χρόνων. Ακόμη και έθιμα όπως το χριστουγεννιάτικο έλατο ήταν μια ωδή στην τεχνολογική πρόοδο, εξ ου και ο φωτισμός με λαμπιόνια. Τα χριστουγεννιάτικα δώρα δεν μπορούσαν παρά να είναι βιβλία. Ο Άγιος Βασίλης το μόνο που άφηνε κάτω από το δέντρο για τα παιδιά ήταν... σύνεργα για επιστημονικά πειράματα. Και τα παιδιά βέβαια δεν ήθελαν τίποτε άλλο.
1854. Ένα χριστουγεννιάτικο δέντρο, ωδή στην ανακάλυψη του ηλεκτρισμού
1848. Ίσως η πιο επιτυχημένη παράσταση που ανέβηκε ποτέ στη Βρετανία ήταν η παντομίμα Blanchard's Land of Light, μια διαδραστική θεατρική παράσταση όπου πρωταγωνιστής ήταν η προσωποποιημένη Επιστήμη.
Δεκάδες θεατρικές παραστάσεις παρουσίαζαν ταχυδακτυλουργικά κόλπα. Όμως, το κοινό δεν περίμενε τη μαγεία αλλά το δεύτερο μέρος της παράστασης: αυτό που εξηγούσε με κάθε λεπτομέρεια πώς έγινε στην πραγματικότητα το κόλπο αυτό βάσει των νόμων της επιστήμης.
Λέγεται πως ένας από τους μεγαλύτερους παραμυθάδες όλων των εποχών, ο Κάρολος Ντίκενς, βάσισε την κορωνίδα του έργου του, τα χριστουγεννιάτικα παραμύθια του, στις σημειώσεις του επιστήμονα και εφευρέτη Μίκαελ Φάραντεϊ.
Όμως, το ειδύλλιο αυτό δεν κράτησε πολύ. Περί τα 1880, τα επιστημονικά Χριστούγεννα άρχισαν να δίνουν τη θέση τους και πάλι στα “Παλιά Χριστούγεννα”. Ο λόγος δεν είναι γνωστός, όμως κοινωνιολόγοι και ψυχολόγοι μελετούν το φαινόμενο ως ένα από τα πιο δηλωτικά για την ανθρώπινη φύση.
Ίσως γιατί τελικά, κάθε άνθρωπος έχει ανάγκη να πιστεύει στα θαύματα... Ίσως γιατί υπερεκτιμήσαμε τον ορθό λόγο: χρειάζεται και συναίσθημα, χρειάζονται οι συγκινήσεις, η υπολογιστική λογική της επιστήμης, δεν μας αρκεί...
